Morgunblaðið - 29.07.1977, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 29. JULl 1977
Jón Árnason alþingis-
maður—Minningarorö
Kveðja frá formanni
Sjálfs tæðisflokksins
Jón Árnason var athafna-
maóur, sveitarstjórnarmaður,
stjórnmálamaður, og valdist f
forystu útvegs og viðskipta,
bæjar og rikis.
Vandi var á höndum að velja
í framboð Sjálfstæðismanna í
Borgarfirði, þegar Pétur Otte-
sen lét af þingmennsku 1959,
eftir að hann hafði gegnt því
umboði lengur en nokkur þá-
verandi þingmanna.
En það segir mikið um mann-
kosti Jóns Árnasonar, að i raun
og veru voru ekki aðrir en hann
verulega orðaðir sem arftakar
Péturs Ottesen, þess mikla
þingskörungs.
Jón Árnason brást ekki von-
um manna og hélt á ioft merki
héraðs síns og flokks og þá ekki
síður eftir kjördæmisbreyting-
una, þegar umbjóðendum fjölg-
aði og mismunandi hagsmuna
tók að gæta í rfkara mæli en
áður var.
Auðvitað hlýtur Jón Árnason
að vera Akurnesingum minnis-
stæðari en öðrum. í forystu
bæjarmála var hann ungur val-
inn. Hafnargerð á Akranesi,
sjúkrahúsbygging og Sements-
verksmiðjan þar voru meðal
þeirra framkvæmda, sem Jón
Árnason iét sér annt um, en það
voru ekki stórframkvæmdirnar
einar, sem hann beitti sér fyrir,
heldur og þær gerðir, sem i
mörgu smáu skilja eftir sig spor
í lifi einstaklinga byggðarinnar
og í félagslifi öllu.
Jón Árnason var þeirrar
gerðar, að hlýja og hreinskilni,
áhugi og dugnaður öfluðu hon-
um virðingar og vina, án tillits
til stjórnmálaskoðana.
Menn líta því miður stundum
ranglega á Alþingi sem hóp-
rænt og vélrænt fyrirbrigði, en
þeir, sem nær standa, gera sér
grein fyrir, hve miklu hlutverki
einstaklingurinn gegnir í þeim
svokallaða útvalda hópi. Sem
formaður fjárveitingarnefndar
gegndi Jón Árnason forystu- og
sáttasemjarahlutverki með
slíkri sæmd, að orð var á haft.
Sjálfstæðisflokkurinn kveður
einn sinna bestu manna. Marg-
ir okkar þakka mikla vinsemd.
Byggðarlag og þjóðin öll eiga
traustum manni á bak að sjá.
Við sendum eiginkonu Jóns
Arnasonar, Ragnheiði Þórðar-
dóttur, og fjölskyldu þeirra
samúðarkveðjur.
Geir Hallgrímsson
I dag fer fram útför Jóns Árna-
sonar alþingismanns á Akranesi.
Hann andaðist í sjúkrahúsi Akra-
ness aðfaranótt laugardagsins 23.
þ.m.
Jón Ágúst Árnason fæddist á
Akranesi 15. janúar 1909, sonur
Árna Árnasonar byggingameist-
ara og konu hans, Margrétar
Finnsdóttur. Á Akranesi ólst
hann upp i föðurgarði ásamt
þrem bræðrum og einni fóstur-
systur. Þar stundaði hann nám i
barnaskóla og unglingaskóla
Akraness, en síðar bókhaldsnám i
Reykjavík um skeið. En á Akra-
nesi var aðalstarfsvettvangur
hans og heimili alla tíð. Hann
vann að verzlunarstörfum hjá
Guðjóni Jónssyni, kaupmanni, á
árunum 1928—1932. Eigin verzl-
un stofnsetti hann og rak
1932—1936. Þá varð hann verzl-
unarstjóri við verzlun Þórðar
Ásmundssonar og síðar lengi
framkvæmdastjóri Utgerðarfél-
agsins Ásmunds h/f og Hrað-
fryslihússins Heimaskaga h/f.
— Fyrir nokkrum árum stofn-
setti Jón Fiskiðjuna Arctic h/f, á
Akranesi, sem hann rak i félagi
við son sinn Þorstein, sem nú
veitir þvi fyrirtæki forstöðu. —
Hinn 3. ágúst 1933 kvæntist Jón
Ragnheiði Þórðardóttur, útgerð-
armanns á Akranesi Ásmundsson-
ar. Þau eignuðust fjögur börn,
sem öll eru á lífi:
Emilia gift Pétri Georgssyni,
Þorsteinn kvæntur Margréti Þór-
arínsdóttur, Margrét gift Guðjóni
Margeirssyni og Petrea gift
Kristni Guðmundssyni.
Tvö eldri börnin eru búsett á
Akranesi, en yngri systurnar tvær
í Reykjavík. — Á heimili Jóns og
Ragnheiðar að Vesturgötu 41 á
Akranesi var einlæg gestrisni
jafnan í hávegum hofð, enda voru
þeír margir, sem þangað lögðu
leið sína.
Jón Árnason var maður félags-
lyndur að eðlisfari. Alla ævi vann
hann mikið á sviði félagsmála. Á
æskuárum var hann einn af stofn-
endum Skátafélagsins á Akranesi
og fyrsti formaður Knattspyrnu-
félags Akraness. Síðar starfaði
hann i Rotary-klúbb Akraness og
Frímúrarareglunni. Fyrr á árum
tók hann mikinn þátt í söng tón-
listarmálum á Skaganum, m.a. i
Karlakrónum Svönum. Hann
hafði háa og bjarta tenórrödd,
sem ekki brást honum meðan
kraftar entust. Hann hafði yndi af
söng og var jafnan til í að taka
lagið, ef svo bar undir, í hópi
þingmanna sem annars staðar.
Var þá oft glatt á hjalla.
Snemma hófust afskipti Jóns af
sveitarstjórnarmálum heima í
héraði. Akraneskauptún var tekið
i tölu kaupstaða og gert að sér-
stöku lögsagnarumdæmi með lög-
um um bæjarstjórn á Akranesi
nr. 45 frá 27. júní 1941. Jón var
bæjarfulltrúi frá 1942—1966. Á
þeim tíma var hann tvivegis for-
seti bæjarstjórnar, þ.e. frá
1951—1954 og 1961—1966. 1 bæj-
arráði átti hann sæti í tuttugu ár,
eða þar til hann hætti opinberum
afskíptum af bæjarmálum.
Þá skal þess getið, að Jón Arna-
son átti að baki sér langa og
merka sögu í félags- og flokks-
starfsemi Sjálfstæðismanna áður
en þingmennska hans hófst.
Verða þau margþættu störf ekki
rakin hér, en nefna má sem dæmi
frásögn Jóns sjálfs af því, þegar
fyrst tókust náin persónuleg
kynni með honum og Pétri
Ottesen. „Þetta vildi til með þeim
hætti“, segir Jón, „að þegar kom-
ið var fram á árið 1931, þótti rétt
að treysta samtök sjálfstæðis-
manna á Akranesi, og var þá
stofnaó Félag ungra sjálfstæðis-
manna þar á staðnum. Við stjórn-
arkjör fór svo, að það kom í minn
hlut að verða fyrsti formaður
þessa félags og upp úr þvi urðu
kynni okkar Péturs eðlilega mjög
náin“. —
Árið 1959 var viðburðarríkt í
íslenzkum stjórnmálum. Þá voru
tvennar alþingiskosningar. Sam-
þykkt var breyting á kjördæma-
skipan landsins, þar sem horfið
var frá einmenningskjördæmum,
en uppteknar hlutfallskosningar í
nokkrum stórum kjördæmum.
Ýmsir aldnir stjórnmálamenn
drógu sig í hlé en nýir komu fram
á sjónarsviðið. Pétur Ottesen var
einn þeirra, sem ekki gáfu lengur
kost á sér til framboðs. Hann
hafði þá verið þingmaður Borg-
firðinga í 43 ár samfleytt og viður-
kenndur þingskörungur. Þótti
ekki heiglum hent að setjast i
sæti hans. í þetta vandasama hlut-
verk völdu sjálfstæðismenn í
Borgarfjarðarhéraöi Jón Árna-
son. Var hann kjörinn þingmaður
Borgfirðinga eftir harða kosn-
ingahríð vorið 1959. Sat hann á
sumarþinginu 1959. 1 haustkosn-
ingunum þetta sama ár skipaði
Jón Árnason annað sætið á fram-
boðslista Sjálfstæðisflokksins i
Vesturlandskjördæmi og var kjör-
inn fjórði þingmaður Vestur-
lands. Þegar Sigurður Ágústsson,
er skipað hafði efsta sæti á lista
sjálfstæðismanna á Vesturlandi,
lét af þingmennsku árið 1967,
þótti sjálfsagt, að Jón Árnason
tæki sæti hans. Það öndvegi skip-
aði hann síðan við vaxandi traust
og vinsældir kjósenda í Vestur-
landskjördæmi.
Þingsaga Jóns Árnasonar er
samfelld um 18 ára skeið. Hann
sat á 20 þingum. Skoðun hans var
sú, að þingmaður ætti að vera eða
vera ekki. Var hann því lítt hrif-
inn af þvi fyrirbæri, sem farið
hefur ört í vöxt á siðari árum,
þegar þingmenn láta varamenn
sina koma inn á þing skamma
stund „i forföllum". Hann tók
þingmannsstarfið alvarlega. Á
hann hlóðust margþætt störf.
Hann átti alla tíð sæti í erfiðustu
nefnd þingsins, fjárveitinga-
nefnd. Formaður hennar var
hann kjörinn haustið 1964, í upp-
hafi hins 85. löggjafarþings, og
hélt því starfi meðan heilsa og
kraftar entust, ef frá eru talin
vinstristjórnarárin 1971—1974.
Hann sat í Efri deild Alþingis,
gegndi þar um árabil varaforseta-
störfum og átti sæti í nefndum
þeim, sem f jalla um hin mikilvæg-
ustu mál, svo sem fjárhags-, land-
búnaðar-, samgöngu- og sjávarút-
vegsmál. Hann var einn af allra
fróðustu og reyndustu mönnum á
Alþingi um allt, er laut að sjávar-
útvegi og fiskvinnslu. Að sjálf-
sögðu bar Jón hag heimabyggðar
og kjördæmis mjög fyrir brjósti
og barðist ótrauður fyrir þeim
málum, er hann taldi horfa til
heilla á þeim vettvangi. Á s.l.
þingi var hann t.d. fyrsti flutn-
ingsmaður að frv. til laga um
virkjun Hvítár i Borgarfirði. Frá
sjúkrabeði fylgdist hann með því
frv. dag frá degi á leið þess um
þingið og gladdist innilega, er það
varð að lögum rétt fyrir þinglok.
Auk hinna timafreku og erfiðu
starfa á Alþingi bættust ýmis
verkefni á herðar Jóni utan þings,
sem hér verða ekki öll talin né
nákvæmlega tilgreind. Nokkur
dæmi skulu þó nefnd. Síðustu ár-
in áttí hann sæti í stjórn Raf-
magnsveitna ríkisins. Hann var í
varastjórn Atvinnujöfnunarsjóðs
og siðar Byggðasjóðs og Fram-
kvæmdastofnunar rikisins. Þá
gegndi hann fjölmörgum trúnað-
arstörfum tengdum sjávarútvegi
um lengri eða skemmri tíma, svo
sem í beitunefnd, i stjórn Sam-
ábyrgðar tslands á fiskiskipum og
formaður þeirrar stjórnar frá 1.
okt. 1974 og í stjórn Sölustofnun-
ar lagmetisiðnaðarins. Ennfrem-
ur var hann í stjórn Sementsverk-
smiðju ríkisins og formaður að
undanförnu, i bremsunefnd og
samstarfsnefnd um opinberar
framkvæmdir. Einnig sat Jón í
stjórn Skallagríms h/f., sem ann-
ast rekstur Akraborgar, en hún
siglir milli Reykjavíkur og Akra-
ness. —
Af framansögðu er ljóst, að
mörgu hefur þurft að sinna á liðn-
um árum og starfsdagur Jóns
híaut oft að verða ærið langur og
strangur. En það hjálpaði, að Jón
var áhugásamur og röskur starfs-
maður og alger reglumaður, mun
aldrei hafa bragðað áfengi né
tóbaksvörur. Hann mun og hafa
verið heilsugóður fram á síðustu
ár. Hann gat því litið yfir langan,
viðburðarrikan og farsælan
starfsdag. Hann bjó við barnalán
og heimilishamingju í fæðingar-
bæ sínum, sem hann unni og
hafði séð umbreytast úr fátæku
fiskimannaþorpi i blömlega
byggð. Sjálfur hafði hann verið
forgöngumaður eða þátttakandi í
uppbyggingunni árum saman i
hópi frænda og framtakssamra
vina og atorkumanna. Þess vegna
gat hann farið að unna sér hvíldar
og hafði raunar ákveðið að hætta
þingmennsku I lok þessa kjör-
timabils á næsta ári. En þá urðu
snögg og óvænt veðrabrigði og
kallið kom fyrr en varði. Undan-
farna mánuði varð hann að þola
erfiða sjúkdómsraun. En það er
huggun harmi gegn, að siðustu
ævidagana fékk hann að lifa á
Akranesi, þar sem vagga hans
hafði áður staðið. Eitt sinn skal
hver deyja og minnast má vísu-
orða Steingrims:
Und miðsumars himni
sé hvílan mín.
Hér skaltu, Island
barni þinu vagga. —
Ég kveð hinn látna með þakk-
læti fyrir langt og ánægjulegt
samstarf og góða samfylgd um
byggðir Vesturlands á liðnum ár-
um. Við hjónin sendum frú Ragn-
heiði og börnum hennar innilegar
samúðarkveðjur og biðjum þeim,
svo og hinum fjölmenna ættingja-
og vinahópi fjölskyldunnar, allrar
blessunar á komandi árum.
Friðjón Þórðarson.
í dag er gerð frá Akraneskirkju
útför Jóns Árnasonar, alþingis-
manns á Akranesi, er andaðist á
Sjúkrahúsi Akraness hinn 23. júli
s.l.
Jón Arnason var fæddur á
Akranesi 15. janúar 1909 og voru
foreldrar hans hjónin Margrét
Finnsdóttir og Árni Árnason
byggingameistari, sem mörgum
Akurnesingum eru minnisstæð.
Jón Árnason hóf ungur að vinna
við verzlunarstörf, fyrst i annarra
þágu, en stofnaði eigin verzlun
árið 1932 og rak hana til 1936 er
hann gerðist verzlunarstjóri hjá
Verzlun Þórðar Ásmundssonar.
Verzlun þessi var rekin i tengsl-
um við útgerðarfélagið Ásmund
hf. og Hraðfrystihúsið Heima-
skaga hf. og varð Jón síðar fram-
kvæmdastjóri þessara fyrirtækja,
sem um langt árabil voru um-
svifamikil í atvinnulífinu á Akra-
nesi, og eitt þessara fyrirtækja,
Hraðfrystihúsið Heimaskagi hf„
er enn rekið, en hin hafa hætt
starfsemi sinni. Þó Jón Árnason
léti af störfum framkvæmda-
stjóra hjá áðurnefndum fyrir-
tækjum var beinni þátttöku hans
í vinnslu sjávarafurða ekki lokið.
Hann stofnaði Fiskiðjuna Arctic
hf. og rak hana af myndarskap til
æviloka, en fyrirtækið sérhæfir
sig í niðurlagningu sjávarafurða
og hefur framleiðsla þess fengið
mikið lof á undanförnum árum.
Jón Arnason var mikill félags-
málamaður og strax á unga aldri í
frémstu röð forystumanna á því
sviði. Þegar sjálfstæðismenn á
Akranesi hófu félagsstarf var
hann þar i fremstu röð og ætíð
síðan mikilvirkur og áhrifarikur
forystumaður. Jón var meðal
stofnenda Skátafélags Akraness
og hann var fyrsti formaður
Knattspyrnufélags Akraness.
Hann starfaði um árabil í Karla-
kórnum Svanir og í Kirkjukór
Akraneskirkju, en Jón hafði
ágæta söngrödd og yndi af söng.
Fjölmörg önnur félög á Akranesi
nutu starfskrafta hans og forystu.
Jón Arnason var kjörinn í
Bæjarstjórn Akraness árið 1942
og átti þar sæti til ársins 1970 er
hann gaf ekki lengur kost á sér til
þeirra starfa. Hann sat í bæjar-
ráði 1946 til 1966 og var forseti
Bæjarstjórnar Akraness
1951—1954 og 1961—1970. Störf
Jóns að bæjarmálum á Akranesi
voru mikil og giftudrjúg. Hann
hafð einlægan áhuga á framfara-
málum bæjarfélagsins og var
fundvís á leiðir til að leysa þau
vandamál, er upp komu. Mikil
breyting varð á Akranesi á þeim
árum er Jón Árnason sat í bæjar-
stjórn og framfarir hafa verið
örar á stundum. Margir ágætir
menn hafa þar Iagt hönd á plóg-
inn, en fáir með betri árangri en
hann.
Þegar leið að alþingiskosning-
um árið 1959 og ljóst varð að
Pétur Ottesen viidi ekki lengur
gefa kostá sér til þingmennsku
völdu sjálfstæðismenn í Borgar-
firði Jón Arnason til framboðs.
Hörð barátta var í þessum kosn-
ingum ekki aðeins i Borgarfirði,
heldur einnig um allt land, en
höfuðmál kosninganna var kjör-
dæmabreytingin. Andstæðingar
kjördæmabreytingarinnar í
Borgarfirði töldu sig eiga leik á
borði og gerðu hrið mikla að Jóni
Arnasyni, en kjósendur i Borgar-
firði völdu Jón til að taka við
merkingu úr hendi Péturs Otte-
sen og er þessi sigur eftirminni-
legur. Síðan hefur Jón Árnason