Morgunblaðið - 16.03.1978, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. MARZ 1978
Gísli V. Einarsson:
Þjóðfélagsleg upplausn, ef
verðbólguskeiðinu linnir ekki
r
Setningarræða á aðalfundi Verzlunarráðs Islands
Hcr ícr á eftir setningarra'ða
Gísla V. Einarssonar á aðalfundi
Vcrzlunarráðs íslands hinn 23.
febrúar sl. Ræðan hefur beðið
birtingar um skeið eins og
marfjvíslegt annað efni. vegna
tafa af sökum verkfalls í lok
febrúar og byrjun marz.
íslenzkt atvinnulíf hefur nú í
nokkur ár horfzt í augu við þrjú
vandamál, sem eru að brjóta niður
atvinnureksturinn í landinu, lama
afköst hans, skerða efnahagslegar
framfarir og vonir þjóðarinnar um
batnandi lífskjör. Við, sem hér
erum, þekkjum þessi vandamál:
• í fyrsta lagi er hagnaður á
undanhaldi í atvinnurekstri á
sama tíma og óarðbærum fjár-
festingum fjölgar.
• í öðru lagi er verðbólgan að
grafa undan grundvelli til at-
vinnurekstrar í landinu, og
• í þriðja lagi torvelda höft á
níörgum sviðum starfsemi fyrir-
tækja og skerða möguleika þeirra
að uppfylla óskir iieytenda og
skapa landsmönnum batnandi
lífskjör.
Hagvöxtur
Arðsamur atvinnurekstur og
arðbærar fjárfestingar er upphaf-
ið að vaxandi þjóðartekjum og
batnandi lífskjörum, en Iélegt
útsæði skapar rýra uppskeru.
Þetta vitá góðir búmenn.
Það hlýtur því að vera mönnum
áhyggjuefni, þegar við íslendingar
verjum nær þriðjungi þess, sem
við framleiðum til fjárfestingar án
þess að uppskera samsvarandi
vöxt þjóðartekna og aðrar vest-
rænar þjóðir af svipaðri fjárfest-
ingu. Þessi niðurstaða á þó ekki að
koma okkur á óvart, því að
arðsemi hefur ekki um langt
árabil verið leiðarljós í fjárfest-
ingarmálum okkar.
Stór hluti af fjárfestingu einka-
aðila grundvallast á því, að
fjárfestingin haldi verðgildi sínu,
en arðurinn skapist vegna verð-
rýrnunar þeirra lána, sem fjár-
mögnuðu fjárfestinguna. Frjáls
peningalegur sparnaður í banka-
kerfinu hlýtur að dragast stórlega
saman við slíkar aðstæður og sú
hefur orðið raunin. Inneignir
landsmanna í bankakerfinu og
geta þess til útlána sýnir það.
Til að viðhalda sparnaði til
fjárfestinga hefur orðið að beita
lögboði og skattheimtu. Ríkisvald-
ið hefur á þeim grundvelli skapað
sér vald til að ráða miklu um þá
farvegi, sem þessi þvingaði
sparnaður leitar eftir út í þjóð-
félagið til fjárfestinga.
Á undanförnum árum hefur
okkur verið ljóst, að fiskiskipa-
stóllinn er orðinn stærri en
hagkvæmir nýtingarmöguleikar
fiskimiðanna bjóða. Samt spáir
Þjóðhagsstofnun, að fjárfesting í
fiskveiðum hafi aukizt að magni
til um 123% á síðasta ári. Okkur
er einnig ljóst, að landbúnaðar-
framleiðslan er umfram þarfir og
hefur kallað á vaxandi útflutn-
ingsuppbætur. Fjárfesting í land-
búnaði mun þó hafa aukizt á
síðasta ári. Fjárfesting í öðrum
atvinnuvegum; iðnaði, samgöng-
um, verzlun og þjónustu stendur
hins vegar í stað. Ef þessari
fjárfestingarstefnu stjórnvalda í
atvinnulífinu heldur áfram, fara
lífskjör manna í þessu landi
versnandi, er tímar líða.
Þverrandi hagnaður í atvinnu-
lífinu er annað áhyggjuefni varð-
andi atvinnuöryggi og batnandi
lífskjör í þessu landi. Á s.l. 15
árum hefur hlutur launþega í
hreinum þjóðartekjum vaxið stór-
lega.
ár hlutur launþega
í hreinum
þjóðartekjum
1962-1966 65%
1967-1971 70%
1972-1976 73%
Á síðustu árum hefur hlutur
launþega jafnvel farið upp í tæp
76% af hreinum þjóðartekjum og
í fáum löndum mun hlutur laun-
þega í þjóðartekjum vera meiri en
hér. Þessi aukning hefur að
sjálfsögðu orðið á kostnað vaxta,
eignatekna og hagnaðar.
Spurningin er sú, hversu mikið má
skerða þessa tekjuþætti án þess að
tefla atvinnuöryggi og lífskjörum
landsmanna í framtíðinni í voða?
Höfum við e.t.v. þegar gengið of
langt?
Verðbólgan
Þótt þverrandi hagnaður í at-
vinnulífinu og óarðbærar fjár-
festingar séu verulegt áhyggju-
efni, er verðbólgan sennilega verri
óvinur. Ástæðan er sú, að hún
Gísli V. Einarsson
grefur ekki einungis undan grund-
velli til atvinnustarfsemi í land-
inu, heldur sýkir hún allt þjóðlífið.
Fornar dyggðir eins og sparnaður,
ráðdeildarsemi og fyrirhyggja
víkja fyrir eyðslu, sóun og fífl-
dirfsku um leið og atvinnurekstur-
inn í landinu lamast smátt og
smátt.
Verðbólgan er þó enginn ný-
græðingur í íslenzku efnahagslífi.
I 40 ár hefur íslenzkt atvinnulíf
orðið að þola samfellda verðbólgu.
Þegar verðbólgan var minni sáu
menn ekki eyðileggingaráhrifin og
héldu jafnvel að verðbólgan væri
af hinu góða. Eftir verðbólguöldu
síðustu ára efast þó enginn, að
verðbólgan er að knésetja íslenzkt
atvinnulíf.
Á siðustu misserum hefur margt
verið rætt um orsakir, áhrif og
afleiðingar verðbólgunnar og leiðir
til að draga úr henni. Minna hefur
hins vegar verið um raunhæfar
aðgerðir á grundvelli þeirrar
þekkingar á orsökum verðbólgunn-
ar, sem lengi hefur verið til staðar:
• Við vitum, að kjarasamningar
langt umfram aukna framleiðni
eða raunverulega aukningu
þjóðartekna leiða til verðbólgu.
Samt gerum við kjarasamninga í
júní 1977 í anda þeirra, sem urðu
í febrúar 1974.
• Við vitum, að auknar tekjur í
sjávarútvegi hafa verið sterkur
aflvaki verðhækkana innanlands.
Samt er Verðjöfnunarsjóði fisk-
iðnaðarins beitt sem styrktarsjóði,
þegar markaðsverð erlendis er í
hámarki.
• Við vitum, að aukin skatt-
heimta hins opinbera á grundvelli
óbeinna skatta og greiðsluhalla á
fjármálum ríkissjóðs, fjármagnað-
ur með skuldasöfnun í Seðla-
bankanum, leiðir til verðbólgu.
Samt hafa skatttekjur hins opin-
bera aukizt úr rúmlega 34% af
þjóðartekjum í 44% 1975 og 1976,
greiðsluhalli hefur verið hjá ríkis-
-sjóði og skuldasöfnun hefur átt sér
stað í Seðlabankanum.
• Við vitum, að erlendar lántökur
auka peningamagnið í umferð, sem
leiðir til verðþenslu. Samt hafa
löng erlend lán fjórfaldast í
erlendri mynt síðan 1970. (reiknuð
í S.D.R. (Standard Drawing
Rights), sem er mynteining
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins).
• Við vitum, að óraunhæfir vextir
örva fjárfestingu og neyzlu á
kostnað sparnaðar í lánastofnun-
um, sem leiðir til verðþenslu. Samt
hafa vextir verið óraunhæfir með
tilliti til verðbólgunnar árum
saman, enda hafa landsmenn
stórlega dregið úr innistæðum
"sínum í bankakerfinu.
Árið 1971' er upphaf sérstaks
tímabils, stjórnleysis, ofstjórnar
og óstjórnar i íslenzkum efnahags-
málum. Verðbólgan undanfar.ið er
til sannindamerkis um það. Ef hér
á ekki að skapast þjóðfélagsleg
upplausn, verður þessu verðbólgu-
skeiði að linna.
Nýskipan íslenzkra
atvinnu- og
efnahagsmála
Oft er okkur sagt, að höftin hafi
runnið sitt skeið á enda í lok
fimmta áratugsins. Þetta er að
vissu leyti rétt. Árið 1960 markaði
skörp skil og árin 1960 — 1964
voru tími aukins frjálsræðis,
vaxandi bjartsýni og mikilla fram-
fara í atvinnulegu tilliti. Um það
eru flestir sammála. Skrefið til
frjáls markaðsbúskapar var þó
aldrei stigið til fulls:
• Nægilegt frjálsræði ríkir ekki
enn í utanríkisviðskiptum.
• Verðmyndun á allri vöru og
þjónustu atvinnuveganna er háð
verðmyndunarhöftum.
• Gjaldeyrisverzlunin er ekki
frjáls.
• Vextir fyrir afnot af lánsfé er
ekki frjáls ákvörðun lánveitanda
og lántaka.
Af þessum sökum hefur
Verzlunarráðið talið sér skylt að
setja fram tillögur um umbætur á
þessum sviðum svo og í skattamál-
um, fjármálum hins opinbera og
stjórn efnahagsmála, sem miðuðu
að því að innleiða frjálsan
markaðsbúskap, sem grundvallar-
skipulag efnahagslífsins. Tillögur
um nýtt skipulag í efnahags- og
atvinnumálum í þessum anda hafa
verið unnar af sérstakri nefnd á
vegum ráðsins og verða til um-
ræðu síðar á fundinum. Það er von
mín, að þessar tillögur megi verða
upphafið að frjórri umræðu meðal
fél^gsmanna ráðsins um umbætur
á starfsskilyrðum atvinnuveganna
og mikilsvert innlegg í umræður
meðal samtaka atvinnuveganna
um sameiginlega stefnu í efna-
hags- og atvinnumálum.
Fríverzlun
Að undanförnu hafa kröfur um
ýmis frávik frá fríverzlun og aukin
höft í utanríkisviðskiptum orðið
háværari en oft áður, bæði hér og
erlendis. Þessar kröfur eru sér-
stakt áhyggjuefni fyrir okkur
Islendinga, sem öflum rúmlega
50% þjóðartekna okkar með út-
flutningi vöru og þjónustu. Þessar
auknu haftahugmyndir ættu einn-
ig að vera öðrum þjóðum þyrnir í
augum, því að aukin utanrikisvið-
skipti hafa átt stærstan þátt í
vaxandi þjóðartekjum og batnandi
lífskjörum frá lokum síðari heims-
styrjaldar. Á síðustu 30 árum
hefur útflutningur í heiminum
ellefufaldazt og nemur nú um
250.000 milljörðum króna. Án
þessara utanríkisviðskipta væru
lífskjörin í heiminum stórum verri
en nú er.
Rökin með fríverzlun í utan-
ríkisviðskiptum eru einföld og
auðlærð: Fríverzlun eykur þjóðar-
tekjur, framleiðni fyrirtækja og
hagkvæmni atvinnulifsins. Frí-
verzlun örvar einnig hagkvæma
alþjóðlega verkaskiptingu, eykur
framleiðslu þjóðanna og bætir
einnig lífskjörin um allan heim.
Framhald á bls. 33.
| radauglýsingar — raðauglýsingar — raöauglýsingar
Félag ungra sjálfstæðis
manna í Mýrarsýslu
efnir til almenns fundar í skrifstofu
félaganna Borgarbraut 4, Borgar-
nesi fimmtudaginn 16. marz kl.
21.00.
Gestur fundarins er Jón Magnús-
son, formaður SUS.
Allt sjálfstæðisfólk hvatt til að
mæta.
Stjórnin.
Reykjaneskjördæmi
Aðalfundur Kjördæmisráðs Sjálfstæðisflokks í Reykjanes-
kjördæmí verður haldinn að Fólkvangi, Kjalarnesi,
laugardaginn 18. marz og hefst kl. 14.
Fundarefni:
1. Venjuleg aðalfundarstörf.
2. Ákveðinn framboðslisti til alþingiskosninga.
3. Önnur mál.
Stjórn kjördæmaráös.
Kappræðufundur á
Akureyri
Samband ungra sjáltstæöismanna og^Æskulýösnefnd Alþýöubanda-
lagsins halda kappræöufund í Sjálfstæöishúsinu á Akureyri
laugardaginn 18. mars klukkan 14.00, um efniö:
Höfuðégreiningur íslensk.a stjórnméla
Efnahagsmél — utanríkismél
Fundarstjórar: Björn Jósef Arnviöarson
og Kristín Á. Ólafsdóttir.
Ræöumenn S.U.S.: Siguröur J. Sigurösson,
Haraldur Blöndal
og Davíö Oddsson.
Ræöumenn ÆnAb: Helgi Guömundsson,
Erlingur Siguröarson
og Ottar Proppé.
Sjálfstæðisfólk á Akureyri og nágrenni er hvatt til aö fjölmenna.
S.U.S.
Siguröur J. Haraldur Blöndal Davíö Oddsson
__Sigurðsson,_______________________________t
Hafnarfjörður
Sjálfstæöiskvennafélagiö Vorboöi heldur kokubasar í Sjálfstæöis-
húsinu í Hafnarfiröi laugardaginn 18. marz kl. 2. Konur, sem vilja
gefa kökur, eru vinsamlega beönar aö koma þeim í Sjálfstæöishúsiö
milli kl. 10 og 1, þann sama dag.
Kappræðufundur
í Vestmannaeyjum
Samband ungra sjálfstæöismanna og Æskulýösnefnd Alþýöubanda-
lagsins boöa til kappræöufundar í Samkomuhúsinu í Vestmannaeyj-
um sunnudaginn 19. marz klukkan 14.00, um efnið:
Höfuðégreiningur ítlenekra ttjórnméla
efnahagamél — utanrikiamél
Fundarstjórar: Siguröur Jónsson
og Ragnar Óskarsson.
Ræöumenn S.U.S.: Hreinn Lottsson,
Jón Magnússon
og Árni Johnsen.
Ræöumenn ÆnAb: Baldur Óskarsson,
Rúnar Ármann Arthúrsson
og Björn Bergsson.
Sjálfstæöisfólk I Vestmannaeyjum er hvatt til aö fjölmenna.
S.U.S.
Hreinn Loftsson, Jón Maqnússon Árni Johnsen.
Stjórnin.