Morgunblaðið - 08.02.1974, Blaðsíða 20

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. FEBRUAR 1974

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðsl;.
Auglýsingar
Askriftargjald 360.00
I lausasolu 22.00
hf Arvakur. Reykjavik
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen
Eyjólfur Konráð Jónsson
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðnuindsson
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6 sími 10-100
Aðalstræti 6 sími 22 4 80
kr á mánuði innanlands
kr eintakið
20
Imálgagni Framsóknar-
flokksins, Tímanum, er
leiðari sl. þriðjudag undir
stöfunum Þ.Þ., þar sem
ráðizt er harkalega að Al-
þýðubandalaginu, eða
flokki kommúnista á ís-
landi, og virðast nú augu
þeirra Tímamanna loksins
hafa lokizt upp fyrir þeirri
staðreynd, að í ríkisstjórn
Ólafs Jóhannessonar
sitja öfgamenn svipaðrar
tegundar og þeir, sem
undanfarið hafa ráðið
árásunum á Solzhenit-
syn. Forystugrein Tímans
þennan dag heitir:
Kremlar-þröngsýni. Þar
segir m.a.: „Alþýðubanda-
lagið á bersýnilega enn
langt í land, þangað til það
getur talizt víðsýnn sósíal-
istaflokkur, er rúmi jafnt
kommúnista og sósíaldemó-
krata. Þar situr enn að
völdum sama Kremlar-
þröngsýnin og sú, sem
stjórnar ofsóknum gegn
Solzhenitsyn í Sovét-
rfkjunum.“
Lengi undanfarið hefur
Tíminn reynt að fara und-
an í flæmingi þegar rætt
hefur verið um kommún-
ista í Alþýðubandalaginu,
enda ekki sem beztur
stÍMpill á ríkisstjórn Ólafs
Jóliannessonar, að þeir
skuli eiga aðild að stjórn
hans og raunar hafa ráðið
þar mestu um langan tíma,
eins og kunnugt er. Ekki
var seinna vænna, að Tím-
inn tæki við sér og sæi í
gegnum þann blekkingar-
vef og loddaraleik, sem
þeir Þjóðviljamenn hafa
stundað á undanförnum ár-
um.
1 öðrum leiðara eftir
sömu þornin segir m.a., að
Morgunblaðið hafi sitthvað
við tillögur eða umræðu-
grundvöll Einars Ágústs-
sonar í utanrfkismálum að
athuga, en treystir sér
„ekki til þess að ráðast
beint á þær“. Sfðan er því
haldið fram, að tillögur
Einars Ágústssonar hafi
hlotið „sterkan hljóm-
grunn með þjóðinni“ og
ennfremur er sagt, að til-
lögur utanríkisráðherra
vísi „hinn rétta veg“.
Allt eru þetta hinar
merkustu yfirlýsingar,
þegar tekið er tillit til þess,
að utanríkisráðherra sjálf-
ur spurði blaðamann
Morgunblaðsins, þegar
hann innti hapn eftir um-
mælum Tómasar Karls-
sonar eins af ritstjórum
Tímans um umræðugrund-
völlinn, hvort Tómas hefði
séð tillögur sínar. Tómas
Karlsson lýsti þeirri skoð-
un sinni á öryggismálsráð-
stefnunni um síðustu helgi,
að í tillögum Einars
Ágústssonar fælist, að hætt
yrði kafbátaleit og kafbáta-
eftirliti frá Keflavíkurflug-
velli, en sú starfsemi væri
hin mikilvægasta frá
sjónarmiði NATO og sú,
sem ekki væri hægt að
koma fyrir annars staðar
með jafn góðum árangri.
Utanríkisráðherra brást
hinn versti við, þegar hann
var spurður um þessar
skoðanir ritstjóra Tímans,
og vildi með svari sínu gefa
til kynna, að þær væru enn
hernaðarleyndarmál og því
mætti ekki ræða þær opin-
berlega. Nú hefur Tíminn
aftur á móti lýst yfir því, að
alþjóð, þ.e. öll íslenzka
þjóðin, hvorki meira né
minna, telji tillögur utan-
ríkisráðherra þær beztu,
sem fram hafi komið, enda
þótt þær séu að mati ráð-
herrans sjálfs enn
trúnaðarmál og þjóðin viti
satt bezt að segja ekkert
um, hvað í þeim felst, jafn-
vel virðast þeir ekki vera
sammála um tillögurnar
ritstjórar Tímans, þornin
og T.K., hvað þá T.K. og
utanríkisráðherra.
í fyrrnefndri forystu-
grein í Tfmanum, Kremlar-
þröngsýni, segir þornið, að
í Framsóknarflokknum
ríki skoðanafrelsi, en slíku
sé auðvitað ekki að heilsa í
flokki kommúnista, Al-
þýðubandalaginu. Nú er
það svo, að hið síðarnefnda
er rétt, en hið fyrrnefnda
er rangt. Sfðasta dæmi þess
er sú staðreynd, að þegar
170 framsóknarmenn
skrifuðu undir tillögu þess
efnis að krefjast þess, að
öryggi íslands væri ekki
ógnað með fljótfærnisleg-
um breytingum, þá voru
formælendur þeirra kallað-
ir á fundi forsætisráðherra
og formanns flokksins í því
skyni að koma í veg fyrir,
að texti áskorúharinnar
yrði birtur, svo og undir-
skriftirnar, og niðurstaðan
varð sú, að forystumenn
Framsóknarflokksins
knúðu sína menn til að
birta aðeins hluta textans.
Þeir, sem sitja í glerhúsi,
ættu ekki að kasta grjóti.
Að lokum má geta þess,
að í þessari sömu forystu-
grein er talað um, að það,
sem sameini framsóknar-
menn, sé grundvallar-
stefna flokksins, þótt
ágreiningur hafi verið um
einstök mál, eins og komizt
er að orði í leiðaranum.
Nú væri í lokin ástæða til
að varpa fram þeirri
spurningu, hver er grund-
vallarstefna Framsóknar-
flokksins? Hvað er það,
sem sameinar framsóknar-
menn? Eru varnar- og
öryggismál íslenzku
þjóðarinnar ekki grund-
vallarstefna eins flokks?
Er hægt að hafa grund-
vallarstefnu án þess að
hafa grundvallarstefnu í
utanríkismálum og sjálf-
stæðismálum ' íslenzku
þjóðarinnar?
KREMLAR-ÞRÖNGSÝNI
Þorleifur Hauksson:
r
Uthlutun
viðbótarritlauna
NOKKUR blaðaskrif hafa orðið
vejjna úthlutunar svonefndra
úðbótarritlauna, og i tilefni af
þeiin, einkum „samviskuspurn-
ingum” Jóhannesar Helga f
Morgunblaðinu 24. janúar sl.,
inun ég reyna hér á eftir að
leiðrétta ýiniss konar misskiln-
ing, að ekki sé minnst á aðdrótt-
anir og dylgjur. uin störf þeirr-
ar nefndar, sem úthlutunina
annaðist.
Uthlutunarnefnd viðbótarrit-
launa var skipuð 8. nóv. 1973,
og i henni áttu sæti Rannveig
G. Agústsdöttir B.A., tilnefnd
af Rithöfundafélagi íslands,
Bergur Guðnason lögfræðing-
ur. tilnefndur af Félagi ís-
lenskra rithöfunda, og undirrit-
aður tilnefndur af kennurum i
íslenskum bókmenntum við ílá-
skóla Islands. -Nefndinni var
falið að úthluta 12 milljón
króna fjárveitingu til fslenskra
ritliöfunda og höfunda fræði-
rita. i 2. grein starfsreglna, sem
henni voru settar, segir svo:
„Utiilutun miðast við ritverk
útgefið eða flutt opinberlega á
árinu 1972, en ritverk frá árun-
um 1971 og 1970 keinur einnig
til álita. Auglýst skal eftir upp-
lýsingum frá höfundum um
verk þeiira á þessu tímabili."
Þar sem um fyrstu úthlutun
þessarar árlegu fjárveitingar
var að ræða, virtist nefndinni
sanngjarnt að taka nokkuð mik-
ið tillit til ritverka áranna 1971
og 1970, enda þótt meirihluti
þeirra höfunda, sem fyrir val-
inu urðu, hafi gefið út verk
1972. Meðal frekari starfs-
ivglna má nefna, að ákveðið var
að veita ekki viðbótarritiaun til
háskólakennara, sem unnið
höfðu að viðkomandi fræðirit-
um, á meðan þeir gegndu laun-
uðu starfi víð Háskólann, enda
er rannsóknarskylda innifalin i
því starfi. Þá er rétt, að það
komi fram. að hvorki i starfs-
regltun nefndarinnar né i fjár-
lögum 1973 er minnst á það
einu orði, að um endurgreiddan
söluskatt sé að ræða. í þeirri
ráðstöfun að skipa oddamann
skv. tilnefningu kennara í ís-
lenskum bókmenntum við Há-
skólann virðist mér felast krafa
uin einhvers konar listrænt
mat, ekki endurgreiðslu á sölu-
skatti, enda átti nefndin ekkí
aðgang að söluskýrslu yfir ein-
stakar bækur þessara þriggja
ára.
En víkjum að skrifum Jó-
hannesar Helga. I síðari grein
sinni segir hann svo:
„Það er svo með okkur, sem
kaupum bækur í þessu landi, að
\ið vitum ekki okkar rjúkandi
ráð í jólabókaflóðinu, getum
við með engu móti í fljótu
bragði gert okkur grein fyrir
hvað séu bókmenntir og hvað
ekki. En úthlutunarnefnd við-
bótarritlauna hlýtur að luma á
óbrigðulum mælikvarða úr því
að það vafðist ekki fyrir henni
að gera úttekt á verkum 121
höfundar á fimm dögum og
vinsa úr 54 verðuga."
Við þetta er býsna margt að
athuga. I fyrsta lagi er óhætt að
bæta a.m.k. 15 dögum við þá
fimm, sem Jóhannes Helgi
nefnir. Starf nefndarinnar
hófst nefnilega um leið og upp-
lýsingar tóku að berast frá höf-
unduin. Þá er líkíngin við jóla-
bókaflóðið engan veginn rétt-
mæt. Þær bækur, sem til greina
koinu, voru mínnst ársgamlar,
og margar þeirra höfðum við
þegar lesið. Auk þess sátum við
talsvert á Borgarbókasafni og
reyndum þar og annars staðar
að kynna okkur þær bækur,
sem við þekktum ekki þegar.
Auðvitað var tíminn of naum-
ur, en við gerðum þó það, sem
við gátum. Tommustokksá-
bendingum Jóhannesar Helga
er því vfsað aftur til föðurhús-
anna. Hins vegar er enginn öf-
undsverður af þvi að eiga að
meta hugverk manna til fjár á
þennan hátt, og vitaskuld hlýt-
ur sitthvað að orka tvímælis.
Þegar valið er úr svo stórum
hópi höfunda, hlýtur alltaf að
mega tína til aðra, sein frá ein-
hverju sjónarmiði séu jafnrétt-
háir einhverjum hinna „út-
völdu". Um þá höfunda, sem
Jóhannes Helgi nefnir og aðra
mætti deila endalaust. En út-
hlutunin hefur farið fram, og
hafi nefndin gengið ómaklega
framhjá einhverjum rithöfund-
um, er kostur á að leiðrétta slik
inistök, ef þessu fé verður út-
hlutað á sama hátt að ári. Ann-
að svar get ég ekki gefið við
fyrstu „samviskuspurningun-
unum" þremur. I fyrri grein
sinni, þ 29. desember, krefst
Jóhannes Helgi þess, að nöfn
hinna höfundanna 67 séu birt.
Ég lít svo á, að nöfn þeirra séu
trúnaðarmál einstakra höfunda
og nefndarinnar, nema þeir
sjálfir fari fram á birtingu.
Fjórðu spurningunni, hversu
margar bækur við kynntum
okkur hef ég þegar svarað.
Fimmtu spurningunni svara
ég játandi, nefndin kynnti
sér, hverjir fræðimanna, sem
til greina komu, höfðu
fengið styrk úr Vísindasjóði,
og hve mikið. 6.
spurningu svara ég afdráttar-
laust neitandi. Þeir nefndar-
menn, sem tilnefndir voru af
félagsstjórnum, störfuðu alger-
lega sjáifstætt, án nokkurra
fyrirmæla viðkomandi stjórna.
Allar dylgjur um, að þau hafi
verið á snærum einstakra
stjórnarmanna eru ósæmilegar
og ómaklegar. Um sjálfan mig
er það að segja, að ég tók þetta
starf á mig nauðugur, og mér
væri ekkert kærara en mega
víkja fyrir réttlátari „dómara"
við næstu hugsanlega úthlutun.
Vonandi tekst þö aðalnefndinni
að bræða sig saman um fram-
búðarréglur á tilskildum tírna
fyrir næstu áramót. Frá mínum
bæjardyrum séð væri æskileg-
ust lausn i formi einhvers kon-
ar tekjutryggingar, þannig að
alvarlegum rithöfundum verði
loksins tryggt lifsviðurværi af
ritstörfum sínum einum.
f