Morgunblaðið - 01.02.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. FEBRUAR 1977
Li'iAin liíiííur árdi'jíis day
hvorn j;i>{;nuni Svartaskós —
frá Stuttj;art uni Baden-Badvn
til Offvnburj; ojt um Freuden-
stadt oj; TUvinjjen til baka. Sið-
dej;is ekur ný áhöl'n til
Bruchsal á nýju bílabrautinni,
sem nær til Bad Nauheim, uj>
söniu leirt til liaka — á fullri
lerrt. Tvo mánurti oj> <i daj;a
tekur þart fyrsta bilinn art Ijúka
þeim 50.000 kilúmetrum, sem
krafi/1 var, en tveír bílar artrir
Ijúka þeim nokkrum döj>um sírt-
ar. lleildardúmur umferrtirnar
var felldur skiimmu fyrir júl
1956, og var mejcinnirturstartan
þessi: ..Tilraunabílarnir hafa í
artalatrirtum reynzt vel." Þart
var færtinjjarvottorrt
Fúlksvajjnsins.
Þá sjötíu menn, sem fyrir
fjörtiu árum hiifrtu löndrart virt
art setja saman þrjár frum-
myndir af ..Fúlksvajjni" í bíI-
skúr virt einbýlishús Borsehes í
Stultj;art oj; hiifrtu sent þá í
rcyvnslu akstur 757 kílúmetra á
daj;, j;runarti ekki, art þeir
stæ'rtu virt viij;j;u sennilej;a
happadrýj;stu bílj;errt i heimi.
Þeir urrtu þá art jilíma virt
vandamál varrtandi smirtina,
sem á þeim tima voru alj;erlej;a
ný: loftka-lda vél í bílnum art
aftan. straumlínulaj;a yfirbyjíj;-
inj;u «»j* sérstaklejta lest hjúl.
Jafnúvenjulej; var forsajta
fyrstu reynslubíla erta frum-
mynda Fúlksvaj;nsins. IIuj;-
myndin oj; nafnirt var eftirlæt-
isbarn Ferdinands Forehe. Þej;-
ar á þrirtja áratuj;num hafrti
hann tekirt art j;líma \irt huj;-
myndina um bíl fyrir almenn-
inj; oj> á árunum 1932 oj; 1933
smírtarti hann tvær jterrtir slíkra
bíla til reynslu. Þar koniu strax
fram tækmlej; jcrundvallar-
atrirti þau. sem sírtan voru ein-
kennandi fyrir Fúlksvanj;inn,
en framleirtsla var þú ekki haf-
in þá. Tilraunasmírtin var þá
verrt fyrir bílaverksmirtjurnar
Zúndapp oj; NSU. Undirtekt-
irnar ollu Porsehe vonbrijtrtum,
oj> því sneri hann sér í janúar
1934 til samjjönjíumálarártu-
neytisins oj; afhenti því álits-
jíerrt. þar sem hann lt*j>j;ur til,
art hafin verrti smírti „ákjúsan-
lejcrar almenninj;sbifreirtar" sb.
hjálaj;rta teikninj;u oj; tekur
jalnframt fram htrt hel/.ta. sem
til þess þurfti.
Fln hjá Ilitler reyndist
Porsehe koma art opnum dyr-
um. Ilitler baurt honum til
Berlínar oj; samdi \ irt hann um.
art bíllinn a'tti art kosta innan
virt þúsund mörk t start 1550,
sem Porsche hafrti reiknart mert.
Ilinn 22. júní 1934 er svo jjerrt-
ur samninj;ur milli
Landsambands bílairtnartaríns
oj; skrifstofu Ferdinands
Porsehe. en samkva'mt honum
skyldu fyrstu bflarnir. frum-
myndarinnar. verrta tilbúnar
innan tíu mánarta. Aa'tlunin
byj;j;rtist á framleirtslu 50.000
bíla á 900 mörk stykkirt frá
verksmirtju. Porehe íékk 20.000
mörk á mánurti til art vinna art
þessu.
Fn þart var einnij; á þeim
tíma fráleitt art a'tlast til þess.
Fólksvagns-vinnuhópurinn. t bilnum, númer þrjú f röðinni f framleiðslu, er Dr. Ferry Porsche, sonur
Ferdinands Porsche.
Bjallan f vatni: með skipsskrúfu...
Saga
bjöll-
unnar
... og f eyðimörk: með sérstökum útbúnaði undirgrindar.
Fólksvagninn fertugur
art hægt væri art búa til bíl á tíu
mánurtum fyrir 200.000 mörk,
sem jafnfram átti art vera
grundvöllurinn á Fúlksvagni.
Eigi art sírtur féllst Porsche á
þart — og geröí þá rárt fyrir art
ITamlengingu samningsins. Og
hana fékk hann. Arangurinn
varrt „E 60". sem gerrtar voru
þrjár fummyndir af, þær sem
ártur er getirt og var ekið í til-
raunaskyni 50.000 kílúmetra.
1937 smírtarti I)aimler-Benz 30
tilraunabíla i virtbút. og þeim
var ekirt samtals 2.4 milljúnir
kílúmetra. 1938 verrtur síöan til
sírtasta rört fummynda art Fúlks-
yagni í sanninnu verk-
smirtjanna Reutter og Daimler-
Benz.
Jafnframt því art gengirt er
endanlega frá hinni ta-knilegu
hlirt framleirtslunnar. en hinni
skipulagslegu hlirt málsins
sinnt engu minna. 1937 var
stofnart „F'élag til undirbúnings
þýzka Fúlksvagnsins". 1938 var
stofnurt „Borg Fúlksvagnsins",
eins og Wolfsburg hét uppt una-
lega. og lagrtur var hornsteinn
aö Fúlksvagnaverksmiðjunum.
Auglýsingabumbur voru barð-
ar — og þegar styrjöldin brauzt
út í september 1939 höfðu 336
þúsund manns, sem voru að
leggja til hliðar fyrir Fúlks-
vagni, borginn inn samtals 267
milljúnir marka. Ariö 1939 voru
verkmsirtjurnar tilbúnar. Strírt
rauf undirbúninginn art Fúlks-
vagninum — og umrærturnar
unt þart, hvort halda ætti fast
virt 990 marka söluverrtið erta
ekkí. Hinar nýju verksmiðjur
framleiddu meöal annars skrið-
drekabana, jarrtsprengjur og
flugvélahluta og þar art auki frá
1940 skjúlu- erta balavagninn
(Kúbelwagen) og frá 1942 hinn
sögufræga sundvagn. (Um
70.000 voru framleiddir, en
töldust aldrei nothæfir í stri-
inu.)
Gengi Fúlksvagnsins húfst
fyrst eftir stírtið. Hin fjarlæga
staðsetning verksmirtjanna rétt
viö mörk hernámssvæöa forö-
arti því, að þær yröu rifnar nið-
ur eða innlimaðar í einhverja
fyrirtækjasamsteypu sigurveg-
aranna. „Wolfsburg Motor
Works" máttu meira art segja
framleiða: áriö 1945 voru
byggöir 1785 Fúlksvagnar, 1946
þegar 10.020. Ariö 1947 túk
Heinrieh Nordhoff við stjúrn
verksmiðjanna að áeggjan
ensku hernámsstjúrnarinnar —
þú að þaö væri gagnstætt vilja
hans, því að Nordhoff var fyrir
strírtið sem fulltrúi Opels i
landssambandi bílaiðnaðarins
mertal eindregnustu andsta'rt-
inga Fúlksvagnaáætlunarinnar,
sem hinir gamalgrúnu bila-
framleíöendur liti hornauga og
töldu úgnun við sig. Endurreisn
gjaldeyrisins, efnahagsundrið
og geysileg eftirspurn eftir bíl-
um stuölaði að því, að fram-
leiðslan júkst úrtfluga í
Wolfburg: 1951 var búirt aö
framleiöa 250.000 Fúlksvagna,
en 500.000 árið 1953. Milljún-
inni var náð 1955, og markinu
1000 bílar á dag, sem einu sinni
var sett, var náö og meira en
það. 1965 eru Fúlksvagnarnir
orönir tíu milljúnir og 1971 nær
framleiðslan hámarki með sam-
tals 5900 Fúlksvögnum um
heim allan. Ariö 1972 fer Fúlks-
vagninn fram úr þeirri bifreiö.
sem fram aö þeim tímahafði
verið mest framleitt af, ,,T-
Múdelinu" af Ford, en af þeirri
gerö höföu 15.007.034 verið
framleiddir. Fram til þessa
hafa um 19 milljúnir „bjallna"
verið framleiddar, og meiri-
hluti þeirra er enn í gangi.
Fúlksvagninn er að hluta
endurreisn eftir stíðið, að
nokkru efnahagsundur og kafli
úr sögu bílanna. Hann full-
nægði nákvæmlega þeim
lágmarkskröfum, sem
Ferdinand Porsehe gerði til
fullgildrar bifreiðar: rými fyrir
fjölskylduna, nægilegur hraði,
lítill stofn- og yiðhaldskostnað-
ur. Hann yar einnig fyrsti bíll-
inn, sem hægt var að treysta,
þegar mest á reyndi að vetri og
sumri og gat afkastað 100.000
kílúmetrum með sömu vél —
sem var alls ekki sjálfsagður
hlutur 1955.
I tuttugu ár gat stríðsbjallan
líka varizt öllum keppninautum
sinum — og það er fyrst á
áttunda áratugnum, sem fer að
þreytast. Kröfur Porsehes til
bíls fyrir fjöldann eru þú enn i
fullu gildi — en bygging hans
fær ekki lengur staðizt gagn-
vart tækni afkomendanna. Sér-
staklega hafa hinar nýju
öryggiskröfur Bandaríkja-
manna komið gamla meistarn-
um í vanda: Hann varð að laga
sig eftir hinu og þessu, að því er
varðar afköst og úthald, akstur-
hæfni og hitunarkerfi. Síðustu
bjöllugerðirnar 1302 og 1303
voru orðnar æði frábrugðnar
hinni upprunalegu gerð hins
einfaldasta bíls, þær urðu æ
dýrari í framleiðslu og fram-
leiðsla þeirra borgaði sig æ
minna fyrir verksmiðjurnar.
Því að vegna síaukinnar sam-
keppni gat Wolfsburg ekki
hækkað verðið samsvarandi.
Þax af leiðandi var „Superbjall-
an" tekin úr framleiðslu, þegar
vinsældir hinna nýju alþýðlegu
Fúlksvagnagerða, „Golfs" og
„Polos" komu í ljús. Þær eru
mun údýrari í framleiðslu.
Eftir varð hin staðlaða bjalla
með tæknina frá í fyrradag —
með frumeinkenni fyrstu bjall-
anna, hin úsvikna, gamalreynda
gerð. Hjá okkur eru framleidd-
ir aðeins um 150 bílar á dag
núna, en alls í heiminum um
1500. Bjallan hefur orðið að
þola skæruhernað, en hún er
úbuguðenn.
—svá— þýddi úr „Die ZeiP'.
r
Fréttabréf um aðstoð Is-
lands við þróunarlöndin
í ÞESSUM mánuði kom út fyrsta
tölublað Fréttabréfs um aðstoð Is-
lands við þrúunarlöndin. í grein
eftir Ólaf Björnsson prúfessor,
sem hann nefnir Fylgt úr hlaði,
segir um efni og tilgang frétta-
bréfsins: „að það sé eitt af verk-
efnum þeirrar stofnunar (þ.e. Að-
stoðar islands við þrúunarríkin)
að annast fræðslu og upplýsinga-
starfsemi um þrúunarlöndin og
málefni þeirra." Fréttabréfið sé
liður í þeirri viðleitni Aðstoðar-
innar, art því sé ætlað að kynna
almenningi það markverðasta
sem að dúmi ritstjúrnar kemur
fram varðandi þrúunarlöndin á
innlendum og erlendum vett-
vangi. Hliðstæð upplýsingastarf-
semi er rekin á Norðurlöndunum
öllum. Ólafur Björnsson prúfess-
or er formaður stjúrnar Aðstoðar-
innar en aðrir í stjúrn eru Gunnar
G. Schram, prúfessor, Ólafur R.
Einarsson, menntaskúlakennari,
Jún Kjartansson, forstjúri, og Pét-
ur Einarsson, laganemi. Starfs-
maður stofnunarinnar, hefur ver-
ið frá upphafi Björn Þorsteins-
son, menntaskúlakennari, og er
hann ritstjúri Fréttabréfsins.
I 1. tölublaðinu er m.a. skýrt frá
fjárveitingum til handa stofnun-
inni, en þær voru á siðasta ári
12.5 millj. krúna. Þá kemur fram i
Fréttabréfinu, að 12 íslendingar
hafa verið ráðnir til starfa í þágu
þeirra samnorrænu verkefna.
sem ísland húf þátttöku í árið
1973. Af þessum íslendingum
starfa nú eftirtaldir i Kenya:
Haukur Þorgilsson viðskiptafræð-
ingur, Júhannes Júhannesson
bankamaður, Ólafur Ottúson
bankamaður, Óskar S. Óskarsson
viðskiptafræðingur, Sigfús Guð-
mundsson skrifstofumaður, Sig-
urlinni Sigurlinnason skrifstofu-
maður og Steinar Höskuldsson
viðskiptafræðingur. i Tanzaniu
starfa nú eða hafa starfað eftir
taldir menn: Baldur Óskarsson
skrifstofumaður, Gunnar Ingvars-
son skrifstofumaður, Sigurður
Jónsson skrifstofumaður og Þor-
björn Guðjúnsson viðskiptafræð-
ingur. Baldur og Gunnar eru nú
komnir heim. Þá er einnig í
Tanzaniu Árni Harðarson bú-»
fræðingur, en hann starfar við
landbúnaðarverkefnið í Mbfeya og
er fyrsti islendingurinn sem ráð-
inn er í það verkefni. Þau samnor-
rænu verkefni, sem hér um ræðir,
hafa hingað til aðeins verið unnin
i Tanzaniu og Kenya, en umræður
eru um að stofna til fleiri verk-
efna og hefur Mosambique þar
komið til álita. íslendingar hafa
ekki getað tekið jákvæða afstöðu
til þess þar eð fjármagn til sliks
verkefnis yrði að fá hjá fjárveit-
ingavaldinu, „en til þessa hefur
ekki fengizt meira en svo að hægt
hefur verið að standa við þær
skuldbindingar sem íslendingar
tóku á sig vegna verkefnanna í
Kenya og Tanzaniu,“ segir í
Fréttabréfinu.
Aðstoð við Kenya á sviði fiskveiða
Á síðasta ári, segir ennfremur í
Fréttabréfinu, komu hingað til
lands sendiherra Kenya á íslandi
og verzlunarfulltrúi en þeir hafa
báðir aðsetur í Svíþjúð. Komu
þeir hingað i þvi skyni að ræða
við islenzk stjúrnvöld um mögu-
leika á aðstoð á sviði fiskveiða,
sem væri fúlgin i láni með hag-
stæðum kjörum á tveimur 200
lesta fiskiskipum og aðstoð við að
þjálfa Kenyabúa i meðferð skip-
anna og veiðarfæra. Ýmislegt var
úljúst í málum þessum að sögn
Fréttabréfsins, en stjúrn Aðstoð-
arinnar hefur hins vegar sam-
þykkt að bjúða fram fjármagn til
að kosta ferð sérfræðings til
Kenya til að kynna sér aðstæður
og möguleika á aðstoð. Er gert ráð
fyrir að sérfræðingurinn geri sið-
an skýrslu um athuganir sínar
sem lögð yrði fyrir stjúrnvöld.
AtlGLÝSINGASÍMINN ER:
^22480