Morgunblaðið - 01.08.1976, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 1. AGUST 1976
— Reykjavíkur-
bréf
Framhald af bls. 27
mikla ómegð, en hátekjumenn,
sem hafa kannski fyrir lítilli fjöl-
skyldu að sjá. Á þetta atrrði minn-
ist Ölafur Björnsson prófessor,
sérstaklega í svari sínu við spurn-
ingu Morgunblaðsins. Er ekki úr
vegi að vitna hér í lokin í ummæli
hans um tekjuskattinn, en í leið-
inni minnist hann á, hve kaup-
gjaldsmálin eru mikilvægur þátt-
ur verðlagsmálanna, „en á hann
getur ríkisvaldið, miðað við okkar
stjórnarhætti, aðeins óbeint haft
áhrif.“
Ólafur Björnsson heldur áfram:
„Hér á landi — og.raunar mjög
víða annars staðar — hefur löng-
um verið tilhneiging til þess að
kaupgjaldsstrengurinn er þaninn
meira en skynsamlegt er, jafnvel
frá þröngu hagsmunasjónarmiði
launþega séð. I sjálfu sér"er þetta
viðurkennt af forystu launþega-
samtakanna, en afsakað með því
að kröfur launþega um kjarabæt-
ur í annarri mynd fái svo litlar
undirtektir, að þeir eigi ekki ann-
ars úrkosti.
Það er vafalaust mannlegt að
hugsa sem svo, að betra sé illt að
gjöra en ekkert, en ekki leiðir
slíkt til neins jákvæðs árangurs.
Að minum dómi ættu launþega-
samtökin að snúa sér meira að
endurbótum í skattamálum en
þau hafa gert hingað til. Tekju-
skattar og tekjuútsvar eru í raun-
inni sérskattar á launafólk, vegna
þess að virkt eftirlit með tekjum
annarra en launþega er í rauninni
ekki framkvæmanlegt...
Nauðsynlegt, er hvað sem öðru
líður, að rfkisvald og aðilar vinnu-
markaðarins geti komið sér sam-
an um mörkun einhverrar raun-
hæfrar tekjustefnu. Ef það tekst
ekki, er erfitt að sjá, hvernig sú
stefna, að halda uppi því háa at-
vinnustigi, sem nú er, verður
framkvæmanleg, en allir virðast
þó sammála um að slíkt sé nauð-
synlegt."
Af þessu má draga þá ályktun,
að fyrri fullyrðingar Morgun-
blaðsins um tekjuskattinn séu
álitamál, ekki sízt ef það er rétt
hjá prófessornum, að hann sé sér-
skattur á launafólk vegna þess að
virkt eftirlit með tekjum annarra
en launþega sé í raun og veru
ekki framkvæmanlegt. Auk þess
skiptir tekjuskatturinn orðið
heldur litlu máli fyrir ríkið því að
hann mun ekki vera nema um
14% af heildartekjum þess. En
samt er ástæða til að íhuga ræki-
lega, hvernig komið verði í veg
fyrir það, að hinir lægst launuðu,
oft með mikla ómegð, verði látnir
greiða þyngri skatta en þeir, sem
breiðari hafa bökin. Með því að
auka neyzluskattana yrði meiri
hætta á þvi en verið hefur. Þarna
mætti vafalaust finna vandratað-
an meðalveg.
í þessu sambandi hefur verið
rætt um tvær leiðir til að rétta
hlut stærri fjölskyldna, ef alfarið
verður horfið að eyðslusköttum í
tekjuöflun þess opinbera: gegn-
um almannatryggingakerfið og
með misháum vörugjöldum eða
söluskatti á einstakar vöruteg-
undir, eftir því hvort um er að
ræða óhjákvæmilegar nauðsynjar
eða munaðarvöru. Hvor tveggja
þessi leið er þó umdeilanleg.
— Norðurlanda-
mót
Framhald af bls. 11
hárkollur fluttu mann ósjálfrátt
langt aftur í tímann. En menn
voru fljótir að samlaga sig
nútfmanum, þegar inn kom og
fjöldasöngurinn hófst á ný.
Ræður voru fluttar og gjafir
afhentar, hrópað og klappað. Ung
stúlka frá „Odense blomstrer“
afhenti hverjum gildismeistara
Norðurlanda blóm f „hatti H.C.
Andersens". Nú það kostaði meiri
söng „Heia fra Norden her
kommer vi“ og meira klapp, og
svo var sungið og dansað fram
eftir kvöldi.
Fundur gildismeistara
Norðurlanda var haldinn
miðvikudaginn 30. júnf, en þann
dag fóru aðrir þátttakendur
mótsins dagsferð. Við vorum 2
frá hverju latyii — og bara vinna
— en skemmtileg vinna —
áhugaefni okkar allra. Slfkir
fundir eru haldnir einu sinni á
ári. Er þá skipst á skýrslum, og
ýmsum nýjungum varðandi
starfið, jafnframt sem ræddar eru
og teknar ýmsar sameiginlegar
ákvarðanir.
Mótinu var slitið rétt fyrir
hádegi á föstdag. Hver
landsgildismeistari gerði grein
fyrir starfi sfns landgildis og
svaraði spurningum. Að þvf loknu
talaði Edmund til mótsgesta —
það var myndaður hringur,
bræðralagssöngur sunginn,
hendur tengdar — Edmund sleit
mótinu — hittumst heil f Svfþjóð
eftir 2 ár. Að mótinu loknu stóð til
boða að vera gestir á heimilum
danskra gildisvina, þágum við
tslendingarnir það, og vorum við
flest f Odense. Má segja, að þar
hafi tfminn verið vel notaður við
að skoða allt, sem markvert þykir,
í það minnsta, vorum við þrjár,
Sigríður, Sólveig og ég, mjög
heppnar með gestgjafa, sem
hreint og beint snerust f kring um
okkur. Sama má segja um Guðna
og hans fjölskyldu, en þau hittum
við sem snöggvast. Að helginni
lokinni fórum við stöllur vestur á
Jótland að heimsækja vinkonu
okkar, sem var á mótinu hjá
okkur 1970. Hún býr í Skern, bæ,
sem eflaust margir Islendingar
kannast við sökum þess, að þar
dvaldi og starfaði séra Friðrik
Friðriksson í mörg ár. (Þaðan er
„Drengurinn frá Skern“.)
Vinkona okkar, Missie Poulsen,
er mikill íslandsvinur. Hún gaf
mér blaðaúrklippu af grein, sem
hún hafði skrifað um
Skálholtskirkju, að lokinni
íslandsför sinni. Mætti hver
meðal íslendingur vera stoltur af
að hafa skrifað slíka grein, bæði
hvað þekkingu á málefninu
viðvfkur, og ekki hvað sízt þeim
kærleika til lands og þjóðar og
eldlegum áhuga og virðingu fyrir
íslenzkri menningu.
Hún þekkti séra Friðrik, og við
komum inn í kirkjuna þar sem
hann hafði örugglega átt margar
helgar stundir.
Missie náði saman nokkrum
gildisvinum, þeir sýndu okkr
dagheimili fyrir börn, sem þeir
hafa komið upp og sjá um. Við
fórum síðan með þeim vestur að
„Vesterhavet“, sem við köllum
Norðursjó — þar ókum við kring
um Rinköbingfjörð. Ferðin var
ógleymanleg — það var reyndar
öll dvölin f Danmörku lfka. Nú sit
ég og skrifa þetta hátt upp til
fjalla f Noregi, hef hvorki
rafmagn né síma, veit varla hvað
tímanum líður. En þð kemur að
því, að vinnan kallar — starfið
hefst bæði í atvinnu og
félagsstarfa Þá er gott að hafa
endurnýjaða krafta og áhuga til
nýrra átaka.
Minnumst þess, gildisvinir, að
verkefnin eru næg.
Hittumst heil til starfa að
hausti.
Með beztu kveðju til allra
heima. , t t
— Húsið á
árbakkanum
Framhald af bls. 27
f einkaviðræðum, að með sög-
unni hefði Trifonor skipað sér
öruggan sess sem bezti rit-
höfundur Sovétrfkjanna nú á
tfmum, og margir telja, að
Trifonor takist bezt upp þegar
hann leiðir lesandann inn f
andrúmsloft og umhverfi það,
sem sagan gerist í.
Skiptin segja frá gamalli
konu, sem er í þann veginn að
deyja úr krabbameini en fjöl-
skylda hennar notfærir sér
vesöld hennar til að komast yfir
betra húsnæði.
Hjón búa f einu herbergi
ásamt dóttur sinni á unglings-
aldri. Móðir eiginmannsins
liggur fyrir dauðanum, án þess
þó að gera sér grein fyrir
ástandi sfnu.
Gamla konan hefur sérher-
bergi úti í bæ, en hjónin bjóða
henni nú að flytjast til sín, svo
að þau geti hlúð að henni. Þau
leggja þannig á ráðin, að sfðan
sé hægt að skipta á þessum
tveimur herbergjum og íbúð
kunningjahjóna þeirra, sem út-
lit er fyrir að kunni að slíta
samvistum. VeigamikiII þáttur
f leikritinu er samvizkubit
sonar gömlu konunnar, og þetta
samvizkubit magnast við til-
finninguna um eigin vanmátt.
Þannig er þráður leikritsins,
en þessar aðstæður eru alls
ekki sjaldgæfar f húsnæðis-
vandræðum þeim, sem rfkja í
Sovétríkjunum, og auðvitað fer
það eins og svo oft áður, —
óviðráðanlegar ytri aðstæður
hafa sfn áhrif á gildismat
einstaklingsins. Samvizkan seg-
ir eitt, en eiginhagsmunirnir
ráða úrslitum.
Sem dæmi um þá sann-
færandi mynd, sem leikritið
bregður upp af hversdagslífinu
f Sovétrfkjum nútfmans, er
ánægjan á heimilinu þegar
tekizt hefur að finna leið til að
komast framhjá kerfinu. Sigur-
gleðin verður mikil þegar náðst
hefur f nokkrar dósir af sardín-
um, sem ófáanlegar eru í
verzlunum, — en sigurgleðin
ber ekki vott um einskæra
ánægju. Hún er f senn smá-
sálarleg, raunaleg og hlægileg,
— a.m.k. úr fjarlægð.
Á nokkrum undanförnum
mánuðum virðist nokkrum virt-
um sovézkum menntamönnum
hafa orðið býsna vel ágengt f
því að tryggja ýmsum rit-
höfundum meira frjálsræði til
orðs og æðis en áður eru dæmi
til. Ein skýringin á því, að
sovézk yfirvöld virðast hafa
breytzt í afstöðu sinni gagnvart
þessum höfundum, gæti verið
sú að æ fleiri ágætir listamenn
— rithöfundar, tónlistarmenn
o.fl. — fara úr landi, og yfir-
völdum sé hætt að lítast á blik-
una.
Rithöfundar í Sovétríkjunum
eru yfirleitt orðnir uppgefnir á
þvf að gera hinum opinbera
bókmenntagagnrýnendum til
hæfis. Á undanförnum árum
hefur þeim farið fjölgandi, sem
gefa rit sín út á Vesturlöndum,
og eru Solzhenitsyn og Past-
ernak ljós dæmi um þetta.
Valdimir Voinovich og Andrei
Sinyavski, eru tákn þeirra von-
birgða og tjáningarhömlu, sem
rithöfundar af yngri kynslóð-
inni búa við f Sovétríkjunum.
Með því að lesa verk slíkra rit-
höfunda sýna lesendur sam-
stöðu og andóf, sem e.t.v. er
þeim ekki minna virði en
viðtökur sem vinsælir rit-
höfundar á Vesturlöndum fá
þegar verk þeirra koma fyrir
sjónir almennings.
Þegar meiriháttar sovézk
bókmenntaverk koma út hefur
það ekki lítið að segja fyrir þá,
sem þar láta sig bókmenntir
einhverju skipta. Útkoma
slfkra verka er sönnun þess að
hæfileikar til ritstarfa heyra
ekki fortfðinni til. Meira er um
slík verk f Sovétrfkjunum en
ætla mætti í fljótu bragði, og
svo virðist sem lesendurnir
kunni enn betur að meta þau
þegar höfundurinn setur fram
skoðanir á þjóðmálum. Flestir
merkustu rithöfundar I Sovét-
ríkjunum eru gjörsamlega
óþekktir á Vesturlöndum, og
má þar til nefna menn eins og
Vasily Belov, Vasily Aksyonov,
Fasil Iskander, Bulat
Okudzhava og Feodor
Abramov.
Þessar ástæður skýra að
nokkru leyti þá miklu athygli,
sem verk Trifonors hafa vakið í
Sovétrfkjunum að undanförnu,
um leið og næmar lýsingar hans
á lífi í þéttbýli og skilgreining
hans á þeim siðgæðisþrenging-
um, ' sem almenningur f
Sovétrfkjunum á f vegna sam-
skipta sinna við kerfið, gera
hvort tveggja f senn, — að
höfða til lesandans og gera til
hans kröfur. (Ur grein eftir
Peter Osnos f The Guardian).
VEGNA GÍFURLEGRA VINSÆLDA OG EFTIRSPURNAR:
AUKA-AUKA FERÐ TIL
IBIZA
BROTTFÖR
ÞANN 18. AGÚST
3 VIKNA FERÐ
SÓLARFERÐ Á BESTA TÍMA ARSINS
Ferðaskrifstofan Úrval hefur
sent 500 farþega til Ibiza á þessu sumri.
Ibizaferðirnar hafa þótt sérstaklega
góðar, enda eru allar áætlunarferðir
þangað fullbókaðar. Þess vegna bjóðum
við nú auka-aukaferð til Ibiza.
Úrvals gististaðir, þjónusta og
fyrirgreiðsla.
Komdu meö til
lBlZfl
FERDASKRIFSTOFAN
URVAL
Eimskipafélagshúsinu simi 26900