Morgunblaðið - 23.11.1975, Qupperneq 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1975
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1975
25

Útgefandi
Framkvæmdastjöri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, slmi 10 100.
Aðalstræti 6. simi 22 4 80.
Áskriftargjald 800,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Við Islendingar höf-
um reynt margar leiðir
í baráttu okkar við verð-
bólguna. Gerðar hafa verið
tilraunir með verðstöðvan-
ir, sem staðið hafa lang-
tímum saman. Þær hafa
borið takmarkaðan
árangur. Meðan kaupgjald
var bundið vísitölu voru
margir þeirrar skoðunar,
að vísitölutengslin væru
helzti bölvaldurinn. Kaup-
gjald hefur ekki verið í
beinum tengslum við vísi-
tölu nokkuð á annað ár, en
samt hefur verðbólgan ætt
áfram með fullum hraða.
Nú hefur ríkisstjórnin
ákveðið að reyna aðferðir,
sem Norðmenn hafa að
sögn beitt með nokkrum
árangri, þ.e. að setja á
tímabundnar verðstöðvan-
ir.
Hugmyndin nú er sú, að
sporna gegn öllum verð-
hækkunum um fjögurra
mánaða skeið, nema þeim,
sem eru algerlega óhjá-
kvæmilegar, svo sem vegna
hækkunar á innflutings-
verði vöru eða á innfluttu
hráefni til iðnaðarfram-
leiðslu. Verðlagsstjóri
hefur kynnt sér baráttuað-
ferðir Norðmanna og
komizt að þeirri niður-
stöðu, aö jafnvel þótt
duldar verðhækkanir
safnist fyrir í kerfinu og
brjótist fram í lok tímabils-
ins leiði slíkar aðgerðir til
þess að úr verðbólgu-
hraðanum dregur. Þá
hefur því verið lýst yfir, að
atvinnufyrirtæki hljóti að
mæta kostnaðarhækkun-
um á þessu tímabili með
niðurskurði á útgjöldum
og þannig sé þessi verð-
stöðvun til þess fallin aö
hvetja fyrirtækin til
aukinnar Hagkvæmni í
rekstri.
Sjálfsagt er að reyna
allar hugsanlegar leiðir til
þess að ná tökum á verð-
bólgunni og hægja á verð-
bólguhraðanum. En í þess-
um efnum ber ýmislegt að
athuga. í fyrsta lagi verða
menn að gera sér grein
fyrir því, að það er orðið
nánast útilokað að reka at-
vinnufyrirtæki á íslandi á
heilbrigðum grundvelli.
Því veldur verðbólgan. Hin
æðisgengna verðbólga um
tveggja ára skeið hefur
valdið því, að rekstrarfé
fyrirtækjanna hefur
brunnið upp á báli verð-
bólgunnar, kostnaður
hækkar stöðugt og fyrir-
tækjunum er ýmist ókleift
eða gert ókleift með banni
verðlagsyfirvalda að
hækka verð á vöru og
þjónustu til samræmis við
kostnaðarhækkanir. Þess
vegna hafa sjálfsagt vel
flest einkafyrirtæki í
landinu gert mjög víð-
tækar ráðstafanir til þess
síðustu misserin aö draga
úr kostnaði við reksturinn
og spara með öllu hugsan-
legu móti. Og væntanlega
er svo komið nú að flest
fyrirtæki geta ekki gengið
öllu lengra í sparnaði á
rekstrarkostnaði nema
með því að skera stórlega
niður starfsemi sína og
segja þar með upp starfs-
fólki. Þess vegna er hægar
um að tala en í að komast,
þegar stjórnvöld segja, að
fyrirtækin verði að taka á
honum stóra sínum og
auka enn sparnað í rekstri
til þess að vega upp á móti
þeim kostnaðarhækkun-
um, sem ekki á að bæta upp
í verðhækkunum á þessu
fjögurra mánaða tímabili.
Slíkar aðgerðir ásamt lána-
takmörkunum bankanna
mega ekki fara út fyrir
ákveðin takmörk án þessað
þær leiði til almennra upp-
sagna starfsfólks
í öðru lagi sýnist
mörgum, að í opinberum
rekstri hafi ekki verið
gengið jafn myndarlega
fram í niðurskurði á
rekstrarútgjöldum eins og
í einkarekstrinum og að
ástæða hefði verið til að
leggja miklu meiri áherzlu
á sparnað í rekstri opin-
berra fyrirtækja og í opin-
berum umsvifum en gert
hefur verið. Á sama tíma
og ríkisvaldið krefst þess
af einkafyrirtækjum, að
þau taki á sig kostnaðar-
hækkanir með sparnaði
hlýtur að vera hægt að
gera þá kröfu til ríkisins að
það gangi á undan með
góðu fordæmi, m.a. má
spyrja, hvort þannig hafa
verið að málum staðið hjá
opinberum fyrirtækjum
eins og Pósti og síma, Raf-
magnsveitum ríkisins og
Ríkisútvarpinu, en öll þessi
ríkisfyrirtæki eiga nú við
mikla f járhagserfiðleika að
etja. Væri fróðlegt að fá
upplýsingar um, hvort
mittisólin hafi verið hert
þar að sama skapi og óum-
deilanlega hefur verið gert
í einkarekstrinum.
Þessar athugasemdir eru
ekki settar fram hér til
þess að draga úr því, að
leitað verði nýrra leiða til
þess að draga úr verðhækk-
unum og hægja á verð-
bólguhraðanum. Sjálfsagt
er að gera það. En ekki má
of oft höggva í sama kné-
runn. 1 dag skiptir mestu
máli í baráttunni við verð-
bólguna, að ríkisstjórn og
Alþingi takist að ná tökum
á útgjaldaþróun fjárlaga á
næsta ári. Það verður
mesta framlagið til barátt-
unnar gegn verðbólgunni,
ef tekst að afgreiða fjárlög
innan þess ramma. sem
f jármálaráðherra setti með
fjárlagafrv. sínu. Og enn-
fremur yrði það mikið
framlag til þessarar bar-
áttu, ef ríkisstjórninni tæk-
ist að ná tökum á útlán-
um fjárfestingarlánasjóða,
sem fóru gersamlega úr
böndum á þessu ári. Þetta
tvennt getur ráðið miklu
meiru um verðlagsþróun-
ina á næsta ári en fjögurra
mánaða verðstöðvun.
Leitað nýrra leiða
Listaverk Jóns eða nefndur
hluti þess f Búnaðarbankanum
við Austurstræti.
Ég tel rétt að vekja athygli á
því, að fyrirsögn greinar minn-
ar um listamanninn Jón Engil-
berts, sem birtist hér í blaðinu
sl. sunnudag var misprentað
ferill og lffsvenjur í stað ferill
og Iffsverk! Prentvilia þessi er
ekki svo alvarleg í sjálfu sér,
enda héldu tveir þjóðkunnir
ritsnillingar því fram, að hún
hefði sennilegast orðið til þess,
að nokkur þúsund fleiri Iásu
greinina fyrir bragðið, — því að
Nlyndlist
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
óttast að tapa viðskiptum
borgar- sem sveitaaðalsins.
Neituðu þeir því að taka við
verkinu, nema Jón málaði kjól
á konuna, en listamaðurinn
stolti var hinn þráasti, en gerði
það þó um siðir fyrir þrábeiðni
og mun fjárskortur einnig hafa
átt drjúgan hlut að máli. Málaði
hann því kjólinn á konuna, en
yfir brjóstin vildi hann ekki
fyrir nokkurn mun mála frekar
en yfir ásjónu guðsmóðurinnar,
Jón Engilberts
hver vill ekki vita um lífsvenj-
ur slíkra kjarnakarla sem Jóns
Engilberts? Hins vegar tel ég
það ekki hlutverk mitt að af-
hjúpa lifsvenjur félaga minna
og starfsbræðra með skrifum
mínum, og vil ég því leiðrétta
þetta hér með. . .
• En þar sem ég er aftur farinn
að ræða um Jón þá langar mig
til að bæta við smáfrásögn, sem
gleymdist i fyrra skrifi, en sem
lýsir vel ástandinu og listmati
Islendinga á árunum eftir stríð,
sem er mjög einkennandi varð-
andi erfiðleika Jóns i listsköp-
un sinni hérlendis.
— Jón Engilberts fékk þá það
verkefni að mála stórt málverk
fyrir Búnaðarbankann, sem nú
er fest við vegg í gróp fyrir
miðjum afgreiðslusal Aðal-
bankans við Austurstræti. Mál-
verk þetta varð mögnuð sin-
fónía grósku, gróanda og
ástríðu hjá mönnum sem dýr-
um, — sveitalífsrómantík i
hámarki óskhyggjunnar. Yst til
hægri getur að líta mann, sem
heldur utan um lostfagra konu,
sem snýr gegnt áhorfendum,
kjóll konunnar er blár, en nak-
in brjóst hennar hafa á ein-
hvern dularfullan hátt náð að
brjótast fram i gegnum kjól-
inn. Kona þessi mun uppruna-
lega hafa verið nakin, en virðu-
legum viðtakendum þótti hér
einum of langt gengið hvað vel-
sæmið snertir og hafa líkast til
og gleðja þau því enn í dag
augu skoðenda, þótt annað sé
þeim hulið, en er opið fyrir
frjótt hugarflug að geta í eyð-
urnar.
Að slepptu öllu gamni, þá er
það mitt mat, að þessi breyting
hafi stórskaðað málverkið í öllu
tilliti með visun til heildar-
myndarinnar, enda var Jón
meistari þess að mála munaðar-
fulla kvenlíkama, þegar best
lét, og væri rétt ef sagan er
sönn, að fagmenn væru fengnir
til að birta okkur málverkið i
sinni upprunalegu mynd þ.e.
afklæða konuna.. . Þá vil ég og
vekja athygli á að sýning Jóns
hefur verið framlengd til
sunnudags.
Batík
Katrfn H. Ágústsdóttir er ung
listakona, sem um árabil hefur
unnið að gerð batík-mynda og
tvisvar haldið sýningar á verk-
um sinum í Bogasal. A þessum
tima hafa orðið frekar litlar
breytingar á vinnuaðferðum
frúarinnar, formin eru mjög
smágerð og myndheimurinn
höfðar mjög til hins þjóðlega og
þá frekar i fortið en nútið. A
þessari sýningu sinni sækir
hún þó efniviðinn meir til nú-
tíðarinnar og næsta umhverfis.
Athafnalífið og borgin sjálf
hafa þrengt sér inn á myndsvið-
ið en hins vegar eru tækni-
brögðin að mestu hin sömu og
fyrr.
Af hinum 32 myndverkum
sem eru á sýningunni bera nýj-
ustu verk Katrínar mjög af að
mínum dómi og þá einkum
myndir líkt og „Borgin" (4),
„Borgarglott" (14), „Verkefni"
(29), „Vélavinna" (31) og svo
„Tryllum, tryllum'1 (5) sem er
unnin í hinum gamla stíl svo
sem hann reis hæst. Hvað fyrst-
nefndu myndina áhrærir, þá
býr hún yfir hnitmiðuðustu og
sérkennilegustu myndbýgg-
ingu sem ég hef séð frá hálfu
listakonunnar og væri ástæða
til að hún einbeitti sér meir að
slikri myndgerð.
Svo bregður við er Katrin
snýr sér að lifi og umhverfi, að
þá virðist áhugi fólks dofna fyr-
ir verkunum og þannig eru
bestu verk sýningarinnar
óseld! Menn skilja ekki ævin-
týrið hið næsta sér, en frekar
hið gamla og þjóðlega, álfa-
meyjar og skartbúnar konur, og
skipta þá myndgæðin harla
litlu máli að þvi er virðist.
Katrin H. Ágústsdóttir á
sýningu sinni.
Þetta á a.m.k. við hvað þessa
tækni áhrærir sem í sjálfu sér
er umvafin fjarrænni slikju
Austurlanda þaðan sem hún er
upprunnin (Malasíu).
Sem fyrr er teikningu lista-
konunnar ábótavant i hinum
stærri konuformum, en úr þvi
ætti að vera hægt að bæta með
þjálfun og vægðarlausri skólun
handarinnar. Það er ráðið til að
sækja fram og forðast vana-
vinnubrögð, sem eru hemill á
skapandi tjáningu. Þar fyrir ut-
an er batík frekar þröngt svið
tæknilega séó og þvi skiptir
mestu að stækka tjáningarsvið-
ið, víkka myndheiminn.
| Reykjavíkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<-Laugardagur 22.
Horfur
1 kjaramálum
I miðjum þeim umræðum, sem
nú standa yfir um landhelgismál
og vafalaust munu spinnast um
samkomulagsdrögin við V-
Þjóðverja næstu daga, er kannski
til of mikils ætlazt að leiða athygli
fólks að kjaramálum og horfum í
kjarasamningum þeim, sem fram-
undan eru, þar sem vel flest
launaþegafélög munu hafa lausa
samninga um áramót. En þó verð-
ur þess freistað, enda svo skamm-
ur tími til stefnu, að timabært er
orðið, að almennar umræður hefj-
ist i landinu um, hvaða leið beri
að velja í launamálum á næsta
ári. Enn hafa engar eiginlegar
viðræður hafizt á vinnumarkaðn-
um nema milli fulltrúa ríkisins og
opinberra starfsmanna. Hins veg-
ar má búast við því, að í kjölfar
kjararáðstefnu ASI, sem haldin
verður á næstunni, hefjist
samningaviðræður á hinum al-
menna vinnumarkaði. Samninga-
viðræður þessar munu fara fram
við afar erfiðar aðstæður. Mönn-
um er nú orðið ljóst, að kreppa sú,
sem siðustu mánuði og misseri
hefur gengið yfir þjóðarbúið er
líklega hin þriðja versta á hálfri
öld. Þjóðartekjur á mann munu
minnka á þessu ári um 9%, sem
er meiri minnkun þjóðartekna en
á erfiðleikaárinu mikla 1968.
Ástandið í viðskiptum þjóðarinn-
ar út á við er orðið þannig, að
gjaldeyrisstaðan er neikvæð um
3300 milljónir króna og Seðla-
bankinn hefur í öryggisskyni tek-
íð stórt lán, sem hefur þvi eina
hlutverki að gegna að tryggja, að
íslendingar geti staðið við
greiðsluskuldbindingar sínar út á
við.
Inn á við eru horfurnar mjög
alvarlegar af ýmsum ástæðum.
Verðbólgan frá byrjun til loka
þessa árs, mun væntanlega verða
rúmlega 50%, en hefur hins veg-
ar hægt svo mjög á sér síðari
hluta ársins, að miðað við hraða
hennar þann tíma, nemur verð-
bólgan á ársgrundvelli um
25—30%. Er það vísbending um,
að ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
séu byrjaðar að bera einhvern
árangur. Staða ríkissjóðs hefur
verið mjög erfið á þessu ári, eins
og vænta mátti og hefur fjármála-
ráðherra því lagt til við Alþingi,
að útgjaldaaukning ríkissjóós
nemi aðeins rúmlega 20% á næsta
ári, þrátt fyrir rúmlega 50% verð-
bólgu, sem þýðir í raun mjög um-
talsverðan niðurskurð á ríkisút-
gjöldum. Rekstrarafkoma at-
vinnuveganna er mjög veik, svo
að ekki sé meira sagt, og allt er i
rauninni óvíst um horfur í sjávar-
útvegi gagnvart þeirri óhaggan-
legu staðreynd, að draga þarf
stórlega úr þorskveiðum á næsta
ári, ef ekki á illa að fara. Við
þessar aðstæður fara kjara-
samningar fram og hljóta að veru-
legu leyti að mótast af þeim.
En þrátt fyrir þessar erfiðu að-
stæður í efnahags- og atvinnumál-
um má samt sem áður sjá þess
nokkur merki, að víðtæk sam-
staða kunni að skapast meðal
ólikra þjóðfélagsafla um leiðir I
kjaramálum og spurning er, hvort
hægt er að efla þá samstöðu á
næstu vikum og mánuðum. Skal
nú leitazt við að rökstyðja þessa
fullyrðingu.
Stefnuræða
forsætisráðherra
Í stefnuræðu þeirri, sem Geir
Hallgrímsson, forsætisráðherra,
flutti á Alþingi hinn 23. október
fjallaói hann um launamál og
sagði m.a.: „Ríkisstjórnin mun
beita sér fyrir viðræðum allra
aðila um samræmda launastefnu
og leiðir til að komast fyrir rætur
verðbólgunnar. Jafnframt þarf að
vinna að því að móta nýjar reglur
um meðferð vinnudeilna og lausn
kjaramála í ljósi reynslu undan-
farinna ára.
Takist ekki samkomulag um
hóflega hækkun launa á næsta
ári, er atvinnulifinu og efnahags-
legu sjálfstæði þjóðarinnar bein-
línis stefnt í voða. Nýtt launa-
kapphlaup, við ríkjandi aðstæður,
yrði einungis geigvænleg barátta
um tekjuskiptinguna. Reynsla
undanfarinna ára hefur sýnt okk-
ur, að áhrif þessa kapphlaups á
kjör hinna tekjulægstu eru oft
allt önnur en að er stefnt í orði
kveðnu. Hinir tekjulægstu troðast
ávallt undir í slíku kaupgjalds
kapphlaupi.
Rfkisstjórnin er reiðubúin til
að láta fara fram athugun á tekju-
skiptingunni í réttlætisátt. Hér
koma til greina breytingar á sviði
lifeyristrygginga og Iffeyrissjóða,
skattamála og húsnæðismála.
Jafnhliða yrði stefnan í verðlags-
málum tekin til endurskoðunar.
Ríkisstjórnin hefur m.a. i þessu
skyni tekið til endurskoðunar
ýmis ákvæði skattalaga, svo sem
ákvæði um afskriftarreglur,
skattlagningu tekna einstaklinga
vegna reksturs cinkafyrirtækja
og skattlagningu söluhagnaðar.
Öll þjóðfélagsöfl innan AI-
þingis og utan verða að leggjast á
eitt til að finna sanngjarna lausn
kjaramála í þeirri vandasömu
stöðu sem við okkur blasir."
Svo mörg voru þau orð forsætis-
ráðherra.
Ummæli Gylfa
Þessu næst er ástæða til að
skoða ummæli, sem Gylfi Þ. Gísla-
son, formaður þingflokks Alþýðu-
flokksins, viðhafði í ræðu um
stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar-
innar. Hann sagði m.a.: „... er
það mjög athyglisvert, að forystu-
menn Alþýðusambands islands
hafa undanfarið gefið yfirlýsing-
ar um, að þeir séu, vegna þess
óvenjulega erfiða ástands, sem
ríkir, reiðubúnir til þess að fylgja
ábyrgri stefnu í launamálum og
stuðla að vinnufriði. Þeir hafa
lýst nauðsyn þess að ráðast gegn
orsökum verðbólgunnar i stað
þess að berjast við afleiðingar
hennar."
Síðar í þessari ræðu vék Gylfi
Þ. Gíslason að þeim aðgerðum,
sem hann taldi nauðsynlegar jafn-
framt á|<vörðunum um kaup-
gjaldsmál. Hann sagði: „i fyrsta
lagi nefni ég nauðsyn þess
að gera gagngerar breyt-
ingar á skattakerfinu. Nú-
verandi tekjuskattsheimta
er orðin að ranglátri skatt-
greiðslu launafólks. Ég er þeirrar
skoðunar að stefna eigi að algjöru
afnámi tekjuskatts til rikisins og
að sveitarfélög eigi að hluta að
taka upp aðra tekjustofna í stað
útsvars.... 1 öðru lagi nefni ég
þann vanda, sem mikill fjöldi
fólks, einkum ungt fólk, á við að
etja vegna þeirra lausaskulda,
sem hefur verið efnt til í sam-
bandi við húsbyggingar. Þeim
þarf að vera hægt að breyta í föst
lán. 1 þriðja lagi nefni ég vanda-
mál lífeyrissjóðanna og það gífur-
lega misrétti, sem þar er á ferð-
inni vegna mismunandi reglna
um verðtryggingu. i fjórða lagi er
nauðsynlegt að vekja athygli á
þeirri stefnu, sem enn er fylgt i
fjárfestingarmálum þjóðarinnar.
Þar er enn þá ætt áfram í blindni
án nokkurrar heildarstefnu, án
athugunar á hagkvæmni þeirra1
verkefna, sem lagt er út í... I
fimmta og síðasta lagi nefni ég
nauðsyn þess að gera breytingar á
stefnunni í landbúnaðarmálum. ..
við eigum að stefna að því, að sú
hagsbót, sem rikissjóður veitir
neytendum I formi niðurgreiðslna
verði smám saman að frjálsu ráð-
stöfunarfé neytendanna.. Ég hef
hér nefnt 5 svið, þar sem ég tel
ríkisstjórnina verða að sýna
jákvæðan vilja til þess að bæta
hag launþega, ef von á að vera til
þess að launþegasamtökin taki I
fyrir sitt leyti þátt í lausn
vandans."
Aukaþing
Alþýðuflokks
Um síðustu helgi var haldið
aukaþing Alþýðuflokksins. Þar
var samþykkt stjórnmálaályktun,
sem ástæða er til að vekja athygli
á, en frá þýðingarmesta hluta
hennar var skýrt í Morgunblaðinu
sl. fimmtudag. Í þessari stjórn-
málaályktun eru talin upp 10 atr-
iði, sem nauðsynlegt sé að fjalla
um í sambandi við kaupgjalds-
málin. Þar er um að ræða alla
sömu þættina og Gylfi Þ. Gíslason
fjallaði um í tilvitnaðri ræðu hér
að framan og síðan sagði:
„Flokksþingið lýsir þvi yfir, að
Alþýðuflokkurinn er reiðubúinn
til þess að styðja ráðstafanir á
Alþingi, sem tryggja framgang
þessara stefnumála og heitir laun-
þegasamtökunum fullum stuðn-
ingi í baráttu þeirra fyrir þvf, að
þau meginmarkmið náist, sem
lýst var í upphafi þessarar álykt-
unar.“ Með þessari stjórnmála-
ályktun eru þau sjónarmið, sem
Gylfi Þ. Gislason, lýsti í framan-
greindri ræðu, orðin opinber
stefna Alþýðuflokksins.
Ræða
Snorra Jónssonar
Nú er ástæða til að vikja að
flokksráðsfundi Alþýðubanda-
lagsins, sem einnig var haldinn
um síðustu helgi. Þar flutti annar
af tveimur helztu verkalýðsfor-
ingjum Alþýðubandalagsins,
Snorri Jónsson, framkvæmda-
stjóri og varaforseti ASÍ afar eft-
irtektarverða ræðu, sem birt var
að hluta til f Þjóðviljanum sl.
fimmtudag. I ræðu þessari fjallar
Snorri Jónsson um horfur í kaup-
gjaldsmálum og segir m.a.:
„Reynsla undanfarinna margra
ára hefur sýnt okkur að kjarabæt-
ur verða ekki tryggðar með kaup-
hækkunum einum saman. Við-
brögð þings og stjórnar eru
ákvarðandi um það, hve lengi sú
kaupmáttaraukning helzt, sem
um er samið hverju sinni. Verka-
lýðshreyfingunni má þvi vera
Ijóst, að við óbreytt kerfi er
veruleg hætta á þvi, að stórfelld
kauphækkun veiti aðeins skamm-
vinna kaupmáttaraukningu, þar
sem óðaverðbólgubálið mundi
fljótlega brenna kauphækkunina
upp. Við núverandi aðstæður
virðist það hins vegar betri kostur
að freista þess að ná samkomulagi
sem fæli í sér samræmdar aðgerð-
ir til að draga úr verðbólgunm og
tryggja aukinn kaupmátt. Kaup-
hækkunin ásamt hliðaraðgerðum
virðist raunhæfari lausn en kaup-
hækkun einsömul án annarra að-
gerða.“
Siðan skýrði Snorri Jónsson frá
drögum að stefnumótun í efna-
hagsmálum, sem fjallað hefði ver-
ið um í miðstjórn ASl og endan-
leg afstaða yrði tekin til á kjara-
ráðstefnu Alþýðusambandsins.
Drög þessi, eins og Snorri Jónsson
skýrði frá þeim, eru birt i heild á
bls. 3 í Morgunblaðinu i dag og
eins og sjá má eru þau efnislega
samhljóða þeim skoðunum, sem
Gylfi Þ. Gislason, setti fram hinn
23. október sl., en hins vegar eru
drög Snorra mun ítarlegri og bet-
ur útfærð. Þegar varaforseti ASt
hafði lokið við að skýra flokks-
ráðsfundi Alþýðubandalagsins
frá þessum punktum sagði hann:
„Verkalýðshreyfingin stendur nú
frammi fyrir þvi að taka ákvarð-
anir um, hvernig hún ký^ að
standa að málum í sambandi við
kjarabaráttuna fram undan. Sú
afstaða kemur til með að ráðast á
næstu dögum og vikum. Þar er
aðallega um tvær leiðir að velja i
sambandi við baráttuna um kaup-
ið og kaupmáttinn: I fyrsta lagi:
Það sem ég vil kalla hefðbundnu
leiðina — það að settar verði fram
tiltölulega háar kaupkröfur með
mið af þeirri kaupmáttarrýrnun,
sem orðið hefur. Sá galli er á
þeirri leið — en vel getur verið,
að samtökin verði af stjórnvöld-
um og atvinnurekendum neydd
til að fara hana — að nokkurn
veginn er víst, að við óbreytt kerfi
myndi sú kauphækkun duga
skamma stund vegna enn aukinn-
ar verðbólgu sem kynni sfðan við
núverandi aðstæður að leiða af
sér atvinnuleysi. I öðru lagi væri
um að velja leið eftir þeim hug-
myndum, sem ég skýrði frá áðan
— það er að segja kauphækkun
yrði eitthvað lægri í bili, en eftir
hefðbundnu leiðinni, en myndi
vegna breytinga, sem gerðar yrðu
um leiðir innan kerfisins — duga
betur til að vernda kaupmáttinn,
þegar til lengri tíma væri litið.
Það hefur sjaldan riðið meira á
þvi en nú, að ná sem víðtækustu
samstarfi innan verkalýðshreyf-
ingarinnar um markmið og leiðir
í hönd farandi kjarabaráttu. Og
þá einkum að góð samvinna takist
innan samtakanna milli Alþýðu-
bandalagsmanna og Alþýðu-
flokksmanna — og annarra já-
kvæðra afla, sem vilja vinna með
verkalýðshreyfingunni — í þess-
ari baráttu, sem nú stendur fyrir
dyrum."
Hvað er að
gerast?
Glöggum lesanda er væntanlega
orðið ljóst, þegar hér er komið
sögu, að Gylfi Þ. Gíslason, flokks-
þing Alþýðuflokksins og einn
helzti verkalýðsforingi Alþýðu-
bandalagsins, hafa á undanförn-
um vikum verið að boða nánast
sömu stefnu i kjaramálum, aðeins
mismunandi nákvæmlega út-
færða. Svo virðist sem sé, að
nokkuð almenn samstaða hafi
skapazt milli Alþýðuflokksins,
ráðandi afla i Alþýðusambandinu
og verkalýðsarms Alþýðubanda-
lagsins (og jafnvel hluta hins
pólitiska arms Alþýðubandalags-
ins einnig) um það, hvaða leiðir
beri að fara i kjaramálum á næstu
vikum og mánuðum. Þess vegna
er eðlilegt, að menn spyrji hvað sé
að gerast. Svarið er, að fyrir
mörgum vikum, flutti Björn Jóns-
son, forseti ASl, ræðu á fundi í
Alþýðuflokknum, sem stuttlega
var sagt frá í Alþýðublaðinu án
þess að mikla athygli vekti, þar
sem forseti ASI setti í fyrsta
skipti fram þær hugmyndir, sem
siðan hafa verið að skjóta upp
kollinum m.a. hjá þeim aðilum,
sem hér hefur verið vitnað til.
Þegar þessar hugmyndir eru
skoðaðar fer ekki á milli mála, að
margar þeirra eru skynsamlegar
og ber að taka alvarlega. Stóra
spurningin, sem verkalýðshreyf-
ingin stendur frammi fyrir á
kjararáðstefnu ASl í byrjun des-
ember, þegar fjallað verður um
þau drög, sem Snorri Jónsson
vitnaði til, er sú, hvernig liklegt
megi telja, að rikisstjórnin taki
þessum hugmyndum. 1 upphafi
þessa Reykjavíkurbréfs var vitn-
að til kafla i ræðu Geirs Hall-
grímssonar, forsætisráðherra um
kjaramálin. Þegar þessi kafli í
ræðu forsætisráðherraerlesinn i
samhengi við það, sem hér hefur
verið vitnað til, verður ljóst, að
forsætisráðherra hefur haft ein-
hverja hugmynd um þá stefnu-
mótun, sem verið hefur að þróast
innan ASl og að í stefnuræðu
sinni vék hann sérstaklega að
þeim þáttum sem ASl hefur
áhuga á og gaf i skyn að rikis-
stjórnin væri reiðubúin til þess að
fjalla með jákvæðum hug um
þessar hugmyndir. Með hliðsjón
af þessu virðist það ekki ofmælt í
upphafi þessa Reykjavfkurbréfs
að grundvöllur geti verið að skap-
ast til almennrar samstöðu hinna
ólikustu þjóðfélagsafla um stefn-
una i kjaramálum.