Morgunblaðið - 25.02.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. FEBRUAR 1978
Guðmundur Bjarna-
son—Minningarorð
Guðmundur Bjarnason, fyrrum
bóndi að Hæli í Flókadal, verður
jarðsunginn frá Reykholtskirkju í
dag. Hann lézt í Borgarspítalan-
um að morgni laugardags fyrir
viku. Hann var á nítugasta og
öðru aldursári. Ég tel það mikla
gæfu, að hafa fengið að kynnast
honum og njóta vináttu hans.
Guðmundur Bjarnason var
fæddur 28. desember 1886 að
Hömrum í Reykholtsdal. F'aðir
hans, Bjarni Sigurðsson, sem þar
bjó, lézt, þegar Guðmundur var á
níunda ári. Þremur árum síðar,
flutti móðir hans, Ingibjörg Odds-
dóttir, með börn sín fimm að Hæli
í Flókada) til Þórðar Sigurðsson-
ar, sem þar bjó en hann var föður-
bróðir Guðmundar.
Um ættir Guðmundar Bjarna-
sonar segir Jón Ivarsson í af-
mælisgrein, sem hann ritaði um
Guðmund niræðan I Tímann:
„Ingibjörg var dóttir Odds bónda
á Brennistöðum, Bjarnasonar,
bónda í Vatnshorni í Skorradal,
Hermannssonar og er mikil ætt og
fjölmenn frá Bjarna í Vatnshorni
komin. Bjarni bóndi á Hömrum,
faðir Guðmundar, var sonur Sig-
urðar bónda þar, Bjarnasonar.
Hann var á sinni tíð einn af
fremstu bændum sveitarinnar og
söngmaður mikill enda forsöngv-
ari í Reykholtskirkju. Kona hans
var Margrét Þórðardóttir, afasyst-
ir Halldórs bónda á Kjalvarar-
stöðum er Iézt nær hálftíræður
1961. Sonur hans er Helgi Jósef,
cand. mag. ... Faðir Sigurðar á
Hömrum var Bjarni bóndi, sama
stað frá 1814—1845, en hann var
fæddur á Akranesi. Kona hans
var Guðrún Pétursdóttir, bónda I
Hvítanesi og Ósi og konu hans
Margrétar Jónsdóttur er var syst-
urdóttir séra Jóns Grímssonar I
Görðum á Akranesi, en sonur
hans var Grímur amtmaður og
dóttir Ingibjörg, „húsfreyja á
Bessastöðum", móðir Gríms
Thomsens, skálds og alþingis-
manns.“
Guðmundur átti fjögur systkin.
Oddur Bjarnason, skósmiður á
Vesturgötu, sem eldri Reykvík-
ingar muna eftir, var einn bræðra
Guðmundar. Af honum er komin
stór fjölskylda hér I Reykjavík og
nágrenni. Annar bróðir Guð-
mundar, Sigurður, bjó myndarbúi
að Oddsstöðum I Lundarreykja-
dal. Hann var kvæntur Vigdísi
Hannesdóttur frá Deildartungu.
Ég kom oft að Oddsstöðum á ungl-
ingsárum mínum og man vel eftir
þeim hjónum. Vigdís á Oddsstöð-
um lézt I hárri elli á sl. hausti. Þar
búa nú dætur þeirra Sigurðar
ásamt eiginmönnum. Þá er
ónefndur Júlíus Bjarnason, sem
lengi bjó að Leirá I Leirársveit.
Hann er hinn eini, sem eftir lifir
þeirra systkina. Systur Guðmund-
ar, Helgu, sem búsett var á Akra-
nesi, kynntist ég aldrei.
Mér var komið i sveit að Hæli
sumarið 1950. Guðmundur
Bjarnason var þá hættur búsfor-
ráðum en sonur hans og tengda-
sonur höfðu tekið við búinu.
Sjálfur hafði Guðmundur tekið
við búskapnum á árinu 1912 af
föðurbróður sinum. Það ár gekk
hann I hjónaband. Kona hans var
Helga Jakobsdóttir frá Varma-
Iæk. Um hana segir Jón Ivarsson í
fyrrnefndri afmælisgrein: „Helga
var jafnan talin ein hin álitleg-
asta af hinum borgfirzku ung-
freyjum, vel gefin og hin gervi-
legasta. ..“ Mér varð oft starsýnt
á stóra mynd af þessari konu á
stofuveggnum á Hæli.
Helga Jakobsdóttir lézt 16 árum
eftir að þau Guðmundur hófu hjú-
skap sinn. Börn þeirra þrjú eru:
Jakob, bóndi á Hæli, Ingibjörg,
húsfreyja á Hæli, en hennar mað-
ur er Ingimundur Ásgeirsson frá
Reykjum i Lundarreykjadal og
Herdís húsfreyja að Þverfelli í
Lundarreykjadal, gift Birni
Daviðssyni, bónda þar.
Síðari kona Guðmundar Bjarna-
sonar var Stefanía Arnórsdóttir.
Þau slitu samvistum en milli
þeirra hélzt góð vinátta og man ég
eftir heimsóknum Stefaníu að
Hæli. Þau eignuðust eina dóttur,
Margréti Guðmundsdóttur, leik-
konu.
Sumarið 1950 var Guðmundur
Bjarnason hátt á sjötugs aldri en
ég nýorðinn 12 ára. Löngu seinna
sagði annar lífsreyndur maður
við mig, að dóttir mín hefði gott
af að kynnast rósemi þeirra, sem
ekki vænta sér meira af lífinu.
Ekki veit ég hvort það var slík
rósemi, sem á unglingsárum
tengdi mig Guðmundi Bjarnasyni
svo sterkum böndum, en hitt er
víst, að fáum mönnum hef ég
kynnzt, sem hafa haft slík áhrif á
mig sem hann.
Guðmundur Bjarnason var
mikill persónuleiki. Hann bjó yfir
höfðinglegri reisn. Andlit hans
var rist rúnum þeirrar kynslóðar,
sem fæddist til fátæktar en
barðist atram at prautseigju þar
til hún skilaði af sér þeim arf,
sem við njótum í dag. Hann var
skemmtilegur maður og fjörmik-
ill. Ég held ég gleymi aldrei þeim
sérkennilega glampa, sem brá
fyrir í augum hans, þegar hann
gerði að gamni sinu, alveg sér-
staklega í návist kvenna, en
félagsskap þeirra kunni hann vel
að meta. Það sem öðru fremur
einkenndi þó Guðmund Bjarna-
son var jákvæð afstaða hans og
góðvild. Ég hygg, að fátt sé börn-
um og unglingum mikilvægara en
vera undir handarjaðri fólks, sem
hefur jákvæða afstöðu til manna
og málefna.
í KVÖLD
(LAUGARDAG) KL. 20.00.
NÝR ÍSLENZKUR
ÞURSAFL0KKUR
EGILL ÓLAFSSON
ÞÓRÐURÁRNASON
TÓMAS TÓMASSON
RÚNAR VILBERGSSON
ASGEIR ÓSKARSSON
Konsert í tónleikaformi að Kjarvalsstöðum
fyrir krónur 700. — Boðsmiðar gilda ekki.
LjósmyndQSýnmg KjQrvolsstödum 16.-28. febr. 1978
opid monud.-föstud. 16-22 laugard.- sunnud. M -22
Gestur sýningorinnor Jón Koldcil
Flókadalur er sá Borgarfjarðar-
dala, sem fæstir þekkja. Mér hef-
ur jafnan þótt hann fallegastur
blettur í Borgarfirði. Fáir munu
taka undir þá skoðun. En þar sem
manni hefur liðið vel i æsku þykir
manni fallegt. Þegar ég kom að
Hæli var vélvæðing landbúnaðar-
ins hafin, jafnt i Borgarfirði sem
annars staðar. Ingimundur og
Jakob voru, sem ungir bændur, að
byggja jörðina upp af kappi.
Sumar eftir sumar risu nýjar
byggingar og túnin stækkuðu. En
gamli tíminn var ekki alveg
horfinn. Mjaltavélar höfðu ekki
verið teknar i notkun, enn var
heyjað á engjum, slegið með orfi
og ljá og heyið flutt í böggum á
hestum. Það var ómetanleg lifs-
reynsla að komast í sveit á þess-
um mörkum gamals tíma og nýs.
Við þessar aðstæður kenndi
Guðmundur Bjarnason mér að
vinna. Með góðviljaðri leiðsögn,
hvatningu, hrósi, ef vel var gert
en hughreystingu, ef illa tókst til,
fékk hann því áorkað, að það varð
verulegt metnaðarmál að standa
sig vel. Fimm sumur í sveit hjá
fólkinu á Hæli er bezti skóli, sem
ég hef gengið í og sá sem haft
hefur varaniegust áhrif á mig.
Seinni ácin hefur þráfaldlega
sótt að mér umhugsun um hvílíka
ævi það fólk hefur átt, sem náð
hefur aldri Guðmundar Bjarna-
sonar. Þegar Island fékk heima-
stjórn var hann 18 ára gamall og
32 ára, þegar þjóðin öðlaðist full-
veldi sitt. Við stofnun lýðveldis á
Þingvöllurh var hann nær sextug-
ur og hafði þá í raun lokið fullu
ævistarfi, þótt hann væri ^sívinn-
andi éftir það i meira en þrjá
áratugi, svo lengi sem heilsa og
kraftar leyfðu. Á svo langri ævi
hefur þó ekki aðeins orðið stjórn-
arfarsleg bylting, heldur einnig
atvinnu-, lífskjara- og lifshátta-
bylting. I raun og veru getum við
sem yngri erum ekki skilið það
líf sem Guðmundur Bjarnason og
kynslóð hans hefur lifað — en
þessu fólki ber virðing okkar og
þakklæti.
Við Guðmundur vorum sam-
herjar í stjórnmálum. Ég vissi, að
hann hafði sótt landsfund Sjálf-
stæðisflokksins á upphafsárum
flokksins og fletti því á dögunum
upp í gömlum fundargerðarbók-
um. Hann var fulltrúi á lands-
fundi 1933 og starfaði þar m.a. í
kreppunefnd með þeim Pétri
Ottesen og Jóni Sigurðssyni á
Reynistað. Hann mat Jón Þorláks-
son mikils.
Guðmundur Bjarnason var
virkur í félagsstarfi í sinni sveit.
Lengi sat hann í hreppsnefnd
Reykholtsdalshrepps, en þeim
hreppi heyrir Flókadalur til.
Hann söng í kirkjukór sveitarinn-
ar í meira en hálfa öld og tók
mikinn þátt i leikstarfsemi. Mér
er sagt að hann hafi verið góður
leikari. Jakob sonur hans hefur
tekið virkan þátt í leikstarfsemi i
Reykholtsdal og Margrét dóttir
hans er ieikkona hjá Þjóðleikhús-
inu.
Þau tengsl sem urðu viö Flóka-
dalinn og fólkið þar fyrir 28 árum
hafa aldrei rofnað. Þvert á móti
hafa þau orðið mér æ kærari með
hverju ári, sem liðið hefur. Svo
sterk hafa áhrif þessa gamla
manns verið, sem kvaddur er í
dag, að hvað eftir annað hef ég
fundið hjá mér knýjandi þörf og
löngun til þess að hitta hann.
Alltaf hefur mér fundizt ég betri
maður eftir þá fundi. Mér þótti
vænt um að kona mín og dætur
fengu tækifæri til að kynnast
honum.
Laugardagskvöld í byrjun
febrúar hringdi Margrét dóttir
hans til min og sagði mér þau
tíóindi að faðir hennar væri kom-
inn á Borgarspítalann og ætti að
gangast undir uppskurð tveimur
dögum seinna og langaði til að
hitta mig fyrir uppskurðinn. Mér
varð ljóst, að þessi gamli vinur
minn taldi, að nú gæti verið kom-
ið að vegamótum. „Ég kviði engu
— og það er þá alveg sama," sagði
hann, þegar ég kom til hans um
kvöldið. Hann lézt tæpum tveim-
ur vikum seinna.
Sty.rmir Gunnarsson.
Ráðstefna um
kennaramenntun
UM ÞESSA helgi munu
Landssamband framhalds-
skólakennara, Samband ís-
lenzkra barnakennara, Félag
háskólamenntaðra kennara
og Félag menntaskólakenn-
ara gangast fyrir opinni ráð-
stefnu um kennaramenntun
á íslandi. Ráðstefnan hefst í
dag kl. 1 3.00 og stendur hún
yfir til klukkan 17.00 og
verður framhaldið á morgun á
sama tíma. Hún verður hald
in á Hótel Esju
Fyrri daginn verður rætt um
grunnmenntun kennara,
þ.e.a.s. þá menntun sem fram
fer í Kennaraháskóla íslands og
Háskóla íslands Jónas Pálsson
skólastjóri og Andri ísaksson
prófessor flytja stutt inngangs-
erindi, en síðan verður skipzt í
umræðuhópa og fjallað um þau
efni sem frummælendur
brydda upp á Þá verður safn-
ast í eina málstofu og niður-
stöður hópa ræddar.
Síðari daginn verður dagskrá
mjög með sama sniði, en þá
munu Pálína Jónsdóttir endur-
menntunarstjóri og Peter
Söeby-Kristensen lektor ræða
um eftirmenntun (viðbótar-
menntun) og skipulag á mennt-
un starfandi kennara sem ekki
hafa full kennararéttindi
(Fréttatilkynning).
Ólöf Harðar-
dóttir á há-
skólatónleik-
um í dag
A háskólatónleikum, sem haldnir
verða í Félagsstofnun háskólans
við Hringbraut í dag, laugardag,
syngur Ólöf Harðardóttir sópran-
söngkona lög eftir Schubert,
Hugo Wolf, Richard Strauss,
Mahler, Sigfús Einarsson og Sig-
valda Kaldalóns. Undirleikari
verður Guðrún Kristinsdóttir.
Tónleikarnir hefjast kl. 5 og
verða miðar seldir við inngang-
inn.