Morgunblaðið - 08.02.1974, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FOSTUDAGUR 8. FEBRUAR 1974
Ræða Geirs Hallgrímssonar
Franihalrl af bls. 21
gagnstætt því sem nú væri orðið,
að styrjöld gæti brotizt út fyrir-
varalaust. Þess vegna bæri okkur
Islendingum, að skoða fyrirvara
l>ann er við sjálfir settum við inn-
góngu í Atlantshafsbandalagið í
þ 'í ljósi.
Enginn raunveru-
legur árangur
Á það er bent, ef ekki séu
friðartímar núna, þá verði aldrei
friðartímar og aldrei möguleiki til
þess, að vera án erlends varnar-
liðs hér á landi. Þessu til
stuðnings er bent á viðræður um
gagnkvæman og samhliða sam-
drátt herafla f Mið-Evröpu,
órýggisráðstefnuna, austurpólitík
Brandts kanslara og samningavið-
ræður um takmörkun á notkun
kjarnorkuvopna. Sannleikurinn
er sá, þótt við viljum öll binda
miklar vonir við árangur af þess-
um viðræðum og ráðstefnum, að
enginn raunverulegur árangur
hefur enn komið í ljós og skilyrði
til að slikur árangur verði, er að
Atlantshafsbandalagið og lýð-
ræðisþjóðirnar, sem í því eru,
standi saman og dragi ekki úr
þeim styrk, sem nauðsynlegur er,
til þess að Sovétríkin sjái sér ein-
hvern hag í samningum við
Vesturveldin.
í þeirri röksemd, að ráðstefnur
og viðræður séu nægilegar til
þess, að við íslendingar gerum
einhliða ráðstafanir til að draga
úr varnarviðbúnaði okkar, felst
veikleiki Atlantshafsbandalags-
þjóðanna og iýðræðisríkjanna
miðað við Austurblokkina. Sovét-
ríkin þurfa hvorki að hugsa um
bandamenn utan landamæra
sinna, Varsjárbandalagslöndin,
eða kjósendur innan síns eigin
lands. Aftur á móti er hver þjóð
sjálfráð gerða sinna innan
Atlantshafsbandalagsins og hver
ríkisstjórn er bundin vilja
kjósenda sinna. í einræðisríki,
eins og Sovétríkjunum, eru það
valdhafarnir, sem setja fólkinu
markmið og geta með valdbeit-
ingu einskorðað allar aðgerðir til
að ná þvf markmiði. í lýðræðis-
ríkjunum eru það einstaklingarn-
ir, sem sinna mismunandi mark-
miðum eftir eigin vali og leggja
mismunandi mat á, hvað eftir-
sóknarvert er í lífinu. Helzta
vandamál ríkja Atlantshafs-
bandalagsins og þ.á m. ekki sízt
Islands, er að sannfæra þjóðina
um, að nauðsyn sé sérstakra ráð-
stafana til þess að vernda öryggi
landsins og sjálfsákvörðunarrétt
þjóðarinnar. Ef svo virðist á yfir-
borðinu að friður ríki, þá vilja
frjálsbornir menn gjarnan sækja
hver fyrir sig að eigin markmiði.
Það er oftast nauðsynlegt að sam-
eiginlég hætta ógni þjóðunum til
þess, að lýðræðisríkin sameinist
til gagnráðstafana. Einræðis-
herrar Sovétrikjanna hafa verið
býsna lagnir á það, að brosa á
stundum til þess að auka á and-
varaleýsi Vesturlandanna, til þess
svo að herða tökin þegar tækifæri
hefur gefizt til að ná einu skrefi
lengra til áhrifa og yfirráða.
Við hljótum líka að gera okkur
ljósj, að samningsaðilarnir, sem
ræða um gagnkvæman og sam-
hliða samdrátt herafla í Mið-
Evrópu, standa ekki jafnt að vigi.
Þar sem Rússar þurfa aðeins að
draga heri sína nokkra tugi eða
hundruð kílómetra til baka, þurfa
amerísku hermennirnir að hverfa
aftur yfir heilt haf. Skuggi rúss-
neskju herjanna mun því enn
hvíla yfir Evrópu, þótt um slík
an samdrátt verði að ræða. Þá er
og áhygg juefnafyrir Norðmenn og
íslendinga, að slíkur samdráttur í
Mið-Evrópu getur aukið flota-
vopnabúnað Sovétríkjanna á jöðr-
um nórðurs og suðurs jafnvel um-
fram það, sem reynslan hefur
sýnt. Þess vegna verður að koma í
kjölfar árangurs viðræðna um
gagnkvæman og samhliða sam-
drátt herafla í Míð-Evrópu sams
konar árangur viðræðna um sam-
drátt herafla í norðri og suðri,
áður en eitt ríki Atlantshafs-
bandalagsins veikir einhliða stj^k
þess.
Austurpólitík Brandts og
öryggismálaráðstefna Evrópu
sýnist í raun enn sem komið er,
ekki hafa leitt annað í ljós en að
staðfest hafa verið ríkjandi landa-
mæri í Evrópu, en aukin sam-
skipti milli austurs og vesturs
hafa ekki tekizt að neinu marki.
Von okkar er, að aukið ferðafrelsi
og gagnkvæm kynni þjóða austan
og vestan leiði til þess, að
skoðanaskipti verði opnari og tor-
tryggni eyðist, að stjórnendur fái
aðhald frá borgurum sínum, einn-
ig í austri, eins og stjórnendur
hafa nú í vestri.
Varnarviðbúnaður
V ið vitum það, af fyrri
reynslu, að einræðisherrar ganga
eins langt og mögulegt er á hverj-
um tíma og víst er um það, að
Sovétríkin eru f engu frábrugðin
eða mildari öðrum einræðisríkj-
um, þótt við teljum að þau muni
ekki ganga lengra að sinni en svo,
að ekki verði stofnað til heims-
átaka. Þess vegna er það skoðun
mín, að ísland varði nú mestu, að
hér sé sá varnarviðbúnaður
bandarísks herliðs, sem geri
Sovétríkjunum ljóst, að ekki þýði
að reyna að hafa áhrif á
íslendinga gegn vilja þeirra, beita
þá þrýstingi eða sýna þeim ásælní
þannig að ljóst sé, ef hár er snert
á höfði okkar, sé hætta á heims-
átökum.
Sumir segja, að ekki sé þörf
bandarísks varnarliðs til þessa.
Þátttaka okkar ein í Atlantshafs-
bandalaginu, þar sem aðilar lýsa
yfir að árás á eina þjóð sé árás á
alla, sé okkur nægileg vörn. En að
svo komnu máli er ljóst, að líklegt
er, að árás á ísland sé um garð
gengin, áður en bandalagsþjóðir
okkar í Atlantshafsbandalaginu
geta hreyft legg eða lið og komið
okkur til hjálpar. Þeir standa þá
frammi fyrir gerðum hlut og
verða eftir á að taka ákvörðun
um, hvort ísland sé þess virði, að
til heimsstyrjaldar komi. Hætt er
og við, að skuldbindingar Atlants-
hafsbandalagsríkjanna séu ekki
teknar alvarlega, nema bak við
þær sé varnarviðbúnaður hér á
landi.
Persónulega get ég vel hugsað
mér þann möguleika, ef ísland
hefði verið varnarlaust, þegar
átökin fyrir botni Miðjarðarhafs
stóðu sem hæst á síðasta ári og
Rússar hefðu skorizt í leikinn þar
suður frá, þá hefðu þeir gjarnan í
leiðinni tryggt sér yfirráðin á
íslandi til þess að torvelda Banda-
ríkjamönnum aðfærsluleiðir i
stórstyrjöld.
En það er ekki eingöngu vegna
legu Islands, sem varnarliðið á
íslandi skiptir máli, heldur og
vegna þeirra viðræðna og til-
rauna, sem yfir standa til að koma
á varanlegum friði. í umræðun-
um um gagnkvæman og samhliða
samdrátt herafla í Mið-Evrópu,
skilst mér, að fram hafi komið
tillaga frá Sovétríkjunum, að
fækka um tuttugu þúsund menn í
herliði beggja aðila, Sovét-
ríkjanna og Bandaríkjanna. En
Bandaríkjamenn hafa boðið að
fyrsta fækkun yrði fimmtán
prósent í herliði þessara þjóða,
sém leiddi tíl þess,
að tuttugu og níu þúsund
Bandarikjamenn hyrfu heim og
ekki færri en tæp sjötíu þúsund
Rússar. Slíkur er munur her-
styrks þessara þjóða á þessum
slóðum. En þessar tölur sýna, að
það skiptir máli jafnvel þótt ekki
séu fleiri en þrjú þúsund óg þrjú
hundruð hermenn staðsettir hér á
íslandi. Og það veikir samninga-
aðstöðu Atlantshafsbandalags-
ríkjanna gagnvart Sovétríkjun-
um, ef við íslendingar veitum
ekki styrk eins og aðrar Atlants-
hafsbandalagsþjóðir, þar til full-
nægjandi samningar hafa tekizt.
Er nægileg vörn
í NATO-aðild
Það er skoðun mín, að ísland
sé vissulega vörn f þátttöku sinni
í Atlantshafsbandalaginu, en hún
er ekki nægileg út af fyrir sig. Og
til athugunar kemur, hvort við
getum sóma okkar vegna, notið
þess hagræðis og öryggis, sem af
þátttöku okkar í bandalaginu Ieið-
ir, án þess að Ieggja sjálfir eitt-
hvað af mörkum til þess að það
nái tilgangi sínum. Innan Atlants-
hafsbandalagsins ber okkur Is-
lendingum að taka upp og leggja
sérstaka áherzlu á sérstaka sam-
vinnu við Noreg, Danmörku og
Kanada, sem öll hafa sameigin-
legra hagsmuna að gæta á Norð-
ur-Atlantshafinu.
Það hefur verið sagt, að það
væri litillækkandi fyrir okkur að
hafa erlent varnarlið hér á landi
og bent á, að Norðmenn eða Danir
hafi ekki tekið það f mál. Það
væri fróðlegt að heyra álit vina
okkar í Noregi um þetta efni, en
ég geri mér grein fyrir þvi, að sá
megin munur er, að Norðmenn
hafa sinn eigin her, sem við höf-
um ekki, en auk þess hafa Norð-
menn byggt varnir sínar þannig
upp, að herstjórn Atlantshafs-
bandalagsins á norðurslóðum
hefur aðsetur í Noregi, að stöðug-
ar heræfingar Atlantshafsbanda-
lagsrfkjanna fara fram nálægt
Noregi og með þátttöku Norð-
manna og heimsóknir liðsveita
Atlantshagsbandalagsríkjanna,
ekki sízt Kanadamanna, eru tíðar
í Noregi. Með sama hætti og Norð-
menn gerðu sér grein fyrir 1946,
að þeir gátu ekki einir varið land
sitt, án þess að vera í bandalagi
annarra þjóða, og þeim var um
megii að gera einir ráðstafanir á
friðartímum, sem nauðsynlegar
væru til að vera undirbúnir
varnaraðgerðum, þá er það ekki
fyrir neðan virðingu okkar ís-
lendinga, að vera í bandalagi
annarra þjóða og njóta góðs af
því, ef við látum liði þessu í té
aðstöðu á íslandi, í senn bæði í
þágu okkar eigin öryggis og
bandalagsþjóða okkar.
Fækkun
hermanna
Auðvitað er það skylda
hverrar þjóðar, að hugsa fyrst og
fremst um sitt eigið öryggi, en
geti hún það ekki ein, sem fæstar
þjóðir geta nú á timum, þá er það
sjálfsagt að tryggja öryggi sitt
með samningum og f bandalagi
við þær þjóðir, sem sameiginlegra
hagsmuna hafa að gæta. I slíkum
samningum og í slíku bandalagi
getur engin ein þjóð búizt við því
að fá allt sem hún vill fyrir ekki
neitt.
Vitaskuld vilja íslendingar
helzt vera án erlends herliðs f
landi sinu, jafnvel þótt það sé
ekki fjölmennara en þrjú þúsund
og þrjú hundruð manns, sem þó
verður að skoðast í hlutfalli við
fólksfjölda á Islandi. Við viljum
einnig helzt fækka erlendum her-
mönnúm, eins og unnt er en þó án
þess að rýra öryggi landsins. Til-
lögur hafa nú komið fram frá
utanríkisráðherra Islands, að allt
varnarlið skuli vera horfið af
landi brott fyrir árslok 1976. En
til þess að fullnægja skuld-
bindingum okkar við Atlantshafs-
bandalagið skuli hér vera leyfi-
legt að hreyfanleg flugsveit hafi
hér á landi lendingarleyfi, þegár
þörf krefur, en 1ala þeirra sem í
flugsveitinni eiga að vera er ótil-
greind. Það skuli einnig vera
leyfilegt, að hafa hér sveit manna,
sem ekki eru hermenn til þess að
sjá um eftirlit og viðhald flug-
vélanna, sem flugsveitin fær að
lenda hér á landi og það er enn-
fremur getið um sveit lögreglu-
manna, sem skuli vera hér til
staðar, skipað Bandaríkjamönn-
um, að svo miklu leyti, sem
íslendingar geta ekki lagt til
mannafla í slíka sveit. Ég tel
þetta ófullnægjandi tillögur
varðandi öryggismál landsins
eins og nú háttar. Það er að vísu
mjög margt óljóst í þessum tillög-
um, en þær fullnægja ekki
lágmarksöryggi og veikja
samningaaðstöðu okkar og
annarra vestrænna ríkja gagnvart
Sovétríkjunum, ef að veruleika
verða.
Margir telja þjóðerni okkar í
hættu vegna dvalar erlends
varnarliðs. Ég er ekki í þeim hópi,
vegna þess að samskipti við
erlendar þjóðír, ferðamanna-
straumur, skapa sams konar
hættu. Og reynslan af dvöl
varnarliðsins s.l. rúm tuttugu ár
sýnir okkur, að ekki er um skað-
leg áhrif á þjóðerni okkar að
ræða, ef til vill að hluta til vegna
þess að við höfum gert okkur
þessa hættu ljósa og verið á verði.
Þannig hafa ýmsir þeir, sem sótt
hafa okkur heim orðið varir
minni amerískra áhrifa hér en
viðs vegar annars staðar en um
það læt ég gesti okkar um að
dæma.
Á það hefur verið minnzt, að
dvöl erlends varnarliðs væri fjdr-
hagslegur ávinningur fyrir
Islendinga. Ég er þeirrar skoð-
unar, að til slíks beri ekkert tillit
að taka, þótt um það geti verið að
ræða. Annaðhvort er hér varnar-
lið vegna öryggis okkar, og banda-
lagsþjóða okkar, eða það hlýtur að
hverfa af Iandi brott, ef ekki er
um slíkt að ræða. Við tslendingar
verðum, þegar við lítum til lengri
framtíðar, að búa hér að landsins
gæðum með árangri af eigin
starfi, ella eigum við ekki tilveru-
rétt I Iandinu. Og því getur fjár-
hagslegur ávinningur ekki komið
til álita þegar rætt er um dvöl
erlends varnarliðs í landinu.
En það leiðir einmitt hugann að
því, að dvöl erlends varnarliðs í
landinu má ekki draga úr við-
leitni okkar sjálfra til þess að
halda uppi eðlilegri og öflugri lög-
gæzlu með því að efla landhelgis-
gæzlu, lögreglulið og viðbúnað
vegna almannavarna, því að sá
tími hlýtur að koma í heimsmál-
um, að við getum slakað á varnar-
viðbúnaði, að því leyti að erlent
varnarlið hverfi á brott og þá
þurfum við sjálfir að geta varið
landið, þótt ekki sé nema fyrir
tilfallandi hryðjuverkamönnum.
Ég hef hér á undan reynt að
gera grein fyrir skoðunum mín-
um varðandi öryggis- og varnar-
mál íslands, en vildi að lokum
leyfa mér að greina frá ályktun
flokksráðs Sjálfstæðisflokksins,
er það gjörði á fundi sínum í
nóvember 1973. Samþykktin
hljóðar svo:
„Það er brýnasta mál íslenzku
þjóðarinnar, að tryggja áfram
öryggi landsins og sjálfstæði
þjóðarinnar.
Þar til samkomulag næst milli
ríkja austurs og vesturs um af-
vopnun og viðunandi öryggi í
Evrópu er það nauðsynlegt, vegna
öryggis íslands og hagsmuna
bandalagsþjóða okkar, einkum
Norðurlanda, að áfram verði um
sinn varnir í landinu, þar sem
ástand í alþjóðamálum er svo
ótryggt sém raun ber vitni.
Vegna hinna miklu og vaxandi
umsvifa herskipaflota Sovét-
ríkjanna á hafsvæðunum um-
hverfis ísland er yfirvofandi
hætta á, að Island lenti innan
sovézks áhrifasvæðis, ef Is-
lendingar drægju sig út úr
varnarkeðju vestrænna ríkja.
ísland hefur, vegna legu sinnar,
svo mikla hérnaðarþýðingu, að
landið hlyti að verða í verulegri
hættu, ef spenna ykist í þessum
heimshluta og hér væru engar
varnir. Því fullnægir það ekki
hagsmunum íslendinga nú, að í
landinu sé aðeins eftirlitsstöð án
nokkurs varnarliðs. Varnarþörf
landsins og tilhögun varnanna
verður að meta með hliðsjón af
ástandi heimsmála á hverjum
tima. Kanna ber til hlítar, hvort
hagkvæmt sé að auka þátttöku
islendinga í þeim störfum, sem
unnin eru hér á landi, vegna
öryggis íslands og annarra
Atlantshafsbandalagsrikja.“
Góðir áheyrendur.
Ibsen segir frá því í leikriti sínu
„Konungsefnin", þegar Skúli jarl
hafði tekið sér konungsnafn og
biður islenzka skáldið Jatgeir að
ganga sér í sonarstað. Jatgeir
hafnar, en býðst siðar til að vera
fyrstur til að fórna sér fyrir
Skúla, þegar að Skúla er sótt. Þá
segir Skúli konungur: „Du som
ikke ville leve for meg,“ en Jat-
geir svarar: ,,En mann kan falle
for en annens livsverk; men skal
han bli ved á leve, sá má han leve
for sit eget.“
Við vonum vissulega, að aldrei
komi til þess, að við þurfum að
fórna okkur hvor fyrir annan eða
annar okkar falli. En einmitt
þess vegna verðum við, Noregur
og island, að standa saman ög
vinna saman til þess að hvor um
sig geti helgað sig sinu eigin lífs-
verki.
LAXVEIÐI
Tilboðum í laxveiði í Reykjadalsá 1974, (tvær stengur),
skal skila til formanns Veiðifélags Reykjadalsár, Sturlu
Jóhannessonar, Sturlu-Reykjum, fyrir 28. febrúar n.k.
Stjórnin
Kjólar — Kjólar
Vegna hagkvæmra innkaupa seljum við nýja enska
kvöldkjóla síða á aðeins kr: 1 200— og 1 500.—
Kjólabúðin Aðalstraeti 3.
Mötuneytl - verbúölr
Rafha kæli- og hitaborð ásamt borðum, stólum og
básum, til sölu. Uppl. í sima 34780 kl. 1 2 — 1.
Halti Haninn,
Laugavegi 178.
Skriístofuhúsnæðl
Á 3 hæð að Suðurlandsbraut 4 er til leigu 75 fm. skrif-
stofuhúsnæði — 3 samliggjandi herbergi með gluggum
út að Suðurlandsbraut.
Allar upplýsingar veittar á skrifstofu okkar.
H. Benediktsson h.f.,
Suðurlandsbraut 4.