Morgunblaðið - 06.11.1973, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. NÓVEMBER 1973
16
>1 ! I
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Frétta stjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4 80.
Áskriftargjald 360,00 kr. á mánuði innaniands.
í lausasölu 22,00 kr. eintakið.
borgarstjóri frá því, aðætl-
unin væri að taka upp nán-
ara samstarf við nágranna-
sveitarfélögin um skipu-
lagsmál höfuðborgarsvæð-
isins á næstunni og nefndi í
því sambandi þann mögu-
leika, að nágrannasveitar-
félögin gerðust aðilar að
Þróunarstofnuninni, en
þannig yrði kleift að vinna
að skipulagsmálum þess
svæðis í heild sinni og hag-
nýta alla þá kosti, sem fyrir
hendi eru, á sem hagkvæm-
astan hátt.
er staðreynd, sem alltaf
hefur legið ljós fyrir. Hins
vegar kann vel að vera,
að nágrannasveitarfélögin
hafi ekki bolmagn til að
hagnýta allt það land, sem
þau hafa yfir að ráða. Þetta
er viðfangsefni, sem finna
þarf hagkvæma iausn á,
þegar fram í sækir, en er
ekki vandamál líðandi
stundar.
Skipulag borgarinnar og
byggingasvæða hefur að
sjálfsögðu mikil áhrif á
það umhverfi, sem við
búum í, og þegar umhverf-
isvernd kemst æ meir á
dagskrá er eðlilegt, að at-
hygli manna beinist ekki
sízt að skipulagi borga og
bæja. Það er gagnlegt og
líklegt til þess að stuðla að
betra skipulagi en ella.
Með starfi Þróunarstofn-
unar Reykjavíkur er stigið
nýtt skref í þá átt að bæta
skipulag höfuðborgarinnar
og umhverfi fólksins, sem í
henni býr.
SKIPULAGSMÁL HÖFUÐ-
BORGARSVÆÐISINS
FELAGS-
MÁLASKÓLI
Aundanförnum árum
hefur uppbygging
Reykjavíkur verið mun
hraðari en gert var ráð fyr-
ir í aðalskipulagi borgar-
innar, sem samþykkt var
um miðjan síðasta áratug.
Þá var talið, að Breiðholts-
hverfin yrðu í byggingu
allt fram til ársins 1983, en
til þess tíma nær áætlunar-
gerð aðalskipulagsins. Nú
er hins vegar komið í ljós,
eins og Birgir Isl. Gunnars-
son borgarstjóri, hefur
vakið athygli á, að Breið-
holtshverfin verða full-
byggð að fjórum árum liðn-
um, eða á árinu 1977.
Þróunarstofnun Reykja-
víkurborgar, sem sett var
upp fyrir nokkrum misser-
um, hefur af þessum sök-
um unnið að því að gera
grein fyrir hentugustu nýj-
um byggingarsvæðum í
borgarlandinu. Á fundi
borgarstjómar Reykjavík-
ur sl. fimmtudag gerði
borgarstjóri ítarlega grein
fyrir því mikla starfi, sem
unnið hefur verið af
Þróunarstofnuninni við að
rannsaka og kortleggja ný
fbúðasvæði við Grafarvog,
í Korpúlfsstaðalandi og við
Úlfarsfell, en ljóst er, að í
þá átt mun byggðin í höfuð-
borginni teygjast á næstu
áratugum. Jafnframt því,
sem Þróunarstofnunin
mun áfram vinna að þessu
viðfangsefni, skýrði
Augljóst er, að málefni
sveitarfélaganna á höfuð-
borgarsvæðinu eru orðin
svo samtvinnuð, að það
kallar á náið samstarf
þeirra á flestum sviðum
sveitarstjórnamála. Slík
samvinna er þegar hafin og
má benda á samning Hita-
veitu Reykjavíkur við
Kópavog og Hafnarf jörð og
væntanlega einnig Garða-
hrepp í náinni framtíð sem
dæmi um samvinnu, sem
öllum aðilum er í hag.
Með sama bygginga-
hraða og undanfarin ár er
sýnt, að þröngt verður orð-
ið um land til bygginga í
Reykjavík, þegar líða tek-
ur að næstu aldamótum og
kannski nokkru fyrr. Þetta
Pétur Sigurðsson hefur
flutt á Alþingi, ásamt
tveimur samþings mönn-
um sínum, frv. til laga um
félagsmálaskóla launþega-
samtakanna og á tilgangur
hans að vera sá, skv.
greinargerð frumvarpsins,
,,að skapa starfandi og
verðandi forustumönnum
verkalýðshreyfingarinnar,
áhugamönnum um störf
hennar og hverjum félaga
hennar, sem njóta vill,
möguleika til haldgóðrar
fræðslu í þeim greinum,
sem tengdastar eru starfi
alþýðusamtakanna."
Enginn vafi leikur á því,
að slíkt fræðslustarf yrði
mjög þýðingarmikið fyrir
verkalýðssamtökin. Þessi
fjölmennu almannasamtök
hafa fyrir löngu skipað sér
áhrifamikinn sess í þjóðlíf-
inu og eru raunar ein af
veigamestu valdastofnun-
um þjóðfélagsins. Þess
vegna ríður á miklu, að
forystumenn þeirra eigi
kost á fjölbreyttri fræðslu,
sem geri þeim kleift að
rækja betur en ella hið
þýðingarmikla starf, sem
þeim hefur verið trúaðfyr-
ir. Ætla verður, að meiri-
hluti geti orðið fyrir þessu
frumvarpi á Alþingi og
væri þá mikilvægt skref
stigið í fræðslumálum
verkalýðshreyfingarinnar.
Samdráttur vegna
skorts á hráefnum
SKORTUR er orðinn tilfinnan-
legur á mikilvægum hráefnum
á nánast öllum sviðum fram-
leiðslunnar í Bandarfkjunum.
Afleiðingin er allverulegur
samdráttur. Fjöldi Bandarfkja-
manna hefur komizt að því, að
ekki er alltaf hægt að kaupa
það, sem þá vanhagar um.
Sennilega er það einsdæmi.
Olíuskorturinn er því ekki
eini skorturinn, sem Banda-
ríkjamenn eiga að stríða við.
Annar hráefnaskortur er ekki
síður alvarlegur, af því draga
verður úr framleiðslu f öllum
fyrirtækjum, sem nota hrá-
efnin.
Þannig er vafasamt, að bænd-
ur geti framleitt nógu mikið af
ávöztum, grænmeti og kjöti á
næsta ári, vegna skorts á til-
búnum áburði. Minnkandi
framboð af kókó og súkkulaði,
ásamt verðhækkunum, veldur
hækkandi verði á sælgæti og
ýtir undir notkun gerviefna.
í einni verksmiðju Banda-
rfkjamanna í Evrópu, er fram-
leiðir landbúnaðarvélar, er
ekki hægt að notast við 300
litlar vélar vegna þess, að eitt
einasta varastykki vantar í
hverja þeirra. Og nú er svo
komið, að bandaríski stáliðnað-
urinn annar ekki lengur eftir-
spurn, þótt hann hafi átt í vök
að verjast um árabil vegna er-
lendrar samkeppni og minnk-
andi eftirspurnar. Þetta eykur
erfiðleika þeirra fyrirtækja,
sem nota stál í bila, rafmagns-
tæki, landbúnaðarvélar, þunga-
vinnuvélar, skrifstofuvélar og
byggingarvinnuvélar.
Skortur á trjákvoðu, sem
stafar meðal annars af verkföll-
um í Kanada, en einnig af er-
lendri samkeppni, hefur neytt
blöð til að fækka blaðsíðum eða
minnka þær. Utflutningur trjá-
kvoðunnar hefur aukizt vegna
þess, að markaðsverðið er 350
dollarar tonnið, en verðið í
Bandaríkjunum 200 dollarar
tonnið, samkvæmt verðákvörð-
un stjórnvalda.
Þannig er skorturinn á nán-
ast öllum sviðum: bæta má við
málmum, plasti, baðmull, fata-
efni, sýrópi, rúsínum o.s.frv. 1
fyrsta skipti hafa margir séð,
hvernig hin ýmsu svið fram-
leiðslunnar eru hvert öðru háð,
hvernig skortur á einu sviði
hefur áhrif á öðrum sviðum
o.s.frv. Olía og jarðgas eru til
dæmis notuð við framleiðslu
flestra plastefna, gervitága,
margra lyfja, ýmissa efna, sem
eru notuð I landbúnaði, gervi-
gúmmfs og ýmissa undirstöðu-
efna, sem eru nauðsynleg við
framleiðslu mörg hundruð
iðnaðar- og neyzluvara.
Ottazt er, að afleiðingamar
geti orðið alvarlegar, til dæmis
að verkamönnum verði sagt
upp. Ekkert er talið benda til
þess að draga muni úr veru-
legum verðhækkunum, sem
hafa orðið að undanförnu á
undirstöðuhráefnun í heim-
inum. 1 ýmsum tilvikum hafa
bandarísk fyrirtæki aukið út-
flutning á hráefnum vegna
Stálfyrirtæki f Bandarfkjunum anna ekki eftirspurn
Trjákvoða, sem Bandarfkjamenn hafa fengið, er nú send á markað I
öðrum löndum, þar sem verð er hærra.
þess, að verðlagið er lægra
heima fyrir. Afleiðingin er auk-
inn skortur á hráefnunum
heima fyrir. Bandarískir hag-
fræðingar eru áhyggjufullir.
(Verðhækkanirnar sjást á með-
fylgjandi töflu).
Sýnt þykir, að aukast muni
framleiðsla gerviefna i stað
þeirra hráefna, sem skortur er
á. í pappírsiðnaðinum er til
dæmis farið að notast við úr-
gangsefni, og notkun fosfats
mun aukast við framleiðslu
áburðar. En til þess að leysa
vandann er sagt að auka verði
hráefnaframleiðsluna.
Samkvæmt bandarískum hag-
skýrslum var framleiðsla þeirra
bandarísku fyrirtækja, sem
framleiða flest þau efni, er
aðrir framleiðendur nota, 94%
fullra afkasta í septembermán-
uði. Þessi fyrirtæki hafa þvf
lítið svigrúm til að auka fram-
leiðslu og mæta vaxandi eftir-
spurn.
Undirstöðugreinar eins og
stáliðnaðurinn hafa farið var-
Framhald á bls. 31
Verðhækkanir á hrá-
efnum f Bandarfkjunum á
undanförnum tólf mán-
uðum:
Baðmull, 215%
Hveiti, 118%
Feiti, lýsi, 109%
Rajon, 104%
Salatolfa, 94%
Egg, 90%
Sojabaunir, 85%
Brotajárn, 84%
Korn, 84%
Gúmmf, 80%
Ull, 68%
Pappfrsúrgangur, 66%
Niðursoðin dýrafeiti, 61 %
Tin, 35%
Timbur,31%
Olíuvörur, 31%
Trjákvoða, 20%
Kopar, 18%
Kvikasilfur, 17%
Zink, 17%
Tágar, 17%