Morgunblaðið - 01.02.1977, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. FEBRÚAR 1977

Frá umræðufundi Kvenréttindafélags íslands um skattamál:
Allir jafnréttissinnar
hljóta að fagna niður-
fellingu 50% frádráttar
— sagði Guðrún Erlendsdóttir
KVENRÉTTINDAFÉLAG íslands efndi til fundar um
skattamál í tilefni 70 ára afmælis félagsins 27. jan. s.l. og
var fundurinn haldinn aö kvöldi þess dags í Kristalssal
Loftleiðahótelsins. Á þriðja hundrað konur sóttu fund-
inn, hlýddu á framsöguerindi og ræddu málin að þeim
loknum. Umræður voru talsverðar og stóð fundurinn
fram yfir miðnætti. Sólveig Ólafsdóttir laganemi, for-
maður KRFÍ, setti fundinn og bauð gesti velkomna.
Rakti hún nokkuð sögu félagsins og skipaði síðan
Margréti Einarsdóttur fundarstjóra.
Framsöguerindi fluttu Árni Kolbeinsson f.h. fjármála-
ráðuneytisins, Sólveig Ólafsdóttir f.h. KRFÍ, Bjarnfríður
Leósdóttir, f.h. ASÍ, Geir A. Gunnlaugsson f.h. Banda-
lags háskólamanna, Guðrún Erlendsdóttir f.h. Jafnréttis-
ráðs, Sigríður Thorlacius f.h. Kvenfélagasambands ís-
iands og Gunnar Guðbjartsson f.h. Stéttarsambands
Hugtökin karl og
kona ekki til í frv.
Árni Kolbeinsson, fulltrúi fjár-
málaráðuneytisins, rakti nokkuð
núgildandi skattareglur þar sem
tekjur hjóna eru taldar saman
fram til skatts en helmingur
tekna konunnar dregst frá við
skattálagningu. T:ldi Árni ýmsa
augljóa galla á núgildandi kerfi I
þessu sambandi hvort sem miðað
væri við félagslega afleiðingu
þeirra eða grundvallarsjónarmið í
jafnrétti kynjanna. Augljósustu
gallana taldi hann í fyrsta lagi að
skattalegt hagræði af útivinnu
beggja maka vex I réttu hlutfalli
við aukna launatekjur konunnar,
en er á engan hátt miðað við þann
kostnað sem af útivinnunni leiðir
eða þann tíma sem það tekur að
vinna fyrir laununum. Láglauna-
kona eða kona sem stundar sjálf-
stæðan rekstur nýtur þvl tak-
markaðs skattahagræðis af 50%
reglunni meðan hátekjukonan
getur notið hagræðis sem er í
engu samræmi við aukakostnað af
útivinnunni. í annan stað veldur
það því að heimili með sömu
launatekjur bera mjög misþunga
skatta eftir því hvort hjónanna
aflar teknanna. Árni nefndi dæmi
um fjölskyldu með tvö börn á
framfæri og heildarlaunatekjur
upp á 3,5 millj. kr. Vinni karlmað-
urinn fyrir þeim öllum borga
hjónin í skatt samkv. gildandi lög-
um 625,600 kr. Vinni karlmaður-
inn fyrir 2 millj. og konan fyrir
1,5 millj. borga þau 322,400 kr. I
skatt, en vinni konan fyrir þeim
öllum fá þau endurgreitt úr ríkis-
sjóði 81,300 kr.
í þriðja lagi benti Árni á að
reglan bryti I bága við kynjajafn-
rétti að þvl leyti til að tekjur
giftrar konur sæta allt annarri
meðferð en tekjur kvænts karl-
manns.
Árni taldi að hjónasköttunar-
vandamálið mætti leysa á ótal
marga vegu. Nefndi hann nr. I.
Algjöra sérsköttun, 2. Skattlagn-
ingu á hvort hjóna með milli-
færsluheimild á þeim persónuaf-
slætti sem ekki nýttist öðru vegna
lágra tekna, 3. Heilminga-
skiptareglan þar sem í felst að
auk þess að millifæra ónýttan per-
sónuafslátt millifærir hún ónýtt
rými I neðra skattþrepi. Hún hef-
ur það sér til ágætis að hún er
algjörlega hlutlaus og hefur þess
vegna engin áhrif á það hvort
hjóna vinnur fyrir tekjunum, eða
hvernig þau skipta útivinnu með
sér. 4. Samsköttun á svipaðan hátt
og hér hefur rlkt.
„Sú regla sem hér er lagt til
með frumvarpinu," sagði Árni,
„helmingaskiptareglan, hefur
verið reynd I Bandaríkjunum og
Vestur-Þýzkalandi um árabil. Sú
kynjamismunun sem gildir er nú
felld niður og koma hugtökin karl
og kona ekki fyrir I frumvarpinu,
heldur er ætlð rætt um menn.
Hins vegar er gerður á þvf mun-
ur, hvort um er að ræða einstakl-
ing I hjúskap eða einhleyping.
Skattahagræði vegna útivinnu
beggja maka er I formi tvenns
konar afsláttar frá skatti, heimil-
isafsláttar og barnabótaauka. Eru
báðir þessir afslættir miðaðir við
útivinnutíma og ættu þvl að vaxa
I hlutfalli við vaxandi tilkostnað
við útivinnu, en ekki I hlutfalli
við vaxandi tekjur eins og nú ger-
ist. Af þessu leiðir að breytingin
verður þeim hjónum óhagstæð
þar sem konan vinnur fyrir til-
tölulega háum tekjum utan heim-
ilis, en aftur á móti hagstæð fyrir
láglaunafólk, ef mörkin eru mið-
uð við 1150 þús. kr. árstekjur eig-
inkonu ef miðað er við tvö börn
hjóna.“
Þau atriði sem Árni fjallaði um
varða 5., 59. og 61.—65. gr. fram-
kominna laga um Tijónaskatt og
eignaaðild.
Konan ekki sjálfstæð-
ur persónuleiki
Sólveig Ólafsdóttir formaður
KRFl lýsti þvl yfir að það væri
samhljóða álit stjórnar félagsins
bænda.
og starfshóps um skattamál, að
stefna bæri að sérsköttun hjóna.
Rakti hún afstöðuna:
Það er samhljóða álit stjórnar
og starfshóps, að stefna beri að
sérsköttun einstaklinga. Sam-
sköttun hjóna á rætur að rekja til
vinnutilhögunar, þar sem karlinn
aflaði tekna, en konan starfaði
eingöngu innan veggja heimilis-
ins. Með breyttum þjóðfélagshátt-
um hefur staða heimilisins
breytzt frá þvf að vera bæði fram-
leiðslueining og neyzlueining I að
vera eingöngu neyzlueining,
þ.e.a.s. afla verður rekstrarfjár til
að standa straum af aðkeyptum
nauðsynjum.
Samsköttun hjóna hefur valdið
þvl, að gift kona, jafnvel þótt hún
hafi eigin tekjur, hefur oróið um
of háð bónda slnum. Skattalög
hafa byggt á algerri forréttinda-
stöðu karlsins og eiginkonan ver-
ið skoðuð nánast sem hluti eigin-
mannsins, en ekki sjálfstæður
persónuleiki.
Á unanförnum árum og áratug-
um hefur markvisst verið unnið
að þvl, að lagalegt jafnrétti kynj-
anna verði að raunveruleika.
Benda má á, að lög um réttindi og
skyldur hjóna frá 1923 byggja á,
að jafnræði sé með hjónum.
Skattalöggjöfin hefur hins vegar
alla tlð verið andstæð þeim
grundvallarsjónarmiðum, sem
þar koma fram, sjónarmiðum,
sem endurspeglast hafa i yfirlýs-
ingum Sameinuðu þjóðanna,
stefnuskrám stjórnmálaflokka,
samþykktum landsþinga laun-
þegasamtaka og I lagasetningum
á Alþingi.
Að kynferði og hjúskaparstaða
ráði hverjir séu skattþegnar, eins
og núgildandi skattalög kveða á
um, gengur augljóslega gegn
framangreindum sjónarmiðum.
Helmingaskiptareglan við skatt-
lagningu hjóna, sem boðuð er I
frumvarpi þvl, sem hér er til um-
ræðu, og túlkuð hefur verið sem
sérsköttun, er I raun samsköttun i
nýju formi. Hjónin eiga að telja
fram á sama framtalseyðublaði
sbr. 87 gr. og skiptir ekki máli
þótt um sé að ræða tekjur af sér-
atvinnu eða séreign. Álagða
skatta á hjón skal birta I einu lagi
I skattskrá og tilkynningar allar
nægir að senda öðru hjóna, sbr. 97
gr. Loks bera hjón áfram óskipta
ábyrgð á greiðslum skatta, sem á
þau eru lagðir og getur inn-
heimtumaður rlkissjóðs gengið að
hvoru þeirra um sig til greiðslu á
sköttum beggja, sbr. 108. gr. frv.
Hver áhrif helmingaskipta-
reglunnar munu verða, er sagt
skýrum orðum i athugasemdum
við frumvarpið. 1 kafla, sem ber
heitið „Meginstefnuatriði frum-
varpsins" segir svo I 2. tölulið:
„Almennt sagt er þess að vænta,
að hjón, þar sem eiginkonan
starfar ekki utan heimilis, mundu
hafa ávinning af þessari breyt-
ingu.“ Tilvitnun lýkur.
Varla er hægt að kveða skýrar
að orði um meginstefnuatriði, það
skal reynt að halda konunum
heima.
Hvaða áhrif mun þetta frum-
varp hafa á vinnumarkaðinn og
sókn kvenna til aukinnar mennt-
unar og þá væntanlega bættra
kjara? í frumvarpinu er gengið út
frá ríkjandi ástandi, sem sé, að
konur séu láglaunahópur. Það
hefur verið reynt að sýna fram á,
að sú tilhögun sem frumvarpið
gerir ráð fyrir, komi ekki illa nið-
ur á um 90% giftra kvenna, sem
vinna utan heimilis. En þá er
spurt: Er það forsvaranlegt að
ganga út frá þvl við endurskoðun
skattalaga, að konur séu og verði
láglaunahópur og varavinnuafl I
landinu? Eins og þetta frumvarp
er úr garði gert, hvetur það ekki
konur, sem aflað hafa sér ein-
hverrar menntunar, til að nýta
hana á vinnumarkaðinum og enn-
fremur er hætta á að það letji
ungar konur til að afla sér mennt-
unar, ef skattalögum er á þann
veg háttað, að það borgi sig að
vinna ekki utan heimilis ef börn
eru til staðar.
Eins og ég gat um I upphafi er
það einróma álit stjórnar og
starfshóps Kvenréttindafélagsins
að hér beri að taka upp sérskött-
un einstaklinga. Ljóst er þó, að
ekki er hægt að skattleggja alla,
sem afla tekna, á sama hátt og
einstaklingar eru nú skattlagðir.
Að sjálfsögðu verður að taka tillit
til fjölskylduástæðna t.d. með
möguleika á millifærslu ónýtts
persónuafsláttar, eða fella per-
sónuafslátt alveg niður og miða
við skattfrjálsar lágmarkstekjur,
síðan flatan skatt (brúttóskatt)
og staðgreiðslukerfi skatta.
Starfshópur og stjórn KRFl
hefur ekki einskorðað sig við
þetta frumvarp ogþær breytingar
sem það gerir ráð fyrir, heldur
reynt að gera sér ljóst að hvaða
marki beri að vinna með það
grundvallarsjónarmið fyrir aug-
um, að jafnstaða karla og kvenna
á Islandi verði að raunveruleika.
Það er því álit stjórnar KRFÍ að
þetta frumvarp beri að draga til
baka og að fram fari raunsæ end-
urskoðun á skattalögunum. Mætti
við gi til fyrirmyndar. Þar var 9
manna nefnd, skipuð 4 körlum og
5 konum, fengin til þess að endur-
skoða þann þátt skattalaganna,
sem snýr að einstaklingum og
heimilum og starfið tók tvö ár.
íslenzka verkakonan
ber minnst úr býtum
Bjarnfríður Leósdóttir, vara-
þingmaður og fulltrúi ASl á fund-
inum, hóf mál sitt á þvl að minna
á að skattabyrðin væri þung á
fólki og margir kvörtuðu, enda oft
þunn umslög launafólks þar sem
um væri að ræða launaskatt sem
lenti á launafólki en ekki atvinnu-
rekendum.
Bjarnfrfður lýsti þvl þó yfir, að
erfitt væri að tala um slíkt frum-
varp, sem væri margslungið að
samsetningu og sannleikurinn
væri sá, að fyrst þegar reynsla
væri komin á slík kerfi væri hægt
til fulls að sjá hvernig þau kæmu
út. Þó taldi hún frumvarpið, sem
er til umræðu, breyta litlu hjá
láglaunafólki en miklu hjá há-
tekjufólki.
Þá vék Bjarnfrlður að ályktun
ASl-þings um skattamál þar sem
4. liður ályktunarinnar segir:
Hjón verði hvort um sig sjálfstæð-
ir skattgreiðendur, en vannýttur
frádráttur til skatta yfirfærist á
maka. Starfi bæði utan heimilis,
komi til sérstakur útivinnufrá-
dráttur frá tekjum tækjulægri
maka, og I 10. og síðasta lið álykt-
unarinnar segir: Komið verði nú
þegar á samtímagreiðslu skatta
einstaklinga. Loku verði skotið
fyrir það óréttlæti að snögg tekju-
lækkun, sem vegna skertrar
starfsorku eða aldurs komi harka-
lega niður á þá sem fyrir slíku
verða.
Bjarnfrlður tók sem dæmi um
vinnuálag á verkafólk I landinu
til þess að hafa I sig og á eins og
mál stæðu. Nefndi hún konu I
frystihúsi á Akureyri sem hefði
unnið á s.l. ári 400 klukkustundir
I eftirvinnu og 645 stundir I næt-
ur- og helgidagavinnu. „Þetta er
þrælahald, en ekki fyrir frjálsar
manneskjur," sagði Bjarnfríður,