Morgunblaðið - 01.06.1975, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. JÚNl 1975

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 40,00 kr. eintakið
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Isíðustu viku stóð
yfir í Briissel fundur
leiðtoga Atlantshafsbanda-
lagsríkjanna. 1 ræðu, sem
Geir Hallgrímsson, for-
sætisráðherra, hélt á þess-
um fundi, lagði hann
áherzlu á mikilvægi
varnarsamstarfsins og út-’
færslu landhelginnar.
Jafnframt því sem for-
sætisráðherra ræddi þessi
mikilvægu málefni gagn-
rýndi hann aðgerðir Efna-
hagsbandalagsins til þess
að koma í veg fyrir, að
íslenzkar sjávarafurðir
kæmust inn á markað þess.
Forsætisráðherra sagði, að
með þessum aðgerðum
væri vegið að undirstöðum
íslenzks efnahagslífs.
Er forsætisráðherra
ræddi varnar- og öryggis-
málefnin á leiðtogafundin-
um sagði hann, að raun-
sæið væri mikilvægast á
því sviði, þvi að óskhyggj-
an gæti leitt menn á hættu-
legar brautir. Jafnframt
benti ráðherrann á, að það
væri vandi ríkisstjórna lýð-
ræðisríkja að sannfæra
kjósendur sína um nauð-
syn þess að menn fórnuðu
einhverju fyrir öryggi sitt.
Grunvdallarþættirnir í
öryggisstefnu íslendinga
væru augljósir, þegar litið
væri á legu landsins í
Atlantshafinu og á því
svæði leitaði sovézki flot-
inn út á heimshöfin.
Það er á þessu raunsæja
mati, sem íslendingar hafa
byggt stefnu sína í varnar-
og öryggismálum og hljóta
að gera enn um sinn. Það
væri óhyggilegt og bein-
línis háskalegt að veikja
það varnarsamstarf, sem
Atlantshafsbandalagsríkin
hafa átt með sér, með ein-
hliða aðgerðum. Geir Hall-
grímsson vék að þessu
atriði á leiðtogafundinum
og sagði, að það væri ekki
rétt að draga úr varnar-
samstarfi vestrænna ríkja
um leið og stefnt væri að
því marki að mynda kerfi,
sem tryggði öryggi okkar
og gerði okkur fært að
leysa deilur og varðveita
friðinn með þvf að báðir
aðilar í austri og vestri
minnkuðu herafla sinn.
Á leiðtogafundinum
gafst forsætisráðherra m.a.
tækifæri til að ræöa fisk-
veiðilögsögumálin við full-
trúa ýmissa ríkisstjórna
eins og kanzlara Vestur-
Þýzkalands, utanríkisráð-
herra Bretlands og forseta
Bandaríkjanna. Þessi fund-
ur í Bríissel hefur því verið
okkur íslendingum mjög
NATO
mikilvægur fyrir undir-
búning að útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar í 200 sjó-
mílur. I þessum viðræðum
var það m.a. upplýst, að
umræður um einhliða út-
færslu Bandaríkjanna
mundu ekki hefjast síáar
en á næsta ári. Þessi
afstaða Bandaríkjastjórn-
ar er að sjálfsögðu afar
þýðingarmikil fyrir okkur I
sambandi við þá útfærslu,
sem nú er framundan.
Geir Hallgrímsson ræddi
hafréttarmálin í ræðu
sinni á Brússelfundinum
og sagði þá m.a.: „íslend-
ingar snúa sér ekki aðeins
að Norður-Atlatnshafi
þegar þeir meta öryggis-
aðstöðu sína, heldur er
þetta hafið, sem lífsafkoma
þeirra byggist á. Hagkvæm
nýting fiskstofnanna og
skynsamleg stjórn fisk-
veiða á hafinu umhverfis
ísland eru meginstefnumið
ríkisstjórnar minnar. Eðli-
leg verkaskipting milli
Idag safnast sjómenn
saman í verstöðvum
víðsvegar um landið og
halda hátíðisdag. Sjó-
mannadagurinn minnir
okkur í byrjun sumar ár
hvert á það mikla starf,
sem sjómenn leggja af
mörkum við öflun þeirra
verðmæta, sem öðrum
fremur eru grundvöllur
afkomu og velferðar
þjóðarinnar. Sjómanna-
samtökin hafa ekki ein-
vöröungu unnið kappsam-
lega að framgangi hags-
munamála sinna, heldur
hafa þau unnið þrekvirki
við að reisa og reka dvalar-
heimili fyrir aldraða. Á
þessum degi minnast menn
ekki sízt þess mikilvæga
starfs.
Yfir þessum sjómanna-
degi hvílir þó skuggi, sem
óhjákvæmilega hlýtur að
setja svipmót á hátíðar-
höldin. Verkfall undir-
manna og yfirmanna á
stóru togurunum hefur nú
staðið alllengi og samn-
ingatilraunir hafa engan
þjóða við nýtingu tak-
markaðra auðlinda ver-
aldarinnar er jafnmikil-
væg fyrir líf og öryggi
okkar allra.“ Sú grund-
vallarstefna, sem forsætis-
ráðherra lýsti í þessari
ræðu nýtur nú æ meiri og
tryggari stuðnings á
alþjóðavettvangi. Við höf-
um því sterkari stöðu en
nokkru sinni fyrr til þess
að fylgja henni ótrauðir
fram.
raunhæfan árangur borið.
Öllum er ljóst að við ýmsa
erfiðleika hefur verið að
etja við rekstur þessara
skipa. En hvað sem því
líður þá er hér um að ræða
mikilvirk atvinnutæki og
víst er, að með öllu er óþol-
andi að þau liggi miklu
lengur bundin við bryggju.
Á þessum hátíðisdegi sjó-
manna mega menn ekki að-
eins óska þess, að deilan
leysist^nú veltur allt á því,
að menn standi saman um
raunhæfar aðgerðir til
þess að leysa þann hnút,
sem bundinn hefur verið.
Þá hafa þeir alvarlegu
atburðir gerzt, að nokkrir
forystumenn launþegasam-
takanna hafa beitt sér fyrir
því, að lög um lausn kjara-
deilu starfsmanna í ríkis-
verksmiðjum yrðu virt að
vettugi. Þetta er einstæður
atburður, en menn hljóta
þó að vona, að úr rætist í
sátt og samlyndi. Hitt er
ljóst, að ofríki gegn lögum
landsins leysir engan
vanda.
Leiðtogafundur
Sjómannadagurinn
Reyki aví kurbréf
Fólkið furðu
lostið
'Laugardagur 31. maí
**£ l 't 'lf «•»*
tn
sfet’ ,
''aM®vAe®u \auoV®0
Tfei w"v * feu\»®ss

s® ' 9 «a V®"tt .' ácVot®1
ofe s®tttt-Lt\úMb'
ífeVM'

xet'
et V®
Wa^
Ekki er ofsögum sagt af undrun
þeiriá, sem það vakti manna á
meðal um land allt, þegar forusta
launþegasamtakanna kunngerði
kröfur sínar um nærfellt 40%
kauphækkun nú og síðan fullar
vísitölubætur. Hvað veldur,
spurðu menn hver annan. A
undanförnum mánuðum — og
raunar í heilt ár — hefur öllum
verið ljóst, að þjóðin ætti við að
stríða mikla efnahagsörðugleika,
og engum hefur dulizt, að hún
lifði langt um efni fram, jafnvel á
mesta velgengnistímanum. For-
ustumenn allra stjórnmálaflokka
og hinna margvíslegu samtaka í
landinu hafa margsinnis lýst yfir
þvi, að þeim væri ljóst, að þessir
erfiðleikar hlytu að þýða skert
kjör þjóðarinnar í heild. Menn
hafa viðurkennt, að viðskiptakjör-
in hafi versnað um þriðjung, en
til viðbótar þeim erfiðleikum
kæmi nú sú byrði að rísa undir
skuldasöfnun á því tímabilí,
þegar viðskiptakjör voru í há-
marki og gjaldeyrisöflun í raun-
verulegum verðmætum mun
meiri en nokkru sinni fyrr eða
síðar.
Allt þetta veit hvert mannsbarn
í landinu, og allir vita líka, að
kjarasamningarnir fyrir rúmu
ári, þegar samið var um kaup-
hækkanir, sem hjá flestum losuðu
20%, en hjá sumum komust allt
upp í 50%, kynntu undir óðaverð-
bólgunni og gerðu það óhjá-
kvæmilegt, að stjórnvöld gripu til
margháttaðra ráðstafana til að
stemma stigu við því, að allt efna-
hagslíf sporðreistist strax á s.l.
vori með þeirri örlagariku af-
leiðingu, að þáverandi forsætis-
ráðherra, Ólafur Jóhannesson,
taldi nauðsynlegt að rjúfa þing og
efna til kosninga. Vandinn þá var
þó ekki nándar nærri eins mikill
og nú. I fyrsta lagi áttum við þá
gilda gjaldeyrisvarasjóði. I öðru
lagi óraði menn þá ekki fyrir því,
að viðskiptakjör ættu eftir að
versna eins og raunin hefur síðan
orðið, og í þriðja lagi var hin
ógnvekjandi verðbólguþróun ekki
orðin eins langvarandi og nú.
Hvað hugsa
mennirnir?
Þegar allt þetta er hugleitt, og
það gerir nú sérhver skyni borinn
maður, er von að spurt sé: Hvað
hugsa þeir menn, sem nú boða, að
þeir ætli að leitast við að knýja
fram meiri almennar kauphækk-
anir en áður hafa þekkzt, sam-
hliða því að setja vísitöluhjólið í
fullan gang, þannig að verðbólgan
hlyti að magnast um allan
helming, ef þeir kæmu áformum
sínum fram? Bréfritari ætlar sér
ekki þá dul, að hann geti fremur
en aðrir svarað því, hvað veldur.
Hitt er þó ljóst, og því geta allir
svarað, að framkvæmd kröfugerð-
ar forustunnar í launþegasamtök-
unum gæti ekki leitt til velfarnað-
ar, sízt fyrir þá, sem við lökust
kjör búa. Auðvitað verður ekki
unnt að skipta neitt meiri verð-
mætum milli manna, þótt slík
kröfugerð næði fram, en ella
væri. Þvert á móti yrði áreiðan-
lega minna til skiptanna, hvort
heldur sú skerðing birtist í lang-
varandi verkföllum eða atvinnu-
leysi og samdrætti (hvort tveggja
blasir raunar við eins og nú horfir
— því miður). Hitt er þó kannski
ennþá alvarlegra, að þau skertu
verðmæti, sem eftir yrðu til út-
deilingar eftir nýja kollsteypu,
ennþá voveiflegri en hinar fyrri,
mundu áreiðanlega skiptast enn
óréttlátlegar niður en þau gerðu
eftir samningana í fyrra, og voru
þeir samningar þó kannski verstir
fyrir þá sök, hve svívirðilega þeir
röskuðu launakjörum , hinum lág-
launuðu í óhag, en hinum betur
settu til hagsbóta. Þótt stjórnlaus
verðbólga skerði auðvitað hag
þjóðarinnar sem heildar, er ekki
þar með sagt, að sumir geti ekki
hagnazt á henni. Og þá eru það
auðvitað þeir, sem stórupphæðir
skulda í óverðtryggðum lánum
eóa hafa með öðrum hætti að-
stöðu til að nota sér öngþveiti til
fjárhagslegs ávinnings. Og þeim
ávinningi ná þeir að sjálfsögðu
frá öðrum, fyrst og fremst þeim,
sem minnst mega sín og eru því
fórnardýr verðbólgunnar, lág-
tekjufólk, aldraðir og eignalitlir.
Þetta veit hver maður, ef hann á
annað borð vill vita.
Vilja þeir þetta?
En þegar einnig þessi staðreynd
blasir, við verður undrun manna
enn meiri. Og þá er spurt: Getur
það verið, að þeir forustumenn í
launþegasamtökunum, sem nú
ráða ferðinni, vilji í raun og veru
að þessi verði þróunin? Þeirri
spurningu verður að sjálfsögðu að
svara neitandi að því er flesta þá
varðar. Það er ekki þetta, sem
fyrir þeim vakir, en hvað er það
þá?
Mikið hefur bæði hér og I
ýmsum öðrum lýðræðisríkjum
verið rætt um hinn mikla styrk
launþegasamtaka, sem nánast
gætu komið fram hverju, sem
þeim sýndist. En ber kröfugerð
ASl nú vott um styrkleika, þegar
menn skoða .afleiðingar þess, ef
tækist að framfylgja kröfunum að
verulegu marki? A ekki markmið
Iaunþegasamtakanna að vera að
berjast fyrir bættum hag þátt-
takendanna, ekki sízt hinna lægst-
launuðu og ver settu í þjóðfélag-
inu? Jú, hingað til hafa víst allir
haldið, að svo væri. Er það þá
styrkleiki, þegar heildarsamtök
launþega leiðast út I aðgerðir,
sem óhjákvæmilega hlytu að
verða í hrópandi mótsögn við
markmið samtakanna, mundu
leiða til versnandi hags launþeg-
anna og fjárhagslegs upplausnar-
ástands, sem harðast kæmi niður
á launþegum.
Enginn efast um, að fararstjór-
arnir í Alþýðusambandinu geta
komið fleiri eða færri verkalýðs-
félögum út i harðvítug verkföll,
ef það er það, sem fyrir þeim
vakir. Og súmir kunna að telja
það vera vott um styrkleika
þeirra. En er veikleikinn ekki
meiri, þegar allt kemur til alls?
Er það ekki grátlegur veikleiki,
að þessir menn skuli gefast upp á