Morgunblaðið - 30.07.1978, Blaðsíða 47

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 30. JÚLÍ 1978 47
Benedikt Gröndal í samtalinu við Mbl.
Viðræður við launþega
í tæka tíð kynnu að
hafa breytt málinu
Framhald af bls. 18
einum saman. í efnahagsmálum
ráða ytri aðstæður oft svo
miklu.
Ég lagði fram í viðræðunum
drög að málefnasáttmála vinstri
stjórnarinnar sem ekki varð og
það kæmi mér mjög á óvart ef
Geir Hallgrímsson gæti skrifað
undir hann orðalaust. Það er
mikill eðlismunur á stefnu og
viðhorfum Alþýðuflokksins og
Sjálfstæðisflokksins, þótt flokk-
arnir hafi oft getað starfað vel
saman. Og í utanríkismálum er
samstaðan augljós.“
— Er þá þriggja flokka stjórn
Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks nær
hugmyndum Alþýðuflokks-
manna nú?
„Ég vil á þessu stigi ekkert
segja um fleiri kosti. Þessi mál
eru nú í höndum forseta Is-
lands.“
— Það hefur mikið verið
ritað og rætt um óánægju
Alþýðubandalagsins með kosn-
ingasigur Alþýðuflokksins. Tel-
ur þú að sú óánægja hafi haft
áhrif á afstöðu Alþýðubanda-
lagsins í þessum vinstri viðræð-
um?
„Það er enginn vafi á því að
sú ósk sem Ragnar Arnalds lét
í ljós um að Alþýðuflokkurinn
lognaðist út af og Alþýðubanda-
lagið gæti yfirtekið það pláss
sem þá losnaði, þessi ósk lifir
enn, enda þótt við höfum sannað
það í kosningunum að hún var
bara óskhyggja og staðreyndin
er að við erum nú jafnsterkir
Alþýðubandalaginu á þingi.
Hins vegar vil ég ekkert
dæma um það hvað gerðist á
bak við tjöldin hjá Alþýðu-
bandalaginu í þessum viðræð-
um. Það var hins vegar mjög
áberandi að þeir vildu ekki láta
varnarmálin komast á það stig
að menn þyrftu að taka beina
afstöðu og þeir drógu þetta sem
lengst. Þau mál enduðu svo í
þrátefli en í könnunarviðræðun-
um höfðu Alþýðubandalags-
menn gefið í skyn að ef sam-
komulag yrði um efnahagsmálin
þá hlyti að vera hægt að finna
lausn á öðrum málum, varnar-
málunum sem öðrum."
— Nú hefur því verið haldið
fram gegn þér að þú hefðir enga
reynslu af verkstjórn sem þeirri
er nauðsynleg sé í stjórnar-
myndunarviðræðum. Varðstu
var við þetta viðhorf í viðræðun-
um eða var eitthvað, sem kom
þér persónulega á óvart?
„Ég hef verið þátttakandi í
slíkum viðræðum áður. Það var
fyrir fjórum árum og á því lærði
ég feykilega mikið. En þessar
viðræður nú voru vinsamlegar
og málefnalegar frá byrjun til
enda.“
— Frá kosningum hefur
mikið verið rætt og ritað um
sigurvegara kosninganna, Al-
þýðuflokk og Alþýðubandalag,
og oft hefur sú skoðun verið
látin í ljós að það hlyti að verða
auðvelt fyrir þessa flokka að
koma sér saman. En hvað nú?
„Viðræðurnar ieiddu í ljós að
það er feikilega margt sem
þessir tveir flokkar geta komið
sér saman um. En hvað við
kemur varnarmálunum erum
við algjörlega á öndverðum
meiði.
Við vorum sammála um að
taka kjarasamningana í gildi.
Við vorum sammála um þann
ramma að afla tekna, meðal
annars með því að ná í svokall-
aðan verðbólgugróða, og nota
þær til að lækka verðlagið,
annaðhvort með niðurgreiðslum
eða lækkun söluskatts. Ná-
kvæmar leiðir í þeim efnúm
voru þó aldrei útfærðar, þar sem
til þess kom aldrei.
Hins vegar vorum við ekki
sammála um þapð hvernig ætti
að tryggja grundvöll atvinnu-
veganna og skapa þeim skilyrði
til hallalauss rekstrar. Afstaða
Alþýðubandalagsins í þessum
efnum var ekki fullljós fyrr en
þeir lögðu fram sínar tillögur í
efnahgsmálunum og þá kom í
ljós að þeirra úrræði voru bara
gamla uppbótastefnan. Við töld-
um aftur á móti að hún myndi
leiða til stórkostlegs vanda og
enda í gífurlegum álögum á
almenning, höftum og ófrelsi,
sem myndu draga niður lífskjör
fólks en ekki bæta þau. Þetta er
einmitt grundvallaratriðið.
Þessi uppbótastefna var hér á
landi en var afnumin 1960 og
átti Alþýðuflokkurinn sinn þátt
í því. Við, sem munum þessa
tíma, munum alls kyns ófrelsi,
álögur og spillingu. Það voru til
dæmis ein 40 gengi í gangi,
þegar þetta var afnumið. Við
viljum þetta ekki aftur. En
vissulega er sá hluti þjóðarinnar
nú stór sem ekki man þessa
tíma, þannig að í trausti þess
setur Alþýðubandalagið þessa
stefnu nú fram aftur, reyndar
undir nýju nafni, en engum
getur dulizt hvað þarna er á
ferðinni. Menn verða að gera sér
ljóst að það var á þessum
ágreiningi sem viðræðurnar um
efnahagsmálin strönduðu."
— Hvað með gengisfellingu?
„Við teljum allar forsendur
gengislækkunar vera komnar
fram, þannig að hún sé stað-
reynd sem ekki er hægt að snúa
við.
Við sögðum fyrir kosningar að
þjóðin yrði að taka á sig vissar
byrðar til að komast út úr
efnahagsvandanum og við telj-
um nauðsynlegt að fá vissa
frestun á greiðslu nokkurra
vísitölustiga til að gengislækkun
hefði átt að bera fullan árangur.
Þá byrði hefði þjóðin öll borið og
ég tel að hún hefði verið vel
vinnandi fyrir launþega til að fá
ríkisstjórn sem þeir vissu fyrir-
fram að myndi vinna launþega-
hreyfingunni það gagn sem hún
gæti.“
— Var þá ekki möguleiki
fyrir Alþýuflokkinn að fara
hreinlega með efnahagsmálatil-
lögurnar til verkalýðshreyfing-
arinar og láta reyna á undir-
tektir?
„Það var ekki tími til þess. Við
vildum byrja viðræður við ASI,
BSRB og bændasamtökin miklu
fyrr og ef það hefði verið gert,
þegar stjórnarmyndunarviðræð-
urnar voru komnar af stað þá
hefði ef til vill verið hægt að
leggja málin einfaldlega fyrir
þessi samtök, þegar í óefni
stefndi. En Alþýðubandalagið
mátti ekki heýra það nefnt að
við þessa aðila væri rætt fyrr en
undir það síðasta, þegar málin
voru raunverulega komin í hnút
hjá flokkunum og slíkt hafði
enga þýðingu".
— Telur þú að endir þessara
vinstri viðræðna kunni að leiða
til harðnandi átaka í verkalýðs-
hreyfingunni?
„Það gæti farið svo. En ég
myndi harma það. Það ríkir nú
í ASI eins konar pólitískur
friður. Þar er þjóðstjórn og ég
man þá tíma, þegar þar ríkti
stöðug borgarastyrjöld af póli-
tískum ástæðum. Slíkt var
engum til ágóða nema þá það
væri helzt vatn á myllu öfgaafl-
anna og það tel ég hreint ekki
til góðs“.
— En gæti þjóðstjórn þá ekki
verið jafnheppilegur möguleiki
á Alþingi?
„Það er allt annað að tala um
þjóðstjórn í því sambandi og ég
hef ekki trú á því.
Hér var á árunum 1939—42
stjórn sem bar þetta nafn, enda
þótt einn flokkur, Sósíalista-
flokkurinn, stæði utan stjórnar.
Reynslan af slíkri stjórn er sú
að í stað þess að allir beri
ábyrgðina, þá ber hana enginn.
I þjóðstjórn hafa allir flokkar
neitunarvald og þannig held ég
að það yrði ákaflega erfitt að
koma fram raunhæfum aðgerð-
um, til dæmis í efnahagsmálum.
Loks þýðir þjóðstjórn það að
engin stjórnarandstaða er til
staðar sem er það sama í mínum
augum og að afnema einn
þýðingarmesta þáttinn í okkar
lýðræðisskipulagi. Ég held því
að þjóðstjórn sé óholl stjórn,
nema undir alveg sérstökum
kringumstæðum eins og heims-
styrjöld eða slíku,“ sagði Bene-
dikt Gröndal. — fj.
Bcnedikt Gröndal skilar stjórnarmyndunarumboðinu aftur til
forseta íslands, herra Kristjáns Eldjárns, á Bessastöðum í
gærmorgun. Ljósm. Mbl.t Ól.K.M.
r
Forseti Islands:
Ræði við f ormenn
flokkanna næst
Framhald af bls. 18
„Það verður að telja það þraut-
reynt nú að sigurvegarar kosning-
anna hafa ekki lausn efnahags-
mála á takteinunum; að minnsta
kosti ekki þá sömu,“ sögðu þeir
Steingrímur og Tómas, en þriðji
maðurinn í viðræðunefnd Fram-
sóknarflokksins, Jón Helgason
alþingismaður, sat ekki slitafund
viðræðnanna.
„Við vorum allir sammála um
það á þessum stutta fundi, að
okkur fannst miður að svo fór, en
enginn má sköpum renna," sagði
Lúðvík Jósepsson, formaður Al-
þýðubandalagsins, eftir slitafund
vinstri viðræðna. „Við getum ekki
gert að því, þótt ekki hafi fundizt
sameiginleg afstaða til mála.“
Lúðvík Jósepsson kvaðst hafa í
upphafi viðræðnanna gert sér
sterkar vonir um að stjórnar-
myndunin tækist og þær vonir
hefði hann byggt að verulegu leyti
á könnunarviðræðunum, sem fram
hefðu farið milli Alþýðubanda-
lagsins og Alþýðuflokksins. Þar
voru efnahagsmálin þó ekki rædd
í botn, eins og hann komst að orði,
og við töldum eftir þær að hægt
væri að ná samkomulagi um
stjórnarsamstarf. Framsóknar-
flokkurinn var að vísu stóra
spurningin, en eftir að hann tók
afstöðu, voru miklar líkur á að
einnig næðist samstaða við hann.
Síðar kom í ljós að ágreiningurinn
var svo mikill sem raun ber vitni.
Ástæðan er sú, sagði Lúðvík, að
í könnunarviðræðunum, greinum
við frá því að það væri algjört
grundvallaratriði af okkar hálfu
að kjarasamningarnir yrðu látnir
taka gildi og féllst Alþýðuflokkur-
inn á það. Hann var sammála því
og undirstrikaði að hann hefði lýst
þessu yfir í kosningabaráttunni og
að hann myndi ekki kvika frá því.
Á þessu hefur orðið breyting frá
könnunarviðræðunum, því að nú
vill Alþýðuflokkurinn að kjara-
samningarnir taki ekki gildi. Þetta
er höfuðágreiningsatriðið milli
okkar.
„Höfuðágreiningsatriðið," sagði
Lúðvík, „kemur fram í því að
Alþýðuflokkur segir það óhjá-
kvæmilegt að fara í gengislækkun
og verði það ekki gert, verði ekki
ráðið vandamál atvinnuveganna,
nema höggvið sé á tengsl kaup-
gjalds og verðlags. Þetta hefur í
för með sér að hann verður að
beita þeim gömlu úrræðum, að
afleiðingar gengislækkunar verði
ekki reiknaðar inn í kaupgjaldið.
Við vildum fara aðra leið. Það er
þó engin trúarsetning hjá okkur að
ekki megi beita gengislækkunar-
leið, því að vitanlega á að skrá
gengið eins og það er á hverjum
tíma, en til þess að ráða bót á
tilteknum efnahagsvanda nær hún
ekki tilgangi sínum, nema á eftir
fylgi ráðstöfun eins og sú, sem
þessum mikla ágreiningi veldur —
að taka kaupgjaldsvísitöluna úr
sambandi. Þessi leið Alþýðu-
flokksins leysir ekki vandamál
launapólitíkurinnar, því að við
vitum að ekkert samkomulag
getur orðið við launþegasamtökin.
Auk þess ber að geta þess, að eins
og Alþýðuflokkurinn hefur lagt
þetta fram, þá gengur dæmið ekki
upp, þrátt fyrir það að launþegar
gæfu eftir áhrif gengislækkunar-
innar, 7%. Þá stæði eftir kaup-
hækkun í krónum um næstu
áramót, sem næmi 15%, og ekkert
svar hefur fengizt við því, hvernig
leysa eigi þann vanda.
Morgunblaðið spurði Lúðvík
hvað nú tæki við. Því kvaðst hann
ekki geta svarað, en hann kvað
forseta íslands hljóta að velja
annan aðila til þess að reyna
stjórnarmyndun. Hugsanlegur
möguleiki er á myndun meiri-
hlutastjórnar Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks, en einnig hvað hann
möguleika á myndun meirihluta-
stjórnar milli núverandi stjórnar-
flokka og Alþýðuflokks. Hann
sagði að grundvöllur ætti að vera
fyrir slíku stjórnarsamstarfi eftir
að tillögur Alþýðuflokksins eru
komnar fram. Þá kvað hann einnig
möguleika á að núverandi stjórn-
arflokkar héldu bara áfram og
notuðu meirihluta sinn á Alþingi
og vitni þá í það, að Alþýðuflokk-
urinn styðji úrræði þeirra í
efnahagsmálum.
Þá var Lúðvík spurður, hvort
útilokað væri eftir þetta, að
Alþýðubandalagið tæki þátt í
stjórnarmyndun. „Ég vil ekki
segja að það sé með öllu útilokað,"
sagði Lúðvík, „en möguleikarnir
virðast ekki miklir, þar sem aðrir
flokkar halda fast við gengislækk-
un og kaupgjaldslækkun, en það er
útilokað frá okkar hálfu að gera
það.“
t Móöir okkar, tengdamóöir og amma.
QUÐBJÖRG ERLEND8DÓTTIR húsfreyja é Ekru, Stöövarfiröi,
veröur jarðsungin á Stöövarfiröi þriöjudaginn 1. ágúst.
Björg Einarsdóttir, Lúövfk Gestsson,
Þorbjörg Einarsdóttir, Björn Stefánsson,
Anna Einarsdóttir, Baldur Helgason,
Banadikt Einarsaon, Margrót Stefénsdóttir,
Björn Einarsson, Gunnvör Braga
og barnabörn.
Síðasta plagg
Alþýðuflokksins
Á ÚRSLITAFUNDI Alþýðu-
flokks, Alþýðuhandalags og
Framsóknarflokks í fyrradag,
lögðu alþýðuflokksmenn fram
ákveðnar tillögur og settu með
þvi Alþýðubandalaginu eins
konar úrslitakosti. Plaggið ber
yfirskriftina. „Fyrstu aðgerð-
ir“. í því segir.
„1. Samningar við launþega
taki að fullu gildi hinn 1.
september.
2. Viðurkennd verði óhjá-
kvæmileg gengisbreyting. 15%
lækkun. Áhrifum af erlendri
kostnaðarhækkun á vísitölu
vegna gengisbreytingarinnar
verði frestað.
3. Niðurskurður á ríkisfram-
kva'mdum og ríkisútgjöldum.
ásamt sérstakri tekjuöflun til
þess að draga úr verðhækkun-
um.
4. Unnið að kjarasáttmála.
sem tryggi á næsta ári varan-
legan þann kaupmátt. sem að
var stefnt í samningunum á
síðasta ári og nokkru hærri
kaupmátt á þarnæsta ári.
Jafnframt var gert ráð fyrir að
gerð yrði þjóðhags- og fram-
kvæmdaáætlun fyrir næstu 5
ár.
5. Gengishagnaði af vöru-
birgðum verði að % hlutum
veitt í verðjöfnunarsjóð fisk-
iðnaðarins. en að '/» tií þess að
leysa aðkallandi vandamál í
fiskiðnaði.“
Annar kafli plaggsins fjallar
um niðurfærslu verðlags, nið-
urfærslur verði auknar um 4
milljarða króna og til landhún-
aðarins verði veitt 600 milljón-
um króna. Þá er rætt í plagg-
inu um að þörf sé að auka
verðlagseftirlit.