Morgunblaðið - 02.12.1973, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 2. DESEMBER 1973
3
Ben Gurion
og Ólafur Thors
Að
Ben-Gimon
látnum
DAVÍÐ Ben-Gurion var forsætisráðherra Israels frá stofnun ríkisins árið 1948 til
ársins 1963, að einu ári undanskildu. Hann var sá maður, sem mest áhrif hafði á
uppbyggingu þess ríkis, og má þakka honum ákaflega mikið af þeim geysilegu
framförum, sem orðið hafa frá stofnun þessa örsamáa ríkis fyrir tuttugu og fimm
árum. Hann var lengstum umdeildur maður og ekki að allra skapi, en stjórnvizku
hans og greind treystist enginn til að draga í efa og hvers manns hugljúfi varð
hann þeim, sem honum kynntust. Ben-Gurion kom í heimsókn til íslands árið 1962,
ásamt konu sinni, og tókust þá góð vináttutengsl milli hans og þáverandi
forsætisráðherra, Ólafs Thors, og margoft kom fram hlýr hugur Ben-Gurions til
íslands og íslendinga. Að heimsókn hans til íslands verður vikið síðar í þessari
grein.
Uppruni hans og uppvöxtur
Hann var fæddur 16. október
árið 1886 i Plonsk, smáþorpi í
hinum rússneska hluta Fo'llands,
um það bil 45 mílur frá Varsjá.
Ættarnafnið var Green, en hann
breytti þvt f Ben-Gurion, sem er
hebreskt, skömmu eftir að hann
settist að í ísrael.
Nokkrir ættliðir forfeðra hans
höfðu átt heima í Plomsk, en afi
hans og faðir voru mikilsvirtir
menningarfrömuðir. Faðir Davíðs
helgaði sig Zionistahreyfingunni,
sem þá var ný af nálinni, og lét
kenna börnum sínum hebresku
ungum. Ben-Gurion sagði ein-
hverju sinni, að faðir hans hefði
kennt honum að unna Gyðinga-
þjóðinni og herbreskri tungu.
Davíð þótti vel gefinn, og hann
var ekki nema 14 ára gamall,
þegar hann stofnaði félag til að
útbreiða hebresku og menningu
Gyðinga meðal unglinga. Síðar
fór hann til náms í Varsjá og 1903
gekk hann í félag zionista og
sósialista. Vann hann mikið fyrir
málstað þeirra hreyfinga og talaði
oft á fundum.
Sumarið 1906 fór Ben-Gurion
að heiman í hópi brautryðjenda
til að heimsækja land feðra sinna
og undirbúa jarðveginn fyrir
stofnun samveldis Gyðinga. Hann
fór í heimildarleysi 1 land í Jaffa
og vann þar í fyrsta landbúnaðar-
héraði Gyðinga. Hann tók þátt i
starfi sósíaliskra zionista og varð
viðurkenndur áhrifamaður og
mælskusnillingur. Haustið eftir
fluttist hann i afskekktan smábæ
og skipulagði varnir land-
nemanna gegn ræningjum, sem
herjuðu á svæðið.
Árið 1910bauðst honum sæti í
ritnefnd fyrsta hebreska
sósialistablaðsins í Jerúsalem.
Hann markaði stefnu fyrir
hreyfingu Gyðingaverkamanna,
sameiningu Gyðingabyggða í
Palestinu og sjálfsstjórn þeirra.
Uppbyggingarstarfinu
haldið fram
Vorið 1912 hélt hann til
Konstantinopel að læra lögfræði,
en þremur árum síðar var hann,
ásamt öðrum, gerður brottrækur
og tyrkneski landstjórinn lét þau
orð falla, að þeir mættu áldrei
stíga þar á land. Var þeim borið á
brýn að æsa til uppreisnar.
Nú var haldið til Bandaríkjanna
og með honum var Ben Zvi. Þeir
stofnuðu þar hreyfingu til að
koma á landnámi í Gyðingalandi
og Gyðingaher til að berjast með
Bandamönnum. Skömmu siðar
kvæntist Ben-Gurion Paulu
Menweiss.
Ben-Guron gekk í nýstofnaða
Gyðingarherdeild eftir að Banda-
ríkin fóru í stríðið og með henni
komst hann til Egyptalands árið
1918. En eftir heimkomuna hófst
nýr þáttur í starfinu. Þá laut
Palestina brezkri umboðsstjórn.
Fyrsta takmark hans var
sameining verkalýðshreyfingar-
innar. Stofnaði hann samband og
varð aðalritari þess og undir
stjórn hans vann sambandið að
Iaunabótum og bættum vinnu-
skilyrðum og undirbjó grund-
völlinn að stofnun þjóðarheimilis
Gyðinga.
Árið 1930 runnu svo saman
tveir helztu verkalýðsflokkarnir,
og stofnaður var Mapiflokkurinn,
þ.e. Verkamannaflokkur Israels.
Frá 1920 var Ben-Gurion leiðtogi
zionistahreyfingarinnar og 1933,
þegar Verkamannaf lokkurinn
hafði unnið um helming þingsæta
á 18. Gyðingaráðstefnunni, varð
hann félagi í stjórn samtakanna
og tveimur árum síðar formaður.
Ben-Gurion vann ótrauður að
landbúnaðar- og iðnaðarmálum.
Enda þótt hann skipulegði varnir
Gyðinga gegn síendurteknum
árásum Araba var hann andvigur
almennum hefndarráðstöfunum
gegn óvopnuðum Aröbum.
Árið 1936ræddihann viðbrezka
stjórnarnefnd, sem rannsakaði
hið alvarlega ástand, sem hlauzt
af æsingi og uppþotum Araba.
Féllst hann á tillögu nefndarinn-
ar um skiptingu landsins. Þremur
árum síðar sótti hann ráðstefnu í
London til að ræða vandamál Pal-
estinu. Hann varð og leiðtogi í
baráttu Gyðinga gegn tillögum
Breta 1939, þar sem takmarkaður
er innflutningur Gyðinga til Pal-
estínu, svo og voru hömlur settar
á jarðakaup þeirra.
Þegar Bretar fóru I striðið gegn
Þjóðverjum buðu Palestínu-Gyð-
ingar Bretum fram alla aðstoð
sína. Þá lýsti Ben-Gurion því yfir,
að þeir mundu berjast i styrjöld-
inni, eins og áðurnefndar tillögur
Breta hefðu aldrei komið fram,
en þeir myndu síðan berjast gegn
tillögunum eins og engin styrjöld
væri.
Þegar á leið sannfærðist Ben-
Gurion um, að brezka umboðs-
stjórnin væri dauðadæmd, og á
ráðstefnu zionista i New York
1942 gekkst hann fyrir samþykkt
ályktunar um að krefjast þess, að
Palestina yrði samveldi Gyðinga.
Ben-Gurion fór til Bandaríkj-
anna að styrjöldinni lokinni og
kynnti málstað Gyðinga, safnaði
fé til vopnakaupa og reyndi að
halda uppi skeleggum málflutn-
ingi fyrir því, að Gyðingar fengju
að endurheimta það land, sem
þeir höfðu frá aldaöðli talið sig
eiga tilkall til.
Hinn 29. nóvember 1946 sam-
þykkti Allsherjarþingið ályktun
um skiptingu landsins, og hófust
þá þegar árásir Araba og annarra
á Gyðingabyggðir. Gaf Ben-Gur-
ion sig allan að varnarmálum af
alþekktri elju. Hann varð leiðtogi
stjórnarvalda allra Gyðinga og
þannig raunverulega forsætis- og
varnarmálaráðherra hins væntan-
lega ríkis. Og þegar Ísraelsríki
var stofnað 14. maf 1948 varð
hann yfirmaður bráðabirgða-
stjórnarinnar.
Síðan gegndi hann embætti for-
sætis ogvarnarmálaráðherraeins
og áður hefur verið að vikið, og
sömuleiðis var hann foringi
stærsta stjörnmálaflokks lands-
ins. Hann sýndi fádæma dugnað í
því, hvernig rækta mætti upp
Negveveyðimörkina, og náðist af
því starfi ötrúlegur árangur.
Á alþjóðavettvangi leiddi hann
jafnan athygli manna að mikil-
vægi sjálfstæðis undirokaðra
þjóða í Afríku og Asíu og hversu
áríðandi væri að bæta hag þeirra,
heilbrigðismál og menntamál, og
hann hvatti til, að efnaðri þjóðir
réttu þeim bróðurhönd. Sjálft var
ísrael einnig aflögufært til handa
þessum þjóðum, og því þykir
mörgum, sem þeir gjaldi illa
skuld sína, er þær slita nú hver af
annarri stjórnmálasambandi við
ísraela og styðja málstað Araba.
íslandsheimsókn Ben-Gurions
Davíð Ben-Gurion og Paula
kona hans komu í heimsókn til
íslands í september 1962, og var
Ólafur Thors forsætisráðherra
gestgjafi þeirra hjóna. Þau
dvöldu hér í nokkra daga, skoð-
uðu ýmsa merkisstaði í borginni,
meðal annars háskólann og Þjóð-
minjasafnið, og fóru í ferð til
Þingvalla. í Þjóðminjasafninu
vöktu orðPaulu verulega athygli,
er hún lét í ljós efa á því, að
krossfesting Krists hefði nokkru
sinni farið fram. Ben-Gurion lét í
ljós mikla þekkingu á íslandi og
íslenzkum málefnum f þessari
heimsókn, og, eins og áður er
sagt, myndaðist hið ágætasta vin-
áttusamband milli hans og ýmissa
íslenzkra forystumanna og þá al-
veg sérstaklega milli hans og
Ólafs Thors.
í viðtali við fréttamann
Morgunblaðsins meðan á íslands-
dvölinni stóð, tjáði Ben-Gurion
sig mjög afdráttarlaust um af-
stöðu sina til Arabaríkjanna og
skoðanir sínar á leiðtogum Araba-
ríkjanna þá. Hann gaf yfir-
lýsingu, sem á sínum tima vakti
heimsathygli, er hann sagði blaða-
manni Morgunblaðsins, að hann
væri reiðubúinn að hitta Nasser
að máli, hvenær sem væri, og
sagði að slíkar viðræður myndu
leiða til betri skilnings þjóðanna
tveggja. Þar var einnig vikið að
eldflaugunum, sem Egyptar
höfðu þá komið sér upp, og um
það sag li Ben-Gurion: „Þeir hafa
fengið þýzka sérfræðinga til að
smfða þær fyrir sig. Það er alvar-
legt mál, en vonandi finnum við
einhverja leið til að sigrast á þess-
ari nýju hættu.“ Ilann bætti við:
„Arabar standa okkur að baki.
Þeir þurfa að menntast og
þroskast og að því mun koma, að
þeir sjá svart á hvftu, að það sem
gildir er ekki her og styrjöld;
heldur friður. Við munum öðlast
frið, en ég veit því miður ekki
fyrir víst, hvað dag það verður."
Ben-Guron lét í ljós þá skoðun
Framhald á bls. 46
ALUR FARA í FERD MED ÚTSÝN ENN SEM FYRR ÓDVRAST TIL:
london
8 dagar
Flugfar
Glstlng
Morgunverður
kr. 15.900.-
19.800.-
Brottfðr á hverjum
laugardegt
Glasgow
4 dagar
Flugfar
iilstlng
Morgunverður og
kvöidverður
Kynnlsferð o.u.
Kr. 13.500.-
Brottför annan
hvern föstudag.
Kaupmannahöfn
ÓDVR HÓPFERÐ
7.-14. DESEMRER
FLUGFAR BÁÐAR LEIÐIR
GÓÐ HÓTELGISTING
MORGUNVERÐUR
GRIPIÐ TÆKIFÆRID
ADEINS KR.1D.000.
UM JÓLIN:
ÓDÝRAR HÓPFERÐIR
til Kaupmannahafnar
20. og 21. DESEMBER.
Kanarfeyjar
Hópferðir beint eða um
London/ Kaupmannahöfn
Flugfarseðlar
HVERT SEM FERÐINNI ER HEIT-
IÐ — ALLIR FLUGFARSEÐLAR
FYRIR EINSTAKLINGA, HÓPA
EÐA FÉLAGASAMTÖK MEÐ
BEZTU KJÖRUM OG HINNI VIÐ-
URKENNDU ÚTSÝNARÞJÓN-
USTU
Ferðaskrifstofan
ÚTSÝN
Austurstræti 17 (Silla og Valda)
Síinar 26611 —20100