Morgunblaðið - 07.02.1968, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 7. FEBRÚAR 1968
21
Fleiri gerðir af mykjudreifaran um Guffen, sem nú er völ á, og koma að góðum notum við að
dreifa fljótandi mykju. MykjusnígUlinn Spíral í baksýn.
Árni C. Eylands:
MARGS ÞARF BÚIÐ MEÐ
Síðari grein
Bændur byggja og ráðgera
í Morgunblaðinu 16. nóvember
1967 er viðtal við ungan bónda
vel menntaðann og athafnasaman.
Þar segir:
„Menn brjóta mikið heilann um,
hvernig eigi að tæma haughúsin.
Þrjár aðferðir koma helzt til greina
að láta mykjuna renna sjálfkrafa
út úr húsinu, að nota snigil eða
dælu og í þriðja lagi að moka henni
út með traktor. Sjálfrennslisaðferð
in er hagkvæmust og ég hef góða
von um að geta notað hana.“ -Rétt
ara hefði verið að tala lun fjórar
aðferðir, þar eð vart getur talist
sama aðferð að nota snigil og að
nota dælu við að tæma haughús.
í Frey nr. 3 1967 er grein um
Bændaför til Englands. Þar segir
meðal annars:
„Á allra síðustu árum hafa
nokkrir bændur hér á landi byggt
hjarðfjós, með lokuðum áburðar-
kjallara, en vandamál hefir verið
hjá mörgum að fá hentug tæki til
þess að dæla upp úr þeim.“
Svo segir greinarhöfundur, sem
er gegn bóndi á Suðurlandi, frá
því, að í förinni sáu þeir mykju-
dreifara (“tankdreifara“) einn mik
inn, gerðan fyrir fljótandi mykju,
og búin þrýstiloftsdælu, bæði til að
fylla dreifarann og til dreif-
ingar er á völlinn kemur.Og svo
segir: „Væri vel af þessir dreifarar
gætu leyst vanda þeirra, sem hafa
lokaðar haug- og þvaggeymslur:"
Þessi greindu ummæli skýra ljós
lega hver vandi bændur telja sér
vera á höndum, við að koma mykj
unni úr áburðargeymslu á völl eða
í flög. En ummæli sunnlenzka bónd
ans opinbera einnig mjög undar
lega hluti og hart nær ótrúlega, sem
sagt, að bændur byggja „lokaðar"
áburðargeymslur, án þess að gera
sér um leið fulla grein fyrir því
hvernig þeir eigi að ná mykjunni
út úr geymslum þessum. Þetta er
gert við faglega forsjá sérfræðiráðu
nauta bændanna, 1 þeim byggðum
landsins, þar sem leiðbeiningaþjón
ustan er best á vegi stödd, að því
er ætla má. Slíkt held ég að gæti
ekki komið fyrir neins staðar á
Norðurlöndum, nema hér á íslandi.
Annars staðar, þar sem ég til
þekki fer um slíkt ávalt saman:
ákvörðun um gerð byggingar og
fyrirhugaðurog ákveðinn vélbúnað-
ur og tækni við að nota bygginguna
það er í þessi viðviki að hirða á-
burðinn í geymslu og að koma hon
um úr geymslunni þegar til þess
kemur.
Það bendir í sömu átt, um hve
laust í reipum þetta virðist vera
hér hjá okkur, er (norðlenzki) bón
inn sem Morgunblaðið ræddi við 16.
nóv. segist velja „sjálfrennsliaðferð
ina“ þar eð hún sé hagkvæmust“,
og segir um leið: „Ég hef góða von
um að geta notað hana.“ Á orðum
hans er auðheyrt, að hann telur sig
svo sem ekki hafa að neinu reyndu
og öruggu að ganga, aðeins góðrí
von. Það er sannarlega ekkert spaug
fyrir bændur að byggja dýrar bygg
ingar, að verulegu leyti á slíkum
forsendum, án þess að vera klárir
á því hvernig skuli að unnið þegar
til þess kemur að nota byggingarn-
ar.
Ekki er ég til þess kominn að
segja bændum hver sé albezta tækn
in við að tæma haughúsin og koma
mykjunni á völl. Eitt og sama á
ekki við alls staðar, það er aug-
ljóst, og ekki er ávalt ljóst að hin
fullkomnasta tækni sé það sem hent-
ar bóndanum bezt. Hér kemur fleira
til, svo sem f járfesting mismunandi
mikil, bústærð og vinnuafl o.fl. Mörg
um bónda getur hentað jafnvel og
ef til vill betur að hoppa ekki í
hæzta haft með vélvæðinguna við
mykjustörfin. Hér kemur einnig
til gerð túnanna og aðstaða við út-
keyrslu áburðarins, eins og minnst
var á í lok fyrri greinar minnar
um þessa hluti.
Minna má vel duga
í fyrri greininni tek ég fram, „að
vel megi hugsa sér að nota hinar
stærri gerðir mykjudreifara af Guff
en (og „Rotaspreader")-gerð, til að
aka fljótandi mykju á völl, í stað
dýrari belgvagna." Þar er ég meðal
annars að hugsa um fjárfestinguna.
Þessi ummæli mín endursagði ég
úr bréfaskólabréfi frá árslokum‘66.
Síðan hefi ég átt þess kost að kynna
mér þetta nánar austur á Jaðri, þar
sem mjög hagar svipað til um mykju
hirðingu eins og á íslenzkum búum
vel flestum. Hefi ég nú sem fyrr
örugga trú áþví, að sú tækni sem
þar reynist vel eigi einnig erindi
til íslenzkra bænda. Vil ég því bæta
nokkru við þessi ummæli mín frá ‘66
Rokdreifarinn (Rotaspreader")
hefir náð mikilli útbreiðslu og vin-
sældum, fyrst og fremst sökum þess
að hann vinnur sauðatað öðrum
dreifurum betur, Hann dreifir jafn-
vel grjóti, er stundum sagt. Telja
þeir bændur það til kosta, sem eigi
hafa gengið betur frá haughúsdyrum
og innkeyrslu í haughús en svo, að
hætt er við að grjót geti komist í
mykjuna við mokstur í dreifarann.
Er tómlegt að þurfa að ræða um
þessa hluti, er velja skal tæki til að
aka á völl og dreifa mykjunni. Nóg
um það.Sem sauðataðsdreifari er
Rokdreifarinn álitlegastur það er
ljóst. En til þess kemur að dreifa
fljótandi áburði verður hlutur hans
lélegur. Það er vitanlega hægt að
dreifa fljótandi mykju með Rok-
dreifara, en slíkum áburði dreifir
hann ilia og er seinvirkur. Um
norska Guffen mykjudreifarann er
þessu þveröfugt farið. Torvelt er
að dreifa sauðataði með honum
svo vél sé en fljótandi mykju dreif
ir hann mjög vel og er mikilvirkur
við það. Þetta hefir verið reynt
hér á landi svo að ekki er um að
villast, en raunar þurfti enga inn-
Reynslan á Jaðri skar fyrir
löngu úr um það. Reynsla
íslenzkra bænda er aðeins bundin
við Guffen af þeirri troglaga gerð
sem margir bændur kannast við, og
sem tekur um 1800 lítra af áburði.
En hið nýja þar austur á Jaðri er
hinsvegar að nota nyja tunnulaga
gerð af Guffen sem tekur 2600 og
3500 lítra af fljótandi mykju, eftir
stærð.
Hér er mikið 1 efni einnig fyrir
þá bændur íslenzka, sem byggja
sér lokaðar áburðargeymslur og
verka fljótandi áburð til notkunar.
Eigi verður annað séð en að Guffen
2600 lítra sé hin viðráðanlegasta
og heppileg lausn, við að aka fljót-
andi mykju á völl og dreifa henni.
Er mikil áatæða til að vekja at-
hygli á þessu alveg umbúðalaust.
En svo er það dælan.
Já, svo er það dælan, til að dæla
hinni fljótandi mykju úr haughús-
inu í mykjudreifarann Guffen.
Fyrst er að vekja athygli bænda
á því, einnig alveg umbúðalaust,
að það er fjarstæða og hrapallegur
misskilningur að byggja lokaðar
mykjugeymslur þannig, sem þó
nokkrir bændur hafa gert,
að gluggur sé á vegggeymslunnar
hátt uppi og ætla sér að ná mykj-
unni þar út með dælu eða snigU.
Flestar álitlegustu mykjudælur eru
þannig gerðar. að dælan á og verðu
að standa lóðrétt og koma niður I
mykjuþróna ofan frá.
Það er svo sem völ á nógum dæl-
um þannig gerðum og til þessara
hluta, en þó er hér ljóður á. Hið
algengasta er að smíða rafknúðar
dælur með áföstum rafmótor, og
góð og stórvirk dæla þarf allt ð
því 15 hestafla mótor, og notkun
slíkra rafmótora er því miður
litt hugsanleg 1 sveitum hér,
eins og högum er háttað um
raforku. Hingað þurfa að
fást dælur sem hægt er að knýja
með traktor. Þær munu, verða fáan
legar, þótt enn sé ekki um auðugan
garð að gresja er velja skal slíkar
traktordælur. KylUngstad verksmið
urnar, sem smíða Guffen, framleiða
einnig mykjudælur sem reynast vel
á Jaðri, en til þessa hefir verk-
smiðjan gert þær aðeins fyrir raf-
magnsmótor. Samt má vænta þess
að þeir framleiði einnig dælur fyrir
traktor, senn hvað líður, jafnvel á
vori komanda.
Já, dælan verður að standa lóð-
rétt og koma niður í haugahúsið of
an frá. Þess vegna verða hinir lok-
uðu áburðarkjallarar að vera byggð
ir þannig að steypt er útskot i kjall
aranum, sem stendur út undan fjós
gólfinu.Dælunni er svo komið fyrir
á þakpallinum yfir útskotinu, dælan
nær niður um pallinn og niður í
útskotið, djúpt eða grunnt eftir vild
en það verður að vera dálítið dýpra
en kjallarinn. En hve margir bænd
ur hafa byggt hina lokuðu áburðar
kjallara þannig? Ég er því miður
hræddur xun að þeir séu fáir.
Annað úrræði er að koma dæl-
unni fyrir inni í fjósinu, þannig að
hún gangi þar niður í gegnum gólf
ið, nálægt útvegg. En ef vel á að
vera verður að gera þar dyr á fjós
vegginn, svo að auðfarið sé til um-
svifa út og inn á milli dælu og
mykjudreifara þegar verið er að
dæla í dreifarann. Sennilega verður
margur bóndinn, sem byggt hefir
lokaðan mykjukjallara án útskots
að grípa til þessa úrræðis, þótt
það sé miklu lakara heldur en að
koma dælunni fyrrir í útskoti úr
kjallaranum sem fyrr segir.
Að hirða mykju í lokuðu haughúsi.
Svo er nú það. Menn mega ekki
vera hræddir við að blanda tölu-
verðu af vatni 1 mykjuna, til þess
að fá réttilega fljótandi áburð. Það
margborgar sig, þótt magnið sem
aka þarf á völl aukist verulega við
vatnsíblöndunina, samt er fljótandi
mykjan og meðferð hennar verka-
sparnaður, samanborið við vél-
mokstur.Næg vatnsblöndun fæst vi
þann þrifnað að skola fjósgólf og
flór daglega ríkulega með vatni.
Mykjan vill skilja sig frá því
sem þynnst er í kjallaranum. hún
vill fljóta ofan á, en blanda af
hlandi og vatni verða á botninum.
Er nokkur vandi að ráða bót á
þessu. Þar sem miklu er tilkostað
er það gert með því að koma fyrir
sérstökum hræritækjum í áburðar
þrónni. Það kostar peninga, og sá
Þættir úr ævi séra Sigtryggs á
Núpi. Finnur Sigmundsson
tók saman.
MERKILiEGT er að veita því at-
hygli, hvað sumir menn virðast
vera meira lífi gæddir en flestir
aðrir og verða langlífari í minn-
ingunni.
Ekki fer það að öllu leyti eftir
hæfileikjum, giáfum eða glæsi-
leik, þó að nokkurs sé um þetta
vert. Samt gleymist það og hverf-
ur eins og dögg af grasi. Miklu
fremur er það annað, sem gildir.
Það er skapfesta, vilji og verk.
Þetta varir til vitnis'burðar um
hvern, sem genginn er.
Einn af þeim mönnum, sem
ek'ki gleymast auðveldlega þeim,
er honum kynntust eða eitthvað
höfðu sarnan við hann að sælda
var séra Sigtryggur Guðlaugsson,
prestur að Niipi. Hann var alinn
upp í sárri fátækt og brauzt til
mennta nokkuð noskinn að 'árum
eins og séra Matthías og fleiri.
En dagsverkið varð samt mikið
og gott eins og þjóðkunnugt er.
Ekki fór hann að heirnan með
önnur fararefni en sterkan vilja
og góðar gáfur. En hann átti þá
ódrepandi seiglu og sjálfsafneit-
un, sem bar hann yfir alla örð-
ugleika, og þá heilsteyptu skap-
gerð, sem aldrei hikaði. Mennta-
löngun hans var óvenjumi'kil og
áhugaefnin mörg. En öll voru
þau holl og góð. Þess vegna varð
árangurinn líka rnikill, og ævi-
starfið með þeiin hætti, að hann
hlaut einróma ást og virðingu
sóknarbarna sinna og nemenda.
Nýlega kom út minningarrit
um séra Sigtrygg, er lærisveinar
hans höfðu tekið saman. Sú bók
lýsir miklum hlýhug lærisveina
hans og gerir einkium skil ævi-
ferli hans eftir að hann flyzt að
Núpi í Dýrafirði, 43 ára aldri.
í þessari bók er einkum lýst
þroskaferli 'hans í átthögum hans
í Eyjafirði, skólavist hans í
Reykjavík og fyrstu prestskapar
árunum í Þingeyjarsýslu. Þessi
saga er rakin eftir bréfum hans
sjálfs og kunningja hans, sem
varpa skæru Ijósi yfir ævikjör
hans og skapgerðarmótun á
þessu tímabili. Er þetta hin mik-
ilverðasta heimild. Því að eins
og Finnur Sigmundsson kemst
að orði í formála:
„Sendibréf til vina og vanda-
manna eru í senn mannlýsing og
saga. Þau sýna ekki aðeins hug-
arfar bréfritarans og viðhorf til
lífsins á þeim tíma sem þau eru
ljóður er á, að ekki er auðvelt að
koma slíkum vélbúnaði haganlega
fyrir þegar áburðarþróin er kjall-
ari undir fjósinu.Slíkur vélbúnaður
verður ekki fluttur á miUi fjósa,
hann verður fjárfesting á hverjum
bæ, þar sem hann er notaður. Þess
má um leið geta, að þar sem klifið
er í hæsta haft og öllu til kostað
með fullkomnustu tækni og mesta
fjárfestingu, með því að nota dreif
ara með þrýstiloftsdælu, er soga
til sín mykjuna, jafvnel út um
glugg á kjallaravegg, verður einn-
ig að kosta miklu til hræritækja á
hverjum bæ, þótt mykjudreifaram
ir dýru og fullkomnu geti verið
félagseign,hjá þvi verður ekki kom
ist.
Láti menn sér nægja dælutækn-
ina, sem áður var um rætt, og dreif
ara t.d. eins og Guffen, verður að
velja dælu sem vinnur þannig, að
dælan getur dælt hinum fljótandi
áburði til í mykjukjallaranum bland
að hann þannig og hrært í honum,
það er meginatriði. Vinnubrögðin
eru þau, að þegar á milli verður
að dæla í dreifarann, er dælan
látin dæla mykjunni innan húss í
kjallaranum, dæla henni upp og
spýta henni frá sér án afláts. Við
þetta fæst mikil samjöfnun á þykku
og þunnu.
Þetta mun koma.
Ég ræddi í upphafi þessara greina
um það sem koma skal.. Ég efast
ekki um að tæknin við að hirða
mykju sem fljótandi áburð og nota
kemst á víða hér á landi senn hvað
líður. Mistök hafa verið gerð varð-
andi byggingar og tækni, en þetta
lagast og kemst í betra horf. Og
sennilega á þessi tækni hvergi á
Norðurlöndum betur við búnaðar-
ar kynslóðar, sem hann á sam-
leið með, 'gleðistundir og
áhyggjuefni. Aldraðir lesendur
munu kannast við margt, sem
hér ber á góma, þó að yngri kyn-
slóðir hafi hvorki séð það né
reynt. En þó að ytri Mfskjör hafi
skipt um s'vip, er saga þeirra,
sem vel hefur farnazt á lífsleið-
inni, þrátt fyrir áföll og mótlbyr,
jafnan holl ibugunarefni nngum
sem öldnum“.
Betur er ekki hægt að lýsa
sagnfræðilegu og menningar-
sögulegu gildi sendibréfa, auk
þess sem sjálfslýsing söguritar-
anna er ávallt ómetanleg. Sumir
hafa deilt á Finn Sigmundsson
fyrir útgáfu á gömium sendi-
bréfum, en þar hefur Ihann unn-
ið merkilegt stórvirki, og yfir-
leitt gert það af svo mikilli
smekkvísi og tillitssemi við
minningu bréfritaranna að til
fyrirmyndar er. Auðvitað láta
menn ýmislegt fjúka í kunningja
bréfum, sem þeir hefðu kannske
orðað öðruvísi, ef þeir hefðu bú-
izt við að bréfin kæmu fyrir al-
menningssjónir. En bæði kann
glöggur lesandi að sía hismið frá
kjarnanum, og svo verður bréfið
iðulega einmitt fyrir það svo
merkileg mannleg heimild, að
bréfritarinn er ekkert að gera
sig til, heldur segir allt af létta
eins og andinn gefur honum ->.ð
mæla á þeirri stiund og stað.
En það sýnir, hversu séra Sig-
tryggur á Núpi var grandvar
maður og alvörugefinn þegar á
ungaaldri, að lítið mun hafa
þurft að fella úr bréfum hans af
gáleysishjali. Hann stefnir þegar
frá upphafi beint að markinu.
Útgefandinn hefur að vanda
bætt við bréfin ýmsum upplýs-
ingum og margvislegum fróðleik
um ætt Sigtryggs og heimahaga,
enda er Ihonum þetta næsta kunn.
ugt, þar sem hér er um að ræða
móðurbróður hans.
Eins oig öll bréfasöfn, sem
Finnur hefur gefið út, er bók
þessi fróðleik og einkar hugð-
næm til lestrar, og skil ég ek'ki
í öðru en allir Eyfirðingar, Þing-
eyingar og Dýrfirðingar að
minnsta kosti, svo og hinir
mörgu lærisveinar séra Sig-
tryggs taki henni fegins hendi og
lesi hana sér til ánægju.
Ekkert er lærdiómsríkara en að
lesa ævisögur merkilegra manna.
Benjamín Kristjánsson.
Mykjudælunni er komið fyrir ofan frá, í útskoti frá mykju-
húsinu.
Framhald á bls. 30
Saga í sendibréfum
skráð. Þau spegla Hfskjör þeirr-