Morgunblaðið - 16.03.1978, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. MARZ 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjöm Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni GarBar Kristinsson.
ASalstræti 6. simi 10100.
Aðalstræti 6. simi 22480.
Hlutskipti
láglaunafólks
Iræöu, sem Geir Hallgrims-
son, forsætisráðherra, flutti
á fundi Kaupmannasamtaka
íslands í síðustu viku, lét hann
orð falla um kjör láglaunafólks,
sem ástæða er til að vekja
athygli á. Forsætisráðherra
sagði: „Láglaunabætur hafa
hlotið gagnrýni. Ég lagði
megináherzlu á, að 2. greinin
yrði sett í frumvarpið og gert sé
þannig ráð fyrir hærri verðbót-
um til þeirra, sem lægst hafa
launin. Þetta er vandasamt í
framkvæmd, en bæði taldi ég,
að það mundi draga úr gagn-
rýni á lögin sem slík og svo hitt,
að sanngjarnt væri, að þetta
yrði gert. Gagnrýni af hálfu
launþegasamtakanna og
ábendingar frá vinnuveitendum
um erfiðleika í framkvæmd
sýnir og sannar, að kauptaxtar
og kaupsamningar hér á landi
eru þannig uppbyggðir, að það
er tómt mál í raun og veru að
tala um kjarabætur til hinna
lægstlaunuöu, án þess aö þær
kjarabætur færist upp eftir
öllum launastigum, en þá er
bezt að hætta einfaldlega
þessu tali um kjarabætur til
hinna lægstlaunuðu. .
Önnur grein laganna um
efnahagsráðstafanir hefur verið
gagnrýnd bæði af vinnuveit-
endum og fulltrúum launþega-
samtaka og því hefur verið
haldið fram, að hún sé ófram-
kvæmanleg. Það er mál út af
fyrir sig, sem ekki veröur fjallað
nánar um hér. Kjarninn í þeim
ummælum Geirs Hallgrímsson-
ar, sem vitnað er til hér að
framan, er að það sé nánast
ómögulegt að koma fram
kjarabótum til þeirra sem lægst
hafa launin umfram kjarabætur
til hinna betur settu.
Þetta er ekki ný saga. Allt frá
tímum Viðreisnarstjórnarinnar
og e.t.v. ef lengra væri farið
aftur í tímann, hefur þaö reynzt
miklum erfiðleikum bundið að
tryggja láglaunafólki meiri
kjarabætur en öðrum og jafna
þannig tekjumuninn í þjóð-
félaginu. Erfiðasta hindrunin í
þessum efnum hafa veriö laun-
þegasamtökin sjálf. Þau hafa
innan sinna vébanda bæði
láglaunafólk og hærra launað
fólk og áhrif hinna síðarnefndu
í samtökum verklýðsins eru
mjög mikil. Niðurstaðan hefur
yfirleitt orðið sú, að þeir sem
við bezt kjörin búa eiga afar
erfitt með að sætta sig við, að
launabilið verði minnkað. Þetta
hefur hvað eftir annað komið í
Ijós. Þetta kom fram á tímum
Viðreisnarstjórnarinnar, þegar
sérstaka áherzlu átti að leggja
á kjarabætur til hinna lægst-
launuöu og þetta kom glögg-
lega fram í hinum alræmdu
kjarasamningum frá 1974, þeg-
ar ekki var aðeins um það að
ræða, að hálaunamenn héldu
sínum hlut gagnvart láglauna-
fólki, heldur varð niðurstaða
þeirra kjarasamninga sú, að
þeir sem meira máttu sín innan
launþegasamtakanna fengu
margfalt meiri kjarabætur held-
ur en verkafólk, iðnverkafólk
og lægstlaunaða verzlunarfólk-
ið.
í þeim erfiðleikum, sem
steðjað hafa að efnahags- og
atvinnumálum þjóðarinnar á
undanförnum árum, hefur
núverandi ríkisstjórn hvað eftir
annað reynt að milda kjara-
skerðinguna gagnvart lág-
launafólki með ýmsum ráðstöf-
unum, en ummæli forsætisráð-
herra á fundi Kaupmannasam-
takanna sýna, að þeim, sem við
stjórnvölinn standa, ofbýður í
raun og veru, hve erfitt er að
fá menn til þess að standa við
það á borði, sem allir þykjast
vilja styðja í orði. Vel má vera,
að láglaunastefnan sé einfald-
lega óraunhæf og að ekki sé
nokkur grundvöllur til þess að
koma fram þeirri tekjujöfnun,
sem í henni felst. En eins og
forsætisráðherra segir í hinum
tilvitnuðu orðum fer þá bezt á
því, aö menn viðurkenni þá
staðreynd og hætti að tala
fjálglega með faguryrðum um
málefni hinna lægstlaunuöu.
Vissulega bæri slíkt vott um
uppgjöf frammi fyrir því við-
fangsefni að bæta lífskjör
þeirra, sem minnst mega sín.
Það er enginn vafi á því, að rétt
er, sem forsætisráðherra segir,
í þessari sömu ræðu, að „við
íslendingar, sem búum í nábýli
hver við annan þolum ekki
mjög mikinn tekjumun innan
okkar þjóðfélags. Við viljum
ákveðið jafnrétti og jafnstöðu."
Með þessum orðum lýsir Geir
Hallgrímsson réttilega tíðar-
andanum eða svo skyldi maður
ætla. Yfirgnæfandi meirihluti
þjóðarinnar býr nú við góð
lífskjör og það ætti að vera
þeim meirihluta ánægjuefni að
leggja hönd á plóginn til þess
að lyfta undir lífskjör þeirra,
sem enn búa við lakari kjör en
meginþorri fólks. Þeir sem við
góðan hag búa ættu að fagna
því, aö aðrir fylli. þann flokk
einnig, í stað þess að vinna að
því að halda einhverjum tekju-
mun milli sín og þeirra, sem
ekki njóta jafn mikilla efnalegra
gæða.
Morgunblaðið vill ekki trúa
því enn sem komið er, að sú
grundvallarstefna að bæta hag
þeirra, sem við lökust kjör búa,
hvort sem um er að ræða
launþega eða lífeyrisþega geti
ekki fundið nægilega sterkan
hljómgrunn hjá öllum þorra
almennings til þess að hún nái
fram. En það er Ijóst, að til
þess að svo megi verða þurfa
verkalýðssamtökin að standa
að einlægni að framkvæmd
slíkrar stefnu og horfast í augu
við þá óþægilegu staðreynd, að
þau sjálf og aðstæður innan
þeirra eru mesti þröskuldurinn
á leið láglaunafólks tii batnandi
lífskjara.
lista
sprang
Eftir
Arna Johnsen

Tíma-
mótatilþrif
í
kínversku þorpi
Fansjen á fjölum Talíu í Lindarbœ
NEMENDALEIKHUSIÐ sýnir
um þessar mundir leikritið
Fansjen en það fjallar um
tímamótaár í smábæ í Kína á
fimma áratugnum. Leikritið er
sýnt í Lindarbæ, en næstu
sýningar eru í kvöld, fimmtu-
dajískvöld, kl. 20.30 föstudajís-
kvöld kl. 20.30 og fjórða sýning
verður á sunnudagskvöld á sama
tíma.
Bandaríkjamaðurinn William
Hinton, höfundur hókarinnar
Fansjen, sem leikritið er samið
upp úr, dvaldist í fyrsta skiptið
í Kína 1937, síðan aftur 1945.
Arið 1947 var hann sendur
þangað á vegum Sameinuðu
þjóðanna sem dráttarvélaverk-
fræðingur. I þetta skipti dvald-
ist hann í Kína fram til ársins
1953. Hann segir sjálfur svo frá:
„Eg gekk með frumdrögin að
bókinni á bakinu yfir stóran
hluta N-Kína ..., þegar ég svo
loksins kom þeim heim 1953
voru þau kyrrsett í bandaríska
tollinum." Það var ekki fyrr en
1958 eftir að hann hafði unnið
málaferli gegn yfirvöldum, að
flutt í apríl 1975 af Joint Stock
Theatre Group á ICA Terrance
Theatre. Það hefur einnig verið
flutt í sjónvarpi og útvarpi BBC.
1976 var það flutt á Dramaten
í Stokkhólmi.
Bókin Fansjen er nákvæm
söguleg skýrsla um það sem eitt
sinn gerðist í bændaþorpinu
Tjangtsjúang, sem er 650 km
fyrir sunnan og vesfan Peking.
í brýnu
að snúa sér, að bylta um. En í
munni hundruð milljóna kín-
verskra bænda, sem ýmist áttu
engar jarðir sjálfir eða aðeins
fitla skika, merkti fansjen að
rísa upp, kasta af sér oki
landeigendanna, eignast jarðir,
búfénað, verkfæri og hús. En
þetta merkti líka annað og
miklu meira. Það merkti að
byrja líf í nýjum heimi. Þetta er
því' sagan af því, hvernig
bændurnir í þorpinu Tjantsjú-
ang byrjuðu að byggja upp
nýjan heim.
Augljóst er að hvorki frásögn
Hintons þótt ýtarleg og læsileg
sé, sem er að mestu bundin við
reynslu eins manns í einu
pínulitlu þorpi í Kína, hvað þá
leikrit, sem er fyrst og fremst
örstutt samantekt á verki
Hintons, getur gert kínversku
byltingunni nein skil. Leiksýn-
ing okkar gerir heldur enga
tilraun til að sýnast raunsæ
túlkun á þessum atburðum ...
til þess vitum við of lítið um
Kína.
Leikhópurinn er 4. bekkur S
hann gat hafizt handa við að
búa bók sína til prentunar. Hún
birtist fyrst á prenti í Monthly
Revievv Press 1966.
Leikarar sýningarinnar segja
svo í kynningu um leikritið:
Lcikritið Fansjen er samið af
Bretanum David Hare upp úr
verki Hintons. David Hare er'
ungur maður, sem hlotið hefur
viðurkenningu fyrir fleira en
eitt leikverka sinna (m.a. Slag . .
Knuckle). Hare segir m.a. í
formála að bókaútgáfu leikrits-
ins: „Þetta er leikrit — samið
fyrir Evrópubúa, Vesturlanda-
menn. I því er reynt að sýna
tilgang og framkvæmd jarða-
skiptastefnunnar i Kína, leiða í
ljós, hvernig hún hafi áhrif bæði
á líkamlega og andlega líðan
fólks. Auk þess snýst leikritið
mjög um pólitíska fórystu og
samband leiðtoga við þá, sem
stjórnað er í' hvaða samfélagi
sem vera skal.“
Leikritið Fansjen var frum-
og er þetta fyrsta verkefni hans
í Nemendaleikhúsi. Hann skipa:
Andrés Sigurvinsson, Björn
Karlsson, Emil Gunnarsson
Guðmundsson, Gerður
Gunnarsdóttir, Gunnar Rafn
Guðmundsson, Hanna María
Karlsdóttir, Kristín Kristjáns-
dóttir, Margrét Ólafsdóttir,
Ragnheiður Arnardóttir, Sigfús
Framhald á bls. 26
Yfir grjónapottinum.
Þar ríkti lénskipulag. Hinton
for í fylgd með starfshópi frá
Peking til þorpsins og fylgdist
með því er farið var að skipta
uppjarðnæði milli bændanna og
sat marga fundi þeirra sem sagt
er frá í leikritinu. Leikritið er
því skýrsla um lífið — í þessu
eina þorpi á árunum 1945 —
1949. Hinton segir í formála, að
orðið fansjen merki bókstaflega