Morgunblaðið - 14.09.1977, Blaðsíða 16

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 14. SEPTEMBER 1977
16

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 1500.00
i lausasölu 80.
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aðalstræti 6, simi 22480.
kr. á mánuði innanlands.
00 kr. eintakið.
Rök borgarstjóra
Robert Lowell látinn
New York 13. sept. Reuter.
BANDARlSKA skáldið Robert
Lowell andaðist í gærkvöldi.
Hann var sextíu ára gamall.
Lowell var að koma frá írlandi
eftir heimsókn þar hjá eigin-
konu sinni. Hann var á leið með
leigubfl frá Kennedyflugvelli
og inn í borgina er hann andað-
ist snögglega og bílstjórinn
sagði að hann hafði haldið í
fyrstu að Lowell hefði hlundað.
Robert Lowell hafði fengið
margvíslega viðurkenningu á
skáldferli sinum, m.a. Pulitzer-
verðlaunin og Ljóðaverðlaun
Guinnes. Utgáfa á nýrri ljóða-
bók eftir hann, ,,Day by Day“,
hafði nýlega verið tilkynnt.
Lowell var félagi í Banda-
rísku listaakademíunni. Meðal
verka hans má nefna ,,Land of
Unlikeness", ,,Lord of Weary’s
castle“ sem hann fékk Pulitzer-
verðlaun fyrir og „The Mills of
Kavanaughs".
Robert Lowell
Meðal þekktustu ljóðasafna
hans eru „Near the Ocean ’,
„The Voyage“ og „Notebook".
Lowell var borinn og barn-
fæddur í Boston. Andúð hans á
ofbeldi og striði kemur glögg-
lega fram í verkum hans og
vakti stundum umtal og deilur
um þennan hægláta mann, sem
ekki var mikið fyrir það gefinn
að láta á sér bera. Hann var
eftirsóttur upplesari, ferðaðist
iðulega um og hélt fyrirlestra.
Hann var um margt bölsýnis-
maður og sú afstaða kemur
fram í ljóði hans „Near the
Ocean“ sem kom út upp úr
1960.
Hann var mjög mötfallinn að-
ild Bandaríkjamanna að Víet-
nam-striðinu. En þó að afstaða
hans til styrjalda væri jafnan
óbreytt varð hiö sama ekki uppi
á teningnum hvað trúmála-
skoðanir hans snerti. Hann tók
ungur kaþólska trú, þvert ofan
í vilja fjölskyldu sinnar, gekk
síðar af kaþólskunni og hafði
þá margt við kenningar hennar
að athuga.
Stokowski lézt í gær
London 13. sopl. Reutcr. AP.
LEOPOLD Stokowski, hinn
heimsfrægi hljómsveitarstjóri,
lézt i dag 95 ára að aldri.
Stokowski stjórnaði flestum
helztu hljómsveitum heims í
áratugi. Hann hafði fyrir ári
undirritað samning við CBS-
sjónvarpsstöðina, sem átti að
renna út, þegar Stokowski yrði
100 ára.
Stokowski var af pólsku og
írsku foreldri, fæddur i London
18. april 1882. Hann gat sér
mikinn orðstír sem hljóm-
sveitarstjóri klassískra stór-
verka, en hann fékkst við
margt fleira og m.a. varð fræg
samvinna hans og Walt Disneys
við gerð kvikmyndarinnar
Fantasíu á styrjaldarárunum.
Stokowski hélt ágætri heilsu
Stokowski
lengst af og stjórnaði hljóm-
sveitum eftir að hann var kom-
inn á tíræðisaldur. Einn tón-
listarfrömuður orðaði það svo,
að enn ætti Stokowski þann
hæfileika að geta vakið undrun
og blandin viðbrögð meðal
áheyrenda sinna. I apríl sl.
vann hann að upptöku á ítölsku
sinfóníunni eftir Mendelssohn
og í maí og fram eftir júnímán-
uði starfaði hann við upptöku á
C-sínfóniu Bizet og voru báðar
upptökurnar með Fílharmoniu-
hljómsveit Bretlands.
Stokowski var nýkominn úr
sumarleyfi í Frakklandi og var
tekinn að búa sig undir haust-
verkefni sem hann hafði samið
um. Hann lézt á heimili sínu í
Suður-Englandi og fékk hægt
andlát.
Áfengissýjö mesta
martröð Ástralíu
— segir formaður alþýðusambandsins þar í landi
Igrein þeirri, sem Birgir Isl.
Gunnarsson, borgarstjóri ritaði
í tilefni af þeim umræðum, sem
fram hafa farið um atvinnumála-
skýrslu Reykjavfkurborgar, fjall-
aði hann sérstaklega um þann
áróður andstæðinga Sjálfstæðis-
flokksins, að borgarstjórn
Reykjavfkur hefði Iftið sinnt at-
vinnumálum borgarbúa og sagði
um þær staðhæfingar: „Auk ým-
iss konar óbeinnar fyrirgreiðslu
til atvinnurekstursins hefur borg-
arstjórn greitt 1 beinhörðum pen-
ingum til eflingar atvinnulffs
hundruð milljóna króna á undan-
förnum árum. Sem dæmi má
nefna, að á þessu ári gerir fjár-
hagsáætlun borgarinnar ráð fyrir
því, að lagt sé til framkvæmda-
sjóðs borgarinnar 13o milljónir
króna. Aðallega rennur þetta fé
til Bæjarútgerðar Reykjavíkur.
Því miður fer of mikill hluti þess
til að greiða reksturshalla fyrir-
tækisins, en að öðru leyti fer það
f jármagn til uppbyggingar.
Bæjarútgerð Reykjavfkur hefur
og verið í mikilli endurnýjun á
undanförnum árum. Fyrirtækið á
nú glæsilegan flota nýrra togara
og er unnið að þvi að bæta aðstöð-
una í landi. Auðvitað má alltaf
um það dcila, hvort rétt hefði
verið að verja þessu fé á annan
hátt til eflingar atvinnulffs f
borginni. En ég hef verið eindreg-
ið þeirrar skoðunar, að þar sem
Reykjavíkurborg á og rekur út-
gerðarfyrirtæki eins og BOR,
beri að reka það með fullum sóma
og reisn. Enginn vafi er á þvf, að
bein þátttaka borgarinnar í at-
vinnurekstri kostar mikið fé. Það
kann að vera, að nauðsyniegt sé
fyrir borgina að taka þátt í stofn-
un stórfyrirtækja eins og t.d.
nýrri skipaviðgerðastöð. Um það
vil ég ekki fullyrða á þessu stigi.
Hitt er þó Ijóst, að það fjármagn,
sem borgin hugsanlega kann að
leggja til slfks fyrirtækis, verður
ekki notað til annars. Það þýðir
þvf a.m.k. í bili minnkandi fjár-
framlög til ýmissa annarra verk-
efna, t.d. uppbyggingar á marg-
vfslegri þjónustu eins og skólum,
barnaheimilum, menningarstofn-
unum og öðru þess háttar. Því
miður gleymist þessi þáttur of oft
f umræðum manna í milli."
Birgir Isl. Gunnarsson fjallar
einnig um þá gagnrýni, sem hald-
ið hefur verið uppi á hendur
borgarstjórnarmeirihluta sjálf-
stæðismanna, að hann hafi ekki
sinnt því þótt fyrirtæki flyttu í
nágrannasveitarfélög höfuðborg-
arinnar. Hann bendir á f grein
sinni, að Reykjavík hafi ekki
stefnt að þvf að hafa á boðstólum
nægilegt magn lóða til að allur
atvinnurekstur á höfuðborgar-
svæðinu gæti rúmazt innan
marka Reykjavfkur og að ná-
grannasveitarfélögin hafi unnið
að því að efla atvinnurekstur hjá
sér sem væri skiljanlegt. Borgar-
stjóri lýsir því yfir í grein þess-
ari, að hann telji ekki æskilegt,
að sú þróun haldi áfram sem um
tfma var áberandi, að nágranna-
sveitarfélögin yrðu svefnbæir út
frá Reykjavík og hann teldi eðli-
legt, að jafnvægi ríkti í atvinnu-
starfsemi á höfuðborgarsvæðinu,
þar.nig að litið yrði á það sem
eina heild i atvinnumálum og að
ekki yrði um óeðlilega samkeppni
að ræða á milli sveitarfélaga um
fyrirtækin. Hann kveðst því ekki
sjá ofsjónum yfir því, þó að eitt
og eitt fyrirtæki flytji yfir borg-
armörkin.
Loks víkur borgarstjóri að hlut
einkaframtaks og samvinnurekst-
urs f Reykjavfk og bendir á, að
einstaklingar og félagasamtök
þeirra eru burðarás atvinnulífs-
ins í Reykjavík og f öðrum
sveitarfélögum á höfuðborgar-
svæðinu. Opinber rekstur sé sára-
Iftill, ef undan er skilinn rekstur
bæjarútgerða í Reykjavík og
Hafnarfirði. Borgarstjóri segir í
grein sinni, að einstaklingsfram-
takið hafi verið grundvöllur at-
vinnulffs f Reykjavfk og verði
vonandi um ókomna framtfð. 1
Reykjavík eigi hundruð
einstaklinga fyrirtæki, bæði stór
og smá. Hann víkur sérstaklega
að ásökunum á hendur Reykja-
vfkurborgar um að hún hafi ekki
veitt samvinnurekstrinum viðun-
andi starfsskilyrði og hafi lóða-
mál KRON sérstaklega verið
nefnd í því sambandi, og segir að
KRON hafi fengið margar lóðir í
Reykjavík og hafi fengið skrif-
legt vilyrði fyrir lóð í nýja mið-
bænum. sem félagið hafi hins
vegar engan áhuga sýnt. Hins veg-
ar hafi meirihluti borgarstjórnar
ekki viljað fallast á, að KRON
fengi að setja upp stórmarkað í
vöruskemmu, sem Samband
fslenzkra samvinnufélaga fékk
úthlutað á hafnarsvæðinu og átti
að vera þjónustufyrirtæki f
tengslum við höfnina. Lýsir borg-
arstjóri þvf yfir, að slfkt hefði
verið brot á öllu skipulagi og
furðulegt, að fram á það skyldi
hafa verið farið. Borgarstjóri seg-
ir í grein sinni m.a.: „Ég er þeirr-
ar skoðunar, að einkafyrirtæki og
samvinnufyrirtæki eigi að starfa
hlið við hlið f Reykjavík f eðli-
legri og heilbrigðri samkeppni.
En þvf miður hefur alloft borið á
þvf á ýmsum stöðum, þar sem
framsóknarmenn hafa haft tögl
og hagldir, að reynt hefur verið
að skapa samvinnufyrirtækjum á
staðnum einokunaraðstöðu í ýms-
um greinum. Þetta þekkja íbúar
út um allt land.“
Með þessum rökum borgar-
stjóra hafa fullyrðingar minni-
hluta flokkanna f borgarstjórn
verið hraktar, enda skipta þær
minnstu máli f þessum umræð-
um. Miklu meira máli skiptir að
takast megi að efla gagnkvæman
skilning fólks í dreifbýli og þétt-
býli á brýnustu hagsmunamálum
hvers annars. Það fer ekki á milli
mála, að fólk f dreifbýli er við-
kvæmt fyrir þeim umræðum, sem
orðið hafa um atvinnumál á
höfuðborgarsvæðinu vegna þess
að það telqr með réttu, að svo
mikið sé ógert f hinum dreifðu
byggðum til þess að búa fbúum
þar eðlileg Iffsskilyrði. Þess
vegna er mikilvægasta verkefnið
nú fyrir forystumenn Reykja-
víkurborgar að efla skilning
dreifbýlisfólks á hinum sérstöku
viðhorfum á höfuðborgarsvæðinu
f þessum efnum. en um leið að
stuðla að þvf að íbúar höfuðborg-
arsvæðisins hafi ekki sfður rfkan
skilning á þörfum dreifbýlisins
fyrir bætta aðstöðu, ekki sfzt f
samgöngumálum, félagsmálum
og heilbrigðismálum.
UM 5 af hundraði allra
Ástralíubúa eru nú taldir
áfengissjúklingar að því er
fram kemur í sfðustu opin-
beru skýrslum þar í landi
og Bob Hawke, forseti
alþýðusambands Ástralíu,
sagði nýlega að áfengissýki
væri að verða ein mesta
martröð landsmanna.
Þetta kom fram í brezka
blaðinu Observer um helg-
ina frá fréttamanni þess í
Melbourne.
í fréttinni segir að áætl-
að sé að beint tap fyrir
efnahagslífið í landinu
vegna áfengissýki sé um
360 milljónir sterligspunda
og að drykkjuvandamál
kvenna og ungs fólks í
landinu fari hraðvaxandi.
Hawke sagði nýlega á ráð-
stefnu verkalýðsfélaga um
áfengisvandamálið aö
verkalýðsfélögin gerðu
kröfu til þess að starfsmað-
urinn við færibandið, sem
ætti við áfengissýki að
stríða, hlyti sömu meðferð
og forstjórinn sem ætti við
sama vandamál að stríða,
og að meðferð og endur-
hæfing yrðu að koma í stað
yfirhylmingar og brott-
reksturs.
í könnun, sem háskólinn
í Sydney gerði nýlega hjá
10 þúsund Ástralíumönn-
um, kom í ljós að 58%
þeirra kvenna, sem spurð-
ar voru, viðurkenndu
hættulega drykkjusiði en
48% af karlmönnum. Segir
STEVE Biko, einhver þekktasti
leiótogi svertingja í Suóur-
Afríku, sem berjast fyrir mann-
réttindum til handa negrum, lézt
í fangelsi í dag eftir viku hungur-
verkfall, að því er lögregla skýrði
frá. Fréttin um andlát hans vakti
mikla ólgu og það svo, að James
Krúger, dómsmálaráðherra lands-
ins, sá sér ekki annað fært en gefa
út formlega tilkynningu, þar sem
í könnuninni að konur hafi
einkum nefnt leiðindi sem
orsök fyrir drykkju.
Könnunin leiddi einnig í
ljós að Ástralíumenn eyða
1 dal fyrir áfengi á móti
hverjum þremur, sem þeir
eyða til martarkaupa. Þá
var einnig skýrt frá því, að
55% fleiri menn og konur
létust af völdum áfengis-
notkunar nú en var fyrir
10 árum.
málið var rakið. Taldi Krúger að
Biko hefði fengið hina beztu að-
hlynningu, en hann hefði ekki
viljað neyta neins.
Biko var handtekinn þann 18.
ágúst. Hann var þá sagður vera
við prýðilega heilsu. Hann er
nítjándi svertinginn sem deyr í
vörzlu lögreglunnar síðan sett
voru ný öryggislög um að halda
megi mönnum ótiltekinn tima i
fangelsi án málshöfðunar.
S-Afríka:
Svertingjaforingi
dó í fangelsi
Jóhannesarborg 13. sepl. Reuter.