Morgunblaðið - 23.06.1977, Blaðsíða 20

20
MOHGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. JUNÍ 1977
Leiðbeinandi í nú-
tíma fiðlutækni
TÖNU8TARIDJA
NORR/iNS NISKURÖ
EITT þeirra nýmæla, sem
stofnað hefur verið til í tengsl-
um við tónlistarhátíð æsku-
fólks, eru fyrirlestrar frægra
tónlistarmanna um ýmis sér
vandamál nútimatónskálda. Áð-
ur hefur verið fjallað um fyrir-
Paul Zukofsky
lestra og kynningu George
Crumbs og umræðufundi sem
hann stýrir, þar sem fjallað er
um flutning tónverka daginn
áður og höfundar verkanna eru
viðstaddir til að gefa skýringar
á vinnuaðferðum og öðrum
atriðum varðandi verk sin, sem
viðstaddir kunna að krefja
hann um. Auk þess hafa þrír
ungir tónhöfundar, Hans
Abrahamsen, Hans Gefors og
Svend Aaquist fjallað um
vandamál nútímatónsmíða i
fyrirlestri sem þeir nefna: í
fremstu viglínu tónsmiðanna.
Undirritaður gat því miður
ekki verið viðstaddur fyrsta
fyrirlesturinn, en seinni fyrir-
lesturinn verður genginn yfir
þegar þetta byrtist. Vonandi
gefst tækifæri til að hlýða á
fyrirlestur þeirra og ef til vill
fjalla að nokkru um hann. Einn
þeirra gesta, sem halda fyrir-
lestra í þessum fylgiháskóla
tónlistarhátiðarinnar, er fiðlu-
snillingurinn Poul Zukofsky og
fjallar hann um vandamál í
sambandi við tónmyndun á
fiðlu. Zukofsky rakti á hvern
hátt snerting fingra og boga,
við tónmyndun, er mikilvæg
varðandi blæ tónsins. Sveiflu-
ferli fiðlustrengs skiptist eftir
sama hlutfalli og yfirtónarnir
og við tónmyndun er hætta á að
tónninn missi þau yfirtónablæ-
brigði sem samkvæmt hlutfalls-
lengd eru staðsett á tónmynd-
unarstaðnum. Þá rakti hann
þróun tónmyndunaraðferða og
taldi fátt nýtt hafa komið fram í
sambandi við myndun hljóða á
fiðlu, jafnvel bank og framköll-
un alls konar iskurhljóða hafi
verið fiðluleikurum tiltæk og
notkun þeirra við tónflutning
tónverka hafi verið kunn um
nokkuð langan tíma. Margar af
þeim aðferðum sem ætlast er til
að séu framkvæmdar á fiðlu má
auðveldlega framkvæma á önn-
ur hljóðfæri með miklu betri
árangri. Þau vandamál sem
Zukofski taldi að yrðu tekin til
meðferðar í framtíðinni, væru
fingrasetningar eða aðferðir
við tónafmörkun svo nefndra
kvarttóna. Fram til þessa hefði
ekki verið hægt að staðla neina
reglulega aðferð, en þetta
vandamál væri eitt af þeim
rannsóknarverkefnum sem
fengist væri við undir hans
Kammertónleikar
ÞAÐ ER minna um svo nefnda
rafmagnstónlist (tape), en bú-
ast hefði mátt við á þessu tón-
listarmóti. Það er eins og unga
fólkið sé í dag ekki eins upp-
næmt fyrir slíkum hlutum og
fyrir 10 til 20 árum. Hins vegar
er mjög áberandi að raftekin
hljóðfærahljóð virðast af verk-
um þeirra vera meira spenn-
andi og víst er, að sú tækni
hefur ekki verið könnuð til hlít-
ar. Á kammertónleikum í Þjóð-
leikhúsinu s.l. þriðjudag gat að
heyra tvö verk af segulbandi.
Það fyrra eftir Jukka Ruoho-
maki, sem hann nefnir Síðdegi.
Ruohomáki hefur ekki, eins og
stendur í efnisskra, hlotið
formlega menntun í tónsmíðum
en starfað við og veitt „rafstú-
díói“ Helsingfors-háskóla for-
stöðu um nokkur ár. Verkið er
byggt á rafhljóðum og raftekn-
um hljóðum og hófst á eins
konar hljóðinngangi, sem síðar
skipti yfir í raftekin hljóð, sem
minnti á mannamergð og um-
ferð stórborgar. Þá kom mjög
sterkur kafli, einfalt stef, sem
smátt og smátt náði ógnþrungn-
um styrk. Síðasti kafli verksins
var mjög dökkur og minnti und-
irritaðan á höfn og skipaflaut
og þannig dó verkið út í kom-
andi nótt. Annað rafverkið var
17. júní 1944, nr. 3 eftir Þor-
stein Hauksson. Eftir nám hér
heima stundaði Þorsteinn nám
við Háskólann í Illinois og lauk
þaðan s.l. vor magisterprófi í
tónsmíðum. 1 efnisskrá segir
Þorsteinn um verk sitt, að það
sé þriðja verkið í hljóðverka-
flokki um 17. júní 1944. Fyrsta
verkið er byggt á ræðum og
verðlaunakvæðum, sem þá voru
flutt á Þingvöllum, annað verk-
UNG
NORDISK
MUSIK
REYKJAVlK
1977
20.6.-26. 6.
Tðnllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Umræða um tónlist
Jukka Ruohomáki
borsteinn Hauksson
ið á því sama auk rafhljóða, en
það þriðja eingöngu á rafhljóð-
um. 1 tengslum við fyrri verkin
væri hugsanlegt að nr. 3 tákn-
aði næturkyrrðina að loknu há-
tíðahaldinu og ljósabreyting-
arnar, sem hefðu mátt vera
skýrari, væru hugsaðar sem
ljóstilbrigði um íslenska sumar-
nótt. Undirritaður hefur sér-
1 TENGSLUM við tónlistarhá-
tíð æskufólks er stofnað til um-
ræðna um þá tónlist, sem flutt
hefur verið, og stjórnar George
Crumb umræðunum. Þarna eru
tónskáldin tekin á hvalbein,
spurð spjörunum úr og gagn-
rýnd. Umræður þessar eru vel
sóttar, en ekki einn einasti ís-
lendingur (utan undirritaðs)
virðist hafa áhuga á vandamál-
um ungra tónhöfunda. Umræð-
urnar hófust á þvi að Crumb
fjallaði lítillega um hvert verk
og greindi frá áhrifum þeirra á
sig. Fyrsta verkið, sem tekið
var til meðferðar, var Tombeau
til Minona, eftir Synne Skouen,
en hún var því miður ekki við-
stödd, svo umræður um verk
hennar voru ekki mögulegar.
Tuomo Teirilá sat fyrir svörum
vegna verks síns, Andante fyrir
óbó og hljómsveit. Crumb
spurði Teirilá um hlutverk
óbósins, hvort það hafi átt að
vera sjálfstætt eða hluti af
hljómbálkinum. Höfundurinn
taldi óbóið hafa komið illa út I
uppfærslunni á mánudags-
kvöldið, sem líklega stafaði af
slæmum hljómburði í Háskóla-
bíói. Crumb gat sérstaklega um
niðurlag verksins, sem honum
þótti-mjög fallegt. Spurningar
utan úr sal voru meðal annars
hver væri ástæðan fyrir eða
markmið höfundar með verk-
inu, hvers vegna það væri svo
einlitt í styrk og gerð. Urðu
umræður fjörugar og kom með-
al annars fram sú skoðun, að
höfundur yrði að gera sér grein
fyrir verki sínu í tengslum við
þjóðfélagsleg vandamál sam-
tímans. Mátti glöggt heyra, að
þetta unga fólk var ekki að
brjóta þessi mál til mergjar í
fyrsta sinn og kom það undirrit-
uðum á óvart, eftir að hafa
fengist við að kenna þægum og
hljóðfúsum Islendingum um
árabil. Næsta verk, sem fjallað
var um, En Traklsáng eftir
Lars Hallnás olli ekki eins mikl-
um deilum og verkið á undan,
en upp komi spurningar um
gildi textans og hvort ekki væri
nóg að túlka hann með tónlist-
inni. Verkið endar á mjög löng-
um tóni og komu fram spurn-
ingar varðandi þá tiltekt og
Hans Abrahamsen
upplýsti höfundur að langi
tónninn tilheyrði í rauninni
ekki verkinu, heldur þjónaði
þeim tilgangi að rjúfa framhald
verksins. Um siðasta verkið,
Stratifications, eftir Hans
Abrahamsen, voru allir sam-
mála, að honum hefði tekist að
semja verk, sem hélt athygli
hljómleikagesta.
Umræðurnar héldu áfram og
voru oft á tíðum nokkuð lausar
I reipum, en aldrei leiðinlegar
og enduðu á því að Crumb
spurði um afstöðu fundar-
manna til þess sem nefna mætti
hefð eða menningararfleifð og
spunnust af þeirri spurningu
skemmtilegar umræður, og fyr-
ir undirritaðan var það tölu-
verð upplifun að hlusta á þetta
unga og greinda fólk.
lega gaman af raftónlist og
túlkunarmöguleikum með raf-
hljóðum, sem því miður eru oft
eyðilagðir með lagferlishug-
myndum. Rafhljóð geta verið
mjög sterkt samofin tilfinn-
ingareynslu, sem ekki á ávallt
samleið með laglínum eða
texta.
Tvö verk voru felld niður og
færð til á þessum tónleikum,
eitt fært yfir á næstu tónleika
og annað fellt niður, vegna þess
að flytjandinn var ekki kominn
til landsins. Fyrir bragðið voru
tónleikarnir í styttra lagi. Työ
hljóðfæraverk, bæði mjög hefð-
bundin en ekki óáheyrileg,
voru flutt, það fyrra eftir
Magnar Ám, sem hann nefnir
Sonate og er skrifað fyrir
flautu, gitar og cello og það
seinna eftir Stig Vernö Holter,
sem hann nefnir Fare una
Sonata og var leikið á flautu og
pianó. Það skal tekið fram, að í
efnisskrá er flytjenda ekki get-
ið, sem mun stafa af þvi, að
vitneskja um það hverjir þeir
yrðu, var svo seint til komin að
mótsstjórnin gat ekki látið
þeirra getið i efnisskrá. Þessu
mætti bæta úr með fjölrituðum
blöðum, sem útbýta mætti við
upphaf tónleikanna. Síðasta
verkið á tónleikunum var
Rerelsen eftir Olli Krotekangas
og flutt var af kór Tónlistar-
skólans í Reykjavík, undir
stjórn Marteins Friðrikssonar.
Verkið er skemmtilegt en varla
nógu viðamikið að byggingu,
einum of mjóslegið. Gaman-
semi og léttleiki var aðalsmerki
þess, en það er svo með gaman-
semina, að án sársauka eða al-
vöru verður hún aðeins glens,
sem gleður en gleymist fljótt.
Kórinn kom vel fram i þessu
verki, var næstum ótrúlega
frjáls, miðað við íslenskar venj-
ur.
Eitthvað vantar þó þegar kór
kemur fram og honum er ekki
gefið tækifæri til að sýna nema
eina hliðina á getu sinni.
Tónlistariója norræns æskufólks i dag:
Hljómsveitartónleikar
með nýjum verkum
Á UNG nordisk musik-
tónlistarhátíðinni verða í
kvöld hljómsveitartónleik-
ar Sinfóníuhljómsveitar
ísiands undir stjórn Páls
P. Pálssonar. Tón eikarnir
verða í Háskólabíói og
hefjast kl. 20,30. Á efnis-
skránni er Ketjak eftir
Svend Aaquist Johansen
frá Danmörku (fæddur
1948), Two songs eftir
Eero Hameenniemi frá
Finnlandi (fæddur 1951),
Elegisk Melodi eftir Alf
Lundqvist frá Stokkhólmi
(fæddur 1957), Tuans
Sange eftir Svend Erik
Aargaard frá Danmörku
(fæddur 1951), Flower
Shower eftir Atla Heimi
Sveinsson, Sjöstrengjaljóð
eftir Jón Ásgeirsson og
Hugleiðing um L eftir Pál
P. Pálsson.
Svend Aaquist hefur unnið við
tónsmíðar frá 1969 og komið fram
sem stjórnandi og píanóleikari á
mörgum nýjum verkum sem flutt
hafa verið í Danmörku og á öðr-
um Norðurlöndum. Svend lærði
við tónvísindadeild Kaupmanna-
hafnarháskóla.
Eero hefur numið við Síbelíus-
ar-Akademíuna síðan 1971. Hann
hefur samið ýmis tónverk sem
hafa verið flutt viða og m.a. unnið
til verðlauna.
Alf er að mestu leyti sjálf-
menntaður, en eitt af kunnustu
verkum hans er Oktober, verk
fyrir stóra hljómsveit.
Idag kl. 14—16 heldur George
Crumb, tónskáld frá Bandaríkj-
unum, fyrirlestur i Norræna hús-
inu um verk ungu tónskáldanna
og umræður verða um þau, en sá
fyrirlestur er opinn öllum.
Klukkan 17—19 flytur Þorkell
Sigurbjörnsson tónskáld fyrirlest-
ur um íslenzka tónlist.
Stykkishólmur:
Nýjum báti
hleypt af
stokkunum
Stykkishólmi 20. júni.
1 SEINUSTU viku var hleypt af
stokkunum 50 lesta nýsmiði hjá
Skipasmiðastöðinni Skipavík h.f.
í Stykkishólmi.
Báturinn hlaut nafnið Ásbjörg
ST 9 og er heimahöfnin Hólma-
vík. Eigendur eru þrir, þeir
Benedikt Pétursson, Guðlaugur
Traustason og Daði Guðjónsson,
allir til heimilis á Hólmavik.
Báturinn er smiðaður úr eik og
er búinn öllum fullkomnustu
siglinga- og fiskileitartækjum.
Aðalvél er 360 hestafla og einnig
eru tvær hjálparvélar. Báturinn
ér útbúinn til tog-, neta- og línu-
veiða. Hann verður afhentur eig-
endum eftir nokkra daga.
Fréttaritari.