Morgunblaðið - 24.11.1974, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. NÓVEMBER 1974
15
^ » •.. annar er enn f afbrot-
JJ1*1 ■.. hinn hefur ekki aðstöðu til
Pess að stela ..
★ » ... þeir yngstu hafa verið alit
niður f 7—8 ára“.
★......ég kemst ekki einn yfir
þetta allt“.
★ „... hann var of gamall til að
fara á upptökuheimilið og of ung-
ur til að fara f fangelsi... “

★ „... sumir koma aftur og aftur"
Hga Daníelsson, rannsóknarlögreglumann
kóla
að er oft Ijótt um að litast eftir
'hnbrot enda „verðmæti þýfisins
, égómi einn miðað við skemmd-
'rnar“, eins og Helgi orðaði það.
"nnið við þetta, hef ég ekki haft
"ndan neinu að kvarta í þessum
efnum.“
Erá hvers konar heimilum
kon,a þessir unglingar?
„Þeir koma frá allavega heimil-
Um. bæði góðum og slæmum, en
vil undirstrika, að það er mjög
eVgjanlegt hvað er gott heimili
eg hvað slæmt. Því fer fjarri, að
Það
fari eftir efnahag for-
e*dranna. En Því er ekki að neita,
a<^ þeir koma oft frá heimilum,
sem eru erfið, þótt það sé engin
jj'gild regla. 1 mörgum tilfellum
,ru einhvers konar vandræði
eima fyrir og vandamál barn-
nna eru oft afleiðing slæmra
eimilisaðstæðna, eins og t.d.
^ykkjuskapar. Þá spila hjóna-
K'*naöir oft inn i þetta.
En minn vandi er sá, að ég hef
kki aðstöðu til að kynna mér
^eimilisástæður unglinganna.
0 furðulega sem það kann að
Joma þá er mér einum ætlað að
a um þessi mál í borg, sem
j. Ur yfir 90 þúsund íbúa. Ég
þvUlst aldrei yfir allt það, sem
,i/'fi að gera. Ég hef óskað eftir
tilSs,yrk. Það hefur lengi staðið
fe aö Þæta hér úr og nú hef ég
k g'^ vissu um, að annar maður
. mi f þetta með mér um næstu
°ramót.“
jfver hefur þróunin i þessum
d um verið?
biái ,arna kemur þú að kjarna
Ur ,SltlS' ^ið verðum að gera okk-
afkj^0'0 fyrir, að fjöldinn allur af
Við 0,Um kemst aldrei upp. Þegar
"lá rrðum orénir tveir um þetta
fá;r >Uast við, að málafjöldi, sem
þarf atgreiðslu, aukist. En það
ekki að benda til þess, að um
aukningu afbrota sé að ræða.
Núna fáum við margar til-
kynningar um þjófnaði, sem
aldrei tekst að upplýsa. Við höf-
um það mikið að gera, að við
sækjumst ekki beinlinis eftír
fleiri málum. En stundum upplýs-
um við í leiðinni mál, sem aldrei
hafa verið kærð.“
Er það algengt?
„Já, það kemur alltaf fyrir við
og við. Sumura finnst ástæðulaust
að kæra. Oft afhendum við fólki
hluti, sem hefur verið stolið frá
þvi og þegar við innum það eftir
þvi af hverju það hafi ekki kært
fáum við t.d. það svar, að einhver
ákveðinn fjölskyldumeðlimur
hafi verið grunaður.
Það hefur komið fyrir, að ég hef
skilað þýfi til kaupmanna upp á
tugþúsundir án þess að þeir hafi
haft hugmynd um, að frá þeim
hafi verið stolið. Einu sinni
skilaði ég þýfi unglings, sem sam-
tals var að verðmæti á þriðja
hundrað þúsund króna. Þessu
hafði hann stolið úr ýmsum
verzlunum, en aðeins verið kært
út af einum hlut, sem kostaði 40
þúsund krónur. Mig minnir, að
nokkrum mánuðum áður hafi ver-
ið skilað frá sama pilti vörum í
nokkur fyrirtæki fyrir svipaða
upphæð.“
Hvað hefur orðið um þennan
pilt?
„Þetta var fyrir einu ári og ég
hef ekki séð hann siðan. Hann
bíður dóms, en þegar þetta var
var hann of gamall til að fara á
upptökuheimilió og of ungur til
að fara i fangelsi."
Sérðu oft sömu andlitin?
„Þvi miður fæ ég oft þá sömu,
sumir koma aftur og aftur, en svo
eru aðrir, sem koma bara einu
sinni.“
Hafa þeir þá bætt ráð sitt?
„Ja, ég hef nú ekki aðstöðu til
að vita hvort þeir eru hættir eða
eru bara orðnir lagnari við þetta.
En ég hef vissu fyrir, að sumir
lenda ekki i þessu aftur.“
Hvaða leið telur þú vænlegasta
til að beina unglingum frá afbrot-
um?
„Stór þáttur er, að góð sam-
vinna náist við foreldrana. Þrátt
fyrir allar stofnanir og skóla er
heimilið algjörlega númer eitt.
Bregðist það getur ekkert komið i
staóinn fyrir það. Heimilið er
hornsteinninn. Vonlausustu til-
fellin lenda á stofnunum. Aður en
gripið er til þess hefur margt ver-
ið reynt á undan. Þá sendum vió
marga í sveit beinlínis að ósk
foreldranna."
Er Iftið um, að stúlkur stundi
afbrot á sama hátt og piltar?
„Almennt eru þetta strákar, en
alltaf er eitthvað um stelpur og þá
mest i sambandi við búðahnupl."
Er mikið um búðahnupl?
„Já, ég er sannfærður um, að
það er talsvert af búðahnupli, en
kaupmenn virðast kærulausir í
þessum efnum. Þegar þeir verða
þessa varir kippa þeir þýfinu af
börnunum og vísa þeim síðan út.
En ég held, að þaó sé mikið um
svona hnupl, sem hreinlega kemst
aldrei upp.“
Eru þeir, sem þú fæst við, e.t.v.
efni í afbrotamenn framtfðarinn-
ar?
„Ég vona, að það verði sem
fæstir. Hitt er annað mál, að mér
skilst, að flestir, sem sitja inni,
hafi byrjað á þessum aldri. Það er
því enn brýnna að vinna vel að
þessum málum, þegar afbrota-
mennirnir eru á þessum aldri.
Það starf skilar sér örugglega.
Aðalatriðið er að ná i krakkana
Þetta er „geymslan
//
sem fyrst, því ef þau komast upp
með þetta halda þau áfram, þau
komast á bragðið. Það er mögu-
legt að ná þeim út úr þessu ef
hægt er að gripa í taumana
snemma. Annars verður erfiðara
við málið að eiga.“
Hvernig vildir þú lýsa þessum
krökkum?
„Það er allt til í því. Ef við
lítum á yfirheyrslur t.d. þá brotna
sumir algjörlega saman, en aðrir
eru harðsvíraðir og útsmognir.
Þeir eru búnir að brynja sig i
einhverjum töffarastælum. Það
er til lítils. Sum bera þetta alls
ekki utan á sér. Að óreyndu
myndi maður ekki trúa því, að
þau gætu gert flugu mein. Þetta
eru oft indælir og elskulegir
krakkar, sem hafa bara lent út í
þessu. Þar skiptir félagsskapur-
inn miklu máli. Yfirleitt er það
fastur kjarni, sem stendur í þessu
að staðaldri, en tilviljun ein getur
ráðið hverjir slæðast með. Þessir
hópar eru lausari í sér út til kant-
anna. Það er ekki eins auðvelt að
slíta sig út úr þessu og maður
skyldi ætla. Á því verður maður
að hafa skilning. Krakkar geta
verið óskaplega miskunnarlausir.
Þeir storka þeim veikari, sem
yfirleitt leiðast þá út í þetta gegn
vilja sinum. Það er alltaf eitthvað
um þannig tilfelli. Krakka, sem
eiga ekki frumkvæðið heldur
flækjast i þetta fyrir áeggjan ann-
arra.“
Er eitthvert eitt ibúðarhverfi
verra en önnur í þessum málum?
„Það hefur nú oft verið rætt um
Breiðholt. Það er rétt, að þar er
mest af afbrotaunglinga, en þess
ber að gæta, að þar er einnig mest
af börnum. Þá má heldur ekki
gleyma því, að unglingaafbrot
hafa alltaf verið mest í nýjum
borgarhverfum. Það, sem gerzt
hefur i Breiðholti, hefur gerzt i
öllum nýjum hverfum borgarinn-
ar.“
Hvernig stendur á þvi?
„Ég hef enga sérstaka skýringu
á því, en fjárgeta heimilanna
kemur þarna meðal annars inn í
myndina. Hjá sumum krökkum er
peningaþörfin orðin mjög mikil,
langt fram yfir það, sem eðlilegt
getur taiizt. Þau eru farin að
reykja, kaupa mikið af fötum,
fara á ýmsar skemmtanir o.s.frv.
Ef maður reiknar þetta saman
verður upphæðin fljótt há.„
Er þessi mikla f járþörf almenn
meðal unglinga?
„Nei, hér er um lága prósentu-
tölu að ræða. Fjöldin kemst af
með lítið, en sumir eru óseðjandi í
peningamálum. Það eru margir,
sem hafa sagt við mig, þegar ég
hef bent þeim á, að það væri orðið
langt siðan þeir komu síðast: „Já,
ég var að vinna í sumar." Ég
hugsa, að margt af þessu fólki,
sem er verið að draslast með i
skólum vilji miklu fremur vinna,
— og hefðu jafnvel mun betra af
þvi.“
Fyllistu aldrei vonleysi f þínu
starfi?
„Þeir hafa nú sagt það hérna
strákarnir i gamni, að ég hafi svo
gaman af þessu, að ég sé sá eini,
sem borgi skammtanaskatt af
vinnunni. Nei, ég fyllist aldrei
vonleysi. Maður sér kannski ekki
árangur af starfi sínu strax, en
gleðst yfir hverjum þeim, sem
manni tekst að ná út úr þessu.
Maður má aldrei missa trúna á, að
maður sé á réttri leið. Þetta er
lærdómsríkt starf og maður
kynnist ýmsu. í mínu starfi er
ánægjulegast að hafa átt þátt í þvi
að ná unglingi út úr þessari vit-
leysu með góðu samstarfi við
heimilin og aðra. Það eru ljósustu
punktarnir.“
— h.
Þótt erfitt sé að slá tölu á fjölda þeirra
unglinga, sem kalla má sfbrotamenn, þá
er óhætt að fullyrða. að þeir skipti tugum,
sem eru farnir að vera hagvanir á skrif-
stofu Helga Danfelssonar, rannsóknarlög-
reglumanns. Og það eru einmitt ungling-
ar úr þessum hópi, sem fá stundum að
gista f þessu húsi f KópavogL
Þetta er hið svokallaða skammvistunar-
heimilL sem rannsóknarlögreglan hefur
afnot af, þegar innbrot f verzlanir og
önnur fyrirtæki eru f rannsókn.
Það er sérstaklega, þegar upp koma stór
mál, keðja innbrota. þar sem hópur ungl-
ínga er grunaður. Þá eru þeir settir þang-
að f geymslu.
„Þegar innbrotafjöldinn er mikill og
yfirheyrslur taka langan tíma og eins
þegar stendur á játningu, þá setjum við
þá í geymslu þarna," sagði Helgi.
Þá eru einnig settir þarna undir eftirlit
unglingar, sem lögreglan tekur fyrir
ölvun á almannafæri. l'pptökuheimilið f
Kópavogi mun einnig hafa einhver afnot
af húsínu, þegar heimilisfólk þar brýtur
gróflega reglur heimilisins.
- r
Helgi sagðL að yfirleitt stæði dvölin
ekki lengur en f 2—3 daga. en þó gæti
tfminn orðið allt að ein vika. En hann
lagði áherzlu á, að unglingar væru aldrei
settir þarna inn án samráðs við foreldr-
ana.
Þótt heimilið beri þetta fallega nafn
„skammvistunarheimili" er hér f raun-
inni um unglingafangelsi að ræða. Þarna
eru unglingarnir undir eftirliti, sem
nokkrir kennarar og háskólanemar
annast. Heimilið er lokað. en þó fá krakk-
arnir að fara t.d. f fótbolta fyrir utan
húsið, en þá undir ströngu eftirliti.
Helgi sagði. að undantekningalftið væri
prúðmannlega gengið um þarna, en þó
kæmi stöku sinnum til stympinga og þá
þyrfti stundum að flytja viðkomandi eitt-
hvað annað.
„Það er ómetanlegt að hafa þetta hús.
Notkun þess hefur gefið góða raun og f
rauninni forsenda þess, að ég geti unnið
þetta starf. Ég veit ekki hvar maður stæði,
ef það væri ekki fyrir hendi."
— h.
SUtiNWAH