Morgunblaðið - 23.11.1975, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. NÓVEMBER 1975
Viðtal við
Leif Einarsson,
bónda í Nýjabæ
Eftir eitt af votvirðasömustu sumr-
um, sem bændur muna á Suðurlandi,
þar sem þurrkadagar voru aldrei fleiri
en tveir saman og fram að miðjum
september höfðu slíkir þurrkflæsur að-
eins komið þrisvar, er einsýnt. að
bændur á Suðurlandi verða að búa sig
betur undir votviðrasumrin en þeir
hafa gert fram til þessa
Rigningasumrin hafa komið næst-
um með árvissu millibili og ætíð hafa
bændur staðið uppi jafn varnarlausir
og setið uppi með stórspillt hey í
hlöðum, að ekki sé meira sagt
Forystumenn landbúnaðarins og
þeir sem tilraunum og rannsóknum
stjórna á vegum þeirra hafa emblínt á
stórvirka og kostnaðarsama vélþurrk-
un, en ekki sinnt sem skyldi votheys-
verkunum, sem þó þegar hafa verið
reyndar í mörgum myndum erlendis
og sumar gefizt vel
í um átta ár hefi ég fylgzt með starfi
Einars Guðjónssonar, fyrrum forstjóra
vélsmiðjunnar Bjargs í Reykjavik, sem
reynt hefur að vekja athygli á mögu-
leikum heyverkunar með lofttæm-
ingu Erfiðlega hefur honum reynzt að
ná athygli ráðamanna um þetta áhuga-
mál sitt, sem segja má að hafi tekið
hug hans allan nú seinni ár Uppfinn-
inga- og hugvitsmenn sjá sjaldnast
árangur starfs síns og fyrir þeim flest-
um hefur það legið að ganga þrauta-
leið vonbrigða og að vera af samtíð
sinni misskildir. Einar Guðjónsson hef-
ur reynt það fram til þessa
REYNSLAN ER ÓLYGNUST
í þrjú ár hefur Leifur Einarsson bóndi
í Nýjabæ undir Eyjafjöllum reynt þessa
heyverkunaraðferð, sem byggist á loft-
tæmingu heysins og var fyrst reynd í
Nýja-Sjálandi, síðar í Englandi og víð-
ar í samvinnu við tvo eyfellska bænd-
ur, Magnús Sigurjónsson í Hvammi og
Leif, hefur Einar Guðjónsson aðhæft
þessa heyverkunaraðferð islenzkum
aðstæðum með eigin uppfinningum,
sem ég vil fullyrða að sýni nú, að 8 ára
tilraunum loknum, þann árangur, að
ekki verði fram hjá litið, heldur veitt
athygli.
Því vildi ég leggja lóð á þá vogarskál
og lagði leið mína heim til Leifs bónda
í Nýjabæ og bað hann að segja mér frá
reynslu sinni af þessari heyverkunarað-
ferð, en reynsla bóndans hlýtur að
vera það, sem úr sker í sambandi við
framvindu á þessum tilraunum Einars
Guðjónssonar
— Leifur, hver var aðdragandi þess
Leifur Einarsson.
Lofttæmingin að verki. Magnús Sigurjónsson bóndi f Hvammi virðir fyrir sér
þjöppunina.
Kól umbusareggið ?
Heyverkun með lofttæmingu
að þú fórst út í þessa heyverkunarað-
ferð með lofttæmingu?
— Aðdragandinn var sá að ég fylgd-
ist með Einari Guðjónssyni í Hvammi,
en þar byrjaði hann tilraunir sínar sum-
arið 1 968 Fyrst hélt ég að þarna væri
um venjulega votheysverkun að ræða,
en þegar ég sá heyið um veturinn,
sannfærðist ég um það að heyverkunin
var allt önnur og vildi ég gjarnan reyna
þetta Pantaði ég turn hjá Einari og
fékk hann uppsettan í júlí 1 973
— Hvernig gekk að setja turninn
upp og hver var kostnaðurinn þá?
— Turninn er samansettur úr
galvaníseruðu bárujárni og komið fyrir
í hringbeygðum umgjörðum og öðru
efni Á þriðja degi höfðu þrír menn
reist turninn og þótti mér verkið ganga
ótrúlega vel Turninn er rúmlega 6 m í
þvermál og um 4 m á hæð og reiknast
mér að það fari um 3 hestar í rúm-
metra, þannig að turninn taki um 360
hesta Kostnaðurinn var ótrúlega lítill
eða aðeins rúmlega 1 50 þúsund krón-
ur
— Það er hvasst oft hér undir fjöll-
um Hefur ekki reynt á að turninn gæti
fokið, þar sem hann er næstum laus á
jörðinni?
— Það eru stög á turninum, sem
eru óþörf nema þegar hann er tómur,
seinm part vetrar og á vorin Ef þess er
gætt að hafa stögin á turninum og að
þau séu vel frá gengin, þá tel ég enga
fokhættu vera með hann.
— Hvermg heyjar þú í turninn?
I sumar heyjaði ég í turninn í
sinn og hafði þá rekið mig á
Byrjað að hevia í turninn bremur döqum eftir að byrjað var að reisa hann.
Turninn fullur af grasi og frágenginn fyrir veturinn.
þriðja
einkum tvennt, sem ég þurfti að að-
gæta í fyrsta lagi að láta í turninn
aðeins nýslegið hey og í öðru lagi að
lofttæma eins fljótt og hægt var að
hverri hirðingu lokinni. Því keypti ég
mér í vor sláttutætara og vagn, en
sláttutætarinn slær upp á vagninn
Áður hafði ég slegið fyrir hverja hirð-
ingu í turninn og oft of mikið, þannig
að það hey skemmdist, hitnaði í því og
lá stundum til skemmda Einnig fannst
mér eins og með aðra votheysverkun
að bezt væri að hirða í turninn gras-
þurrt hey, en það var aldrei hægt í
sumar og verður því spennandi að vita
hvernig verkunin á heyinu verður í
vetur Sumarið 1974 byrjaði ég að
heyja i turninn seinni partinn í júni og
á 9 dögum fyllti ég hann með 5
fyllingum, en það er einmitt einn af
kostunum með þessari heyverkunarað-
ferð, að það er hægt að halda stöðugt
áfram, þvi með lofttæmingunni sígur
heyið svo hratt, — þjappast svo vel
saman
— Lofttæmingu segirðu, — hvað
er það?
— Lofttæmingin virkar sem pressa
á heyið og er gengið þannig frá turnin-
um að hann sé þéttur. Á efri brún
geymisins er U-mynduð renna. í þessa
rennu er settur jaðarinn á plastdúk
sem nær að fylgja eftir heysigi allt
niður að miðju turnsins. Plastið er
síðan þétt í U-rennunni með gúmmí-
slöngu, sem er blásin út í rennunni til
þéttingar Lofttæmingarslangan er sett
i miðjan dúkinn síðan tengd sogdæl-
unni Það tekur einn mann um klukku-
tima að koma þessu fyrir, en þess ber
að geta að enn þá er Einar að full-
komna þennan útbúnað og reyna kraft-
meiri sogdælur. Mér hefur nú dottið í
hug að nota mætti haugsugurnar, sem
margir bændur eiga í dag og eru
ónotaðar á sumrin, einmitt sem slíkar
sogdælur
— Leggur Einar þér til vélar sem
hann vinnur að í þessu sambandi?
— Já, lofttæmingardælu eða sog-
dælu, sem hann smíðaði sjálfur og
ýmislegt fleira sem hann er að reyna,
t d hnífur til að ná upp heyinu, sem
líkist hjólsög og núna er hann að vinna
að því að sogdælan geti þjónað þvi
hlutverki á veturna að flytja heyið inn i
fjós Einar hefur unnið að þessu hérna
hjá mér með óvenjulegum áhuga og
lagt fram eigin fjármuni og mér Iiggur
við að segja nær ótakmarkaðan tíma
Hann vinnur að þessu með heil
bænda i huga en virðist fá litlar undir-
tektir Ég Tninnist þess t d ekki að
neinir búfráeðirpehntaðir 'nripnh háfi
komið hingað til að kynna sér þesSa
heyverkunaraðferð, þó ég viti að Einar
hafi margt gert til að reyna vekja at-
hygli á þessu
— Finnst þér þá að rannsóknastofn-
anir landbúnaðarins eigi að sinna
þessu?
— Mér finnst að sérstaklega þurfi
að sinna einmitt þessu í sambandi við
búskapinn, því í rauninni er ekkert
meira virði fyrir okkur bændur en að
ná góðum heyjum og vera ekki eins
háðir sól og regni og við höfum verið
fram til þessa Þess vegna tel ég
ástæðu til að rannsaka allt i sambandi
við heyverkun, hvað lítið sem það er,
sem gæti dregið úr kjarnfóðurgjöf og
bætt öryggi við heyöflun. Það hlýtur að
vera áhugavért fyrir alla sem hafa
áhuga á landbúnaði og vinna við hann
— Hver er reynsla þín af þessu heyi
sem fóðri á veturna?
— Hún er ótrúlega góð Kýrnar
sækjast beinlínis eftir þessu fóðri og er
þar ekkert annað fóður sem ég veit um
til samjöfnunar Jafnhliða þessari hey-
verkun er ég með þurrhey og sýru-
verkað vothey, svo ég hef nokkurn
samanburð
Spilið sem lyftir þakinu.
— Er engin sýra notuð með þessari
lofttæmingaraðferð?
— Nei, aðeins grasið eins og það
kemur fyrir Nú svo er grasið án
lyktar og með grænum lit, hafi mér
tekizt lofttæmingin eins og varð sumar-
ið 1974. Af þessu góða heyi í fyrra
vetur gaf ég 30 kúm frá miðjum
desember í annað málið og entist það
fram i miðjan apríl Minnkaði ég fóður
bætisgjöf um helming og fann ég ekki
að það kæmi að sök, en þegar ég hætti
að gefa þetta fóður og gaf aðeins
þurrhey minnkaði nytin í kúnum um
20% þótt ég yki fóðurbætisgjöf og
reyndi að vanda til fóðursins eins og
bezt ég kunni
— Nú höfum við einkum rætt um
það jákvæða við þessa heyverkunar-
aðferð, en hvað virðist þér þá vera
erfiðast?
— Það er líkt og með aðra súrheys-
verkun að erfiðast er að gefa á veturna
og þó öllu erfiðara með þessari aðferð.
því heyið er svo fast, næstum eins og
jarðvegur Það væri til mikilla bóta ef
það verkefni, sem Einar vinnur nú að í
sambandi við losun á heyinu, gæfi
árangur.
— Hver er að þinum dómi helzti
munur á þessu heyi og venjulegu súr-
heyi?
— Það er því miður órannsakað, en
kýrnar mínar fullvissa mig um ágæti
heys, sem er verkað með lofttæmingu
Þeim finnst það hey miklu lystugra en
venjulegt sýruverkað hey, jafnvel þó
það sé mjög vel verkað í sambandi við
þennan samanburð má líka minnast
þess hversu langan tíma það tekur að
fylla venjulegan súrheysturn og svo að
í mesta lagi 3/4 hlutar turnsins nýtist
en með lofttæmingaraðferðinni er auð-
velt að fylla turninn alveg með um 5
fyllingum eins og ég hef áður vikið að,
en það er hægt vegna þess að Einar
hefur smíðað sérstakt spil til að lyfta
upp þakinu um 70 sm.
— Hefur þú prófað að gefa þetta
hey, sem þú verkar með lofttæmingu
eingöngu?
— Nei, en ég sé ekkert því til fyrir-
stöðu Vinnan við að gefa heyið er það
mikil enn sem komið er, að ég hef ekki
treyst mér til að gefa það nema i annað
málið
— Þegar þú lítur til liðins rigninga-
sumars. Mætti ég þá spyrja þig, hefðir
þú getað þurrkað þetta hey, sem þú
hefur í turninum?
— Ég var við heyþurrkun þessa fáu
þurrkdaga í sumar, svo það hefði varla
orðið, en það gleymist of oft hjá bænd-
um hvert fóðurgildi heysins er og með
tilliti til þess hversu nauðsynlegt er að
finna hentuga aðferð við votheysverk-
un. Vinnan er raunar mun meiri við að
gefa á veturna, en þar á móti kemur
minni vinna á sumrin við heyöflunina
og það sem gerir gæfumuninn að
mínum dómi Svo miklu betra fóður.
Þessi var reynsla Leifs Einarssonar,
bónda í Nýjabæ, og reynslan er
ólygnust. Á heimleiðinni varð mér
hugsað til Einars Guðjónssonar og
hans áhuga á málefnum bænda. Þetta
virtist svo einfalt og auðskilið heima i
Nýjabæ Mikill sparnaður í vélakaup-
um, minni troðsla á túninu, engar
áhyggjur við heyverkunina á sumrin,
— sumarfrí hjá bændum seinni part
sumars, betra fóður, sparnaður í fóður-
kaupum um milljónir, sparnaður í oliu-
eyðslu um milljónir, — og allt í gjald-
eyri, hraustari kýr að vetri og betri
mjólk.
Hvers vegna er þetta ekki reynt
með tilraunum á vísindalegan hátt
og fóðurgildi heysins kannað?
Er þessi heyverkunaraðferð ef til vill
eins og Kólumbusareggið, sem enginn
gat látið standa upp á endann á
vísindalegan hátt, en Kólumbus gat
það og Einar Guðjónsson heldur sitt
strik, — með sinum tilraunum og
ódrepandi áhuga
Reynsla Leifs Einarssonar bónda í
Nýjabæ kallar á það, að þessum til-
raunum sé gaumur gefinn í alvöru
Halldór Gunnarsson
Grasskurðarvélin, sem Einar Guðjónsson vinnur nú að.