Morgunblaðið - 24.11.1974, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. NÖVEMBER 1974
1. GREIN
VANDAMAL
% UNGLINGAVANDAMÁLIÐ er tugga, sem sífellt skýtur upp
kollinum í samræðum manna á milli, svo og í fréttum f jölmiðla. Er
þá tuggunni tíðast slengt fram sem einhvers konar skýringu á
ákveðnu atviki. Unglingur brýst inn og stelur nokkrum sígarettu-
pökkum, eða ekur á ljósastaur drukkinn á stolnum bíl. Og hver er
skýringin á því? Jú, — unglingavandamálið. En eiga slíkar al-
hæfingar rétt á sér? Og ef svo er, hvert er eðli þessa vandamáls?
0 Slagsíðan ætlar á næstunni að reyna að kynna nokkra anga
„unglingavandamálsins“. Hún ætlar að reyna að afla svara við
spurningum eins og: Hverjar eru þjóðfélagslegar kringumstæður
unglinga, sem lenda á glapstigum eða eru upp á kant við umhverfi
sitt? Hvers eðlis eru þessir árekstrar einstaklings og samfélags?
Hvernig er fjallað um þessa árekstra? Hvað verður um þessa
unglinga? Hver er þáttur hins opinbera? Og svo framvegis.
% Slagsíðan hefur sjálf engin svör á takteinum. Hún ætlar sér
eingöngu að reyna að afla svara hjá þeim, sem þessi mál gerst
þekkja. í dag tölum við við rannsóknarlögregluna.
Slagsíðan ræðir við H
„Meö skammdegi og s
færast unglingaafbrot
Flestir þeirra, sem í fangelsum
sitja hérlendis, byriuðu ungir á
braut afbrota. Afbrot unglinga
eru einmitt viðfangsefni okkar í
dag. Ekki svo að skilja, að við
höfum lausnir á takteinum. Við
ætlum aðeins að reyna að draga
upp lauslega mynd af vandanum
og i þvf skyni leit Slagsíðan inn
hjá rannsóknarlögreglunni í
Borgartúni. Þar ræddum við um
stund við Helga Daníelsson,
rannsóknarlögreglumann, sem
hefur það verkefni með höndum
að fjalla um unglingaafbrot f
Reykjavfk. Eins og sakir standa
er honum einum ætlað að fjalla
um þennan málaflokk í 90
þúsund manna borg! Hans starf
er því ærið, en viðtalið veitti
hann okkur þó góðfúslega.
Innbrot og hnupl geta skipt tug-
um í viku hverri og ósjaldan eru
einmitt hinir svokölluðu afbrota-
ueglingar að verki. Nú er geng-
inn í garð sá tími, þegar innbrot-
um og hnupli fjölgar, skammdeg-
ið. ÓskeikuII fylgifiskur skamm-
degis og skólatímans er aukning
unglingaafbrota. „Þegar skólinn
byrjaði fór mig að vanta peninga
og þess vegna stal ég,“ er ósjaldan
viðkvæði þeirra unglinga, sem
verða uppvísir að innbrotum og
öðrum auðgunarbrotum. „t sum-
ar var ég að vinna og þá þurfti ég
ekki að stela.“
Að því er Helgi sagði okkur
virðast sumir unglingar aldeilis
óseðjandi f peningamálum og
vasapeningar frá foreldrunum
fjarri því að fullnægja eyðslu-
börfinni. Flestir þeirra. sem af-
brotin stunda, reykja einn sfga-
réttupakka á dag, fara f bíó 2—4
sinnum í viku, stunda skemmti-
staði, drekka áfengi og hanga í
sjoppum, þar sem kók og prins
póló eru ómissandi. Með þessu
móti getur eyðslan skipt nokkr-
um þúsundum á viku. Þótt af
þessu væri skorinn helmingurinn
þyrfti drjúgan skilding til að
borga brúsann. Gegndarlaus
eyðsla unglinga, sem enn stunda
skólanám, verður þeim og
foreldrum þeirra ofviða. Sumir
vilja reyndar halda því fram, að
fjöldi þeirra unglinga, sem afbrot
stunda, komi af heimilum, þar
sem börnin eru afskipt í efnalegu
tilliti, að íbúðin og allt, sem því
fylgir, sé tekið fram yfir barnið.
Undir þetta vildi þó Helgi ekki
taka. Við byrjuðum á því að
spyrja Helga hversu mörg mál
hann héldi, að hann fengi viku-
lega, sem beinlfnis snertu
unglinga.
„Það er ómögulegt að segja.
Þetta er afskaplega breytilegt og
málin f jölbreytileg. Innbrot á
mismunandi stöðum tvinnast
saman og vinda upp á sig. Hér hef
ég til dæmis skýrslubunka upp á
tugi blaðsíðna, sem fjalla um 40
innbrot tveggja pilta aðallega.
Þeir vildu reyna að bæta ráð sitt
og ganga frá sínum málum. Þetta
var eins konar „hreingerning".
Þeir hafa brotizt inn víðs vegar
um bæinn og þessi mál eru reynd-
ar ekki þau einu, sem þeir hafa
átt þátt i. Þeir eiga fjöldann allan
af öðrum brotum, sem þeir hafa
viðurkennt áður.
1 þessu tilviki stóðu yfirheyrsl-
urnar yfir i þrjá daga. Þannig
getur þetta verið. Ég næ tangar-
haldi á tveimur strákum og út-
koman verður þessi.“
Hvers konar afbrot var um að
ræða í þessu tilviki?
„Mest var um auðgunarbrot að
ræða og í þessum skýrslubunka ér
um að tefla gífurlegar fjárhæðir.
Þetta eru innbrot í íbúðir og fyrir-
tæki, alls kyns hnupl og auk þess
bílaþjófnaðir. En það skal tekið
fram, að þessi afbrot voru framin
á margra mánaða tímabili."
Bættu þeir svo ráð sitt?
„Nei, því miður er annar þeirra
enn í afbrotum, þótt hann hafi
snarminnkað það. Hann hefur
komið inn nokkrum sinnum eftir
þetta. Hinn gerir ekkert — enda
hefur hann ekki aðstöðu til þess
að stela.“
Hvernig stendur á því?
„Ég vil ekki skýra frá því.“
Er algengt, að svona mörg mál
upplýsist á einu bretti?
„Það er ekki óalgengt, að svo sé.
Það er oft, að strákur, sem er
tekinn á innbrotsstað, viðurkenni
á endanum 10—20 innbort annars
staðar. Ég get nefnt sem dæmi, að
lengi vel hafði verið brotizt inn i
ýmis fyrirtæki í sama hverfinu án
þess að tækist að hafa upp á
þjófunum. Þetta voru á milli 10
og 20 innbrot. Þá var það, að
piltur var tekinn við innbrot í
öðru bæjarhverfi og þegar upp
var staðið frá yfirheyrslum var
Þeir sem „reyndastir" eru f afbrotum lenda f myndasafni lögregl-
unnar.
hverfið afgreitt. Þrír til fjórir
piltar voru viðriðnir þessi inn-
brot.“
Eru það kannski alltaf hópar,
sem standa að þessum innbrot-
um?
„Já, það má segja, að það sé
algild regla. Venjulega eru þeir
tveir saman um þetta og svo allt
upp í 5—6. Ég man varla eftir
einu einasta máli, þar sem aðeins
einn var að verki.“
Hver heldurðu, að sé orsók
þess, að unglingur leiðist út
afbrot?
„Ég vil ekki skilgreina af
hverju, en ástæðan er aðalleg8
auðgunarvon. Peningarnir eru
efst á baugi, en annars ræðst þae>
hvað þeir taka, eftir þvi hvar þe>r
brjótast inn. Þeir taka jafnvel
bara eitthvað frekar en ekkert.
sumum tilfellum eru skemmdirn-
ar miklu meiri en andvirði þýf,s'
ins. Það má eiginlega segja. a
þegar á heildina er litið sé verð-
mæti þýfisins hégómi miðað vi
þær skemmdir, sem unnar eru a
húsnæði og húsmunum.
En varðandi ástæður afbrota
unglinga má nefna sitthvað. Þetta
er afskaplega mismunandi eftir
árstíma. Skammdegið er verst. A
sumrin er miklu minna um þetta.
Þá er unnið og þá hafa þau meira
fyrir stafni. Þegar skólarnir hefj-
ast versnar þetta. Margir af þess-
um krökkum eiga f erfiðleikum >
skólanum. Þau mæta illa og nárn-
ið gengur illa. Það er ekki það, a
þau séu vitlausari en gengur og
gerist, heldur er þetta hrein leti-
Þau hafa einfaldlega ekki
áhuga.“
En hvað með áfengið?
„Afbrot og áfengisneyzla fylgk
ast ekki endilega að. Ég vil ekk>
segja, að áfengisneyzla sé bein
orsök. Hins vegar er því ekki a
neita, að aldurinn hefur færzt m
ur á öllum sviðum, ef miðað er vi
lengra tímabil.“
Á hvaða aldri eru þessn
unglingar, sem þú fjallar um-
„Ég sé um mál þeirra, sem er
yngri en 16 ára, en ætli flestir sev
ekki á aldrinum 13—15 ára. Þe>
yngstu, sem ég hef fengið, ha «
verió allt niður f 7—8 ára."
Nú eru fæstir þessara unglinS'
sakhæfir. Hvað er gert þeim
hjálpar?
„Það er mismunandi hvað g
er. Ég reyni að vinna með heim
unum og ég veró að segja eins •
er, að ég hef haft mjög gott jsa.
starf við þau. I allflestum ti>
um er góður skilningur tý
hendi, en það er náttúrlega
staklingsbundið hvernig fótk P
ir mótlætið. Þá vinn ég > n
samstarfi við Félagsmálasto
og ýmsa kennara í skólum bor
innar. Þetta rúma ár, sem eg