Morgunblaðið - 23.12.1978, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 1978
Fjárhagsáœtlun borgarinnar:
Vinstri menn leggja sérstak-
ar álögur á atvinnugreinar
tengdar nauðþurftum manna
— sagði Birgir ísleifur Gunnarsson
Þcgar fjárhagsáætlun Reykja-
víkurborKar var lögð fram á
fundi borsarstjórnar 21. desem-
ber urðu nokkrar umræður á
eftir os vcrða þær nú raktar hér.
Að lokinni ræðu borgarstjóra tók
Birgir ísleifur Gunnarsson (S) til
ináls. Hann sagði sérstakleua
áberandi, að þátt stjórnmála-
manna í gcrð fjárhausáætlunar
hefði skort verulega.
ósanngjarn
tekjustofn
Birgir Ísleifur sagði, að aðstöðu-
gjöldin vægju mjög þungt í þessari
fjárhagsáætlun. Tillögur vinstri
manna um aðstöðugjöld, nýjar
álögur í því formi, næmu 757
milljónum og myndu lenda einmitt
á þeim atvinnurekstri, sem tengd-
ur væri nauðþurftum manna svo
sem rekstri fiskiskipa, kjötiðnaði,
matvöruverzlun, trygginga-
starfsemi, útgáfustarfsemi og
matsölum. Mest væri hækkunin á
matvöruverzlanir, en þar væri hún
um þreföld miðað við núverandi
aðstöðugjald. Veruleg hætta væri
á, að þessi hækkun færi síðar út í
verðlagið og fylgifiskur þess væri
verðhækkun á daglegum vörum til
almennings. Birgir Isleifur minnti,
á að frá SÍS hefðu komið upplýs-
ingar um, að verzlun í landinu
væri illa á vegi stödd. Þá væri um
tryggingastarfsemina að segja, að
því verri sem afkoma trygginga-
félaganna væri því hærri væru
iðgjöldin og ættu aðstöðugjöld
þátt í því.
Veruleg hætta væri á flótta
fyrirtækja úr borginni þegar
borgaryfirvöld gripu til svona
aðgerða sem væru beinlínis aðför
að fyrirtækjum, en einmitt á þeim
grundvallaðist, að næg atvinna
væri fyrir hendi. Birgir Isleifur
flutti síðan bókun frá borgarfull-
Borgarstjórn staðfesti 21. des.
fyrir sitt leyti samning við FÍM
og BÍL um stjórn Kjarvalsstaða,
sem mikill úlfaþytur varð út af á
fundi borgarstjórnar í nóvember.
Sjöfn Sigurbjörnsdóttir lýsti
samningnum, en í honum segir
m.a. að borgarstjórn skuli breyta
reglum fyrir stjórn Kjarvalsst^ða
þannig, að tveir fulltrúar lista-
manna öðlist þar sæti með mál-
frelsi og tillögurétti varðandi öll
mál, sem snerti Kjarvalsstaði og
undir verksvið þeirra heyrir.
Jafnframt hafi þéir atkvæðisrétt
er eftirfarandi málefni eru af-
greidd í stjórninni: Öll ráðstöfun
Kjarvalsstaða er telst til listrænn-
ar starfsemi og er þar bæði átt við
útleigu hússins til sýningarhalds
og alla aðra listræna starfsemi
staðarins sem fram mun fara eftir
fjárhagsgetu á hverjum tíma.
Komi upp ágreiningur um hvaða
mál séu listræn og hver ekki ræður
úrskurður listráðunauts þar um.
trúum Sjálfstæðisflokksins svo-
hljóðandi:
Þrefalt
aðstöðugjald
„Við borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins greiðum atkvæði
gegn þeirri tillögu sem hér liggur
fyrir um nýja gjaldskrá aðstöðu-
gjalda. í því felst sú afstaða okkar
að vilja hafa gjaldskrána óbreytta
frá því, sem var á þessu ári. Þessar
nýju tillögur um aðstöðugjald fela
í sér 757 milljóna króna nýjar
álögur, sem a.m.k. fyrst í stað
lenda á ýmsum þáttum atvinnu-
rekstursins í borginni. Má benda á
rekstur fiskiskipa, kjötiðnað, mat-
vöruverzlun, tryggingastarfsemi,
útgáfustarfsemi og matsölur. Sér-
staka athygli vekur, hversu mikil
hækkun er á ýmsum atvinnugrein-
um, sem tengdar eru nauðþurftum
manna. Mest er hækkunin á
matvöruverzlanir, en þar er hækk-
un nálægt þreföldun á núverandi
aðstöðugjaldi. Hætt er við, að
þessi mikla hækkun fari fyrr eða
síðar út í verðlagið og muni þá
hafa í för með sér verðhækkun á
daglegum. vörum aímennings. Að-
stöðugjöldin eru ósanngjarn tekju-
stofn, sem leggst á fyrirtæki án
tillits til afkomu þeirra. Við vörum
við þeim afleiðingum, sem þessi
mikla hækkun kann að hafa í för
með sér.“
Birgir Isleifur sagði, að gerð
væri tillaga um gífurlega hækkun
kvöldsöluleyfa, en sjálfstæðis-
menn teldu, að óeðlilegt væri að
skattleggja þessa starfsemi sér-
staklega. Þá væri gerð tillaga um
leyfisgjald fyrir pylsuvagna. Það
væri röng stefna að skattleggja
einstaka þætti atvinnuvega og
væri slíkt til að hamla gegn
tilkomu ýmissa atvinnugreina í
borgina héldi þessu áfram. Loks
Stjórnin getur ráðstafað húsinu til
annarrar starfsemi en listrænnar
og hafa listapienn þá ekki
atkvæðisrétt. Aðilar eru þó sam-
mála um, að þess skuli jafnan gætt
að önnur starfsemi en listræn
verði í lágmarki og trufli sem
minnst listrænan rekstur hússins.
Aðilar eru sammála, að húsinu
verði ráðinn listráðunautur, sem
uppfylli þau hæfnisskilyrði sem
greind eru í auglýsingu þar um.
Þegar umsóknarfrestur er liðinn
skal stjórnin senda umsóknir til
stjórna FÍM og BÍL,sem skulu
innan viku gefa um þær umsögn. I
umsögnunum skal koma fram
hverjir umsækjenda teljast hæfir
til að gegna stöðu listráðunauts.
Fulltrúar borgarstjórnar í stjórn
Kjarvalsstaða hafa einir atkvæðis-
rétt um ráðningu listráðunauts.
Listráðunauturinn skal ráðinn til
loka kjört-ímabils. Starfsheiti hans
er listráðunautur og er hann
framkvæmdastjóri stjórnarinnar.
væri farið fram á hækkun á
vatnsskatti. Hann sagði sjálf-
stæðismenn í raun ekki hafa verið
mótfallnir hækkun vatnsskatts
þar sem miklar framkvæmdir
hefðu verið hjá Vatnsveitunni til
að afla Reykvíkingum drykkjar-
vatns. En þessi afstaða sjálf-
stæðismanna hefði verið svona
áður en kunnugt var um hækkun
allra fasteignagjaldanna. En þeg-
ar bæði ætti að hækka vatnsskatt
og svo líka einnig fasteignagjöld
stórkostlega væri of langt gengið.
Vegna þessa vildu borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins færa inn svo-
hljóðandi bókun: „Undanfarin ár
höfum við sjálfstæðismenn í
borgarstjórn haft frumkvæði að
því, að vatnsskattur hefur hækkað
meir en nemur hækkun fasteigna-
mats. Astæðan er sú, að Vatns-
veita Reykjavíkur stendur í mikil-
vægum framkvæmdum við aðal-
vatnsból borgarbúa og aðalæðar.
Þá hefur þess hins vegar verið
gætt að hækka ekki önnur gjöld
sem tengd eru fasteignamati
umfram hækkun vegna matsins.
Nú eru hins vegar freklega
hækkuð þau önnur fasteignagjöld
þar sem því verður við komið. Við
teljum, að með því sé gjaldþoli
fasteignaeigenda ofboðið og greið-
um því atkvæði gegn þeirri hækk-
un vatnsskatts, sem felst í þeirri
breytingu í reglugerð, sem nú er til
afgreiðslu."
Stórkostlegur
greiðsluhalli
Nú vék Birgir ísleifur Gunnars-
son að megineinkennum fjárhags-
áætlunar. Þær hækkanir á ýmsum
gjöldum, sem vinstri menn í
borgarstjórn hafa staðið fyrir, eru
þessar:
Hækkun fasteiifnaskatta 807 milljónir
Hækkun kvöldsöluieyfa 18,7 milljónir
Hækkun lóðarleigu 70.6 milljónir
Hækkun aóstöðuifjalda 757.0 milijónir
Hækkun vatnsskatts 123.0 milljónir
Samtals 177.0 milljónir
Aðilum er ljóst, að borgarráð og
borgarstjórn hafa stjórnarfarsleg-
an rétt til að breyta, fella eða
samþykkja ákvarðanir stjórnar-
innar skipaðrar eins og að framan
greinir.
Fulltrúar FÍM og BÍL í framan-
greindum viðræðum munu beita
sér fyrir því, að allar ályktanir og
samþykktir sem beint hefur verið
gegn Kjarvalsstöðum vegna deilu
um þá verði aftur kallaðar og
numdar úr gildi innan viku frá
undirritun þessa samkomulags og
þeir um þeirra félög munu gera
allt sem í þeirra valdi stendur til
þess að starfsemi Kjarvalsstaða
verði með sem mestur blóma í
framtíðinni.
Samkomulag þetta gildir til
tveggja ára, nema annar hvor aðili
óski endurskoðunar fyrst.
Davíð Oddsson og Ólafur B.
Thors tóku báðir til máls og lýstu
ánægju sinni með, að samkomulag
hefði náðst.
Birgir ísleifur Gunnarsson
Af þessari tölu eru 1435 milljón-
ir auknar álögur á atvinnurekstur
(eða um 82%) og 324 milljónir
auknar álögur á íbúðaeigendur
(eða um 18%)
Birgir Isleifur sagði, að þó
borgarsjóður hefði oft átt í
erfiðleikum hefðu sjálfstæðismenn
ekki treyst sér til að breyta
álagningarreglunum um árabil
hvað snertir útsvör, fasteigna-
gjöld, lóðarleigu og aðstöðugjald.
Einmitt hér í þessu kæmi fram
meginmunur á stefnu sjálfstæðis-
manna og vinstri manna. Borgar-
stjórnarmeirihluti Alþýðuflokks,
Alþýðubandalags og framsóknar-
manna vílaði ekki fyrir sér að
hækka þessi gjöld og kreista það fé
út úr borgarbúum sem hann teldi
æskilegt. Birgir Isleifur Gunnars-
son sagði, að sjálfstæðismenn
hefðu ávallt sveigt gjöld að
tekjum. Vinnubrögð vinstri manna
sýndu aðeins, að þegar við
byrjunarvinnu fjárhagsáætlunar
hefði alls ekki verið tekið nægilega
fast á málunum af hálfu meiri-
hlutans. Annað einkenni sem
leiddi af því fyrra væri hversu
gífurleg hækkun fjárhagsáætlunar
væri milli ára. Frá endurskoðaðri
fjárhagsáætlun í júlí næmi hún
54,9% en frá upprunalegri fjár-
hagsáætlun í janúar 62,9%. Þetta
væru mun meiri hækkanir en
almennar verðhækkanir gæfu til-
efni til. Ef viðmiðunartölur frá
des. 1977 og des. 1978 væru teknar
kæmi í ljós eftirfarandi:
Framfærsluvísitala hækkaði um
46.9%.
Vísitala vöru og þjónustu hækk-
aði um 46.2%.
Byggingarvísitala hækkaði um
50.9%.
Allar þessar hækkanir væru
töluvert minni en þær hækkanir,
sem borgarstjórnarmeirihluti Al-
þýðuflokks, Alþýðubandalags og
Framsóknarflokks ætlaði að
standa fyrir. Birgir ísleifur
Gunnarsson sagði, að þetta undir-
strikaði, að borgarstjórnarmeiri-
hlútinn ætlaði að vera frekur á
fjármuni Reykvíkinga.
Þriðja einkennið gengi þvert á
hin fyrrri. Halda mætti, að með
öllum þessum hækkunum yrði
stefnt að því að bæta greiðslustöðu
borgarsjóðs. En því færi nú fjarri.
Frumvarp að fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar fyrir árið 1979
stefndi nefnilega í stórkostlegan
greiðsluhalla. Ekki væri gert ráð
fyrir eyri í verðhækkanir. í fyrra
hefði verið gert ráð fyrir 119
Kjarvalsstaðasam-
komulagið staðfest
milljónum, þegar fjárhagsáætlun
var lögð fram, en það hefði
hækkað við aðra umræðu í janúar.
Ekki væri einu sinni gert ráð fyrir
þeim hækkunum, sem leiddu af
launahækkunum l.des. sl, né
hugsanlegum hækkunum af völd-
um vísitölubreytinga árið 1979.
Varðandi 1. des. væru þetta 460
milljónir en lauslega reiknað yrðu
þetta a.m.k. 1230 milljónir, sem
hvergi væri gerð grein fyrir. Ekki
færi því milli mála, að borgarsjóð-
ur Reykjavíkur stefndi í hrikaleg-
asta greiðsluhalla sem um getur.
Búast hefði mátt við, að snúist
hefði verið af alefli gegn hækkun-
um, en annað kæmi í ljós. Þá hefði
flogið fyrir, að ríkisstjórnin myndi
heimila tólfta prósentið í útsvör-
um (er nú 11%) ef verðbólgan færi
yfir ákveðið mark um mitt næsta
ár. Eitt væri ljóst. Hina pólitísku
forystu við gerð fjárhagsáætlunar
hefði algerlega skort af hálfu
meirihlutans.
Ólafur B. Thors (S) tók næst til
máls og sagði: „Klukkan 9.45 að
morgni þess 16. marz 1978 bilaði
stýrisútbúnaður líberíska olíu-
skipsins Amaco Cadiz. Skipið
barst fyrir veðri og vindum þar til
klukkan 23.22 sama dag, að það
strandaði úti fyrir ströndum
Bretagneskagans. Ekki veit ég
hvaða hugsanir hafa bærst í höfði
Pasquak Bardari skipstjóra þenn-
an marzdag, eða hvort hann hefur
gert sér grein fyrir því, að dagar
skips hans væru brátt taldir.
Hvort hann hefur hugsað til þess,
að nú væri að gerast eitt af meiri
háttar sjótjónum síðari tíma
þegar þetta volduga skip hyrfi í
djúpin og hinn dýrmæti farmur
flyti á öldum úthafsins. Hvort
hann hefur hugsað um alla
fuglana sem yrðu olíunni að bráð,
allar strendurnar sem breyttust úr
baðströndum í svarolíuvígvöll eða
alla þá röskun sem yrði á lífi
fólksins við strendurnar.
Má vera, að hann hafi hugsað
um þetta allt og meira til, en hitt
er ég sannfærður um, að hann
hefur ekki gert sér grein fyrir því,
að þetta ólán hans yrði til að bæta
fjárhag Reykjavíkurborgar á
árinu 1979 um a.m.k. kr. 185.259.-
og ennþá meira á næstu árum. Þaö
hefði hugsanlega getað verið
huggun harmi gegn — og þó. Ef til
vill hefði svipuð vitneskja getað
glatt þá, sem áttu um sárt að
binda vegna fárviðrisins sem lék
um Niðurlönd, Þýzkaland og Dan-
mörk dagana 2.-4. janúar 1976.
Vegna þessa atburðar hefur
Reykjavíkurborg úr 983.936 kr.
meira að spila á árinu 1979. Þetta
gerist vegna þess, að Reykjavíkur-
borg skattleggur tjónabætur
vátryggingafélaganna með að-
stöðugjaldi. Nú liggur fyrir tillaga
um að hækka aðstöðugjald á
erlendum endurtryggingum úr
0.5% í 1.3%. Tekjur borgarinnar
eiga að aukast við það um 83.4
milljónir króna. Hækkun á
almennum vátryggingum gefur
borginni 40.2 milljónir króna.
Þessi gjaldstofn er fáránlegur og
hefur alltaf verið það. Ég efast
um, að hann eigi sinn líka á
byggðu bóli en við þá breytingu
sem nú er gerð er skatturirin ekki
aðeins fáránlegur heldur getur
hann líka orðið afdrifaríkur. Vel
rekin endurtryggingarstarfsemi
skilar ekki í hagnaði, þ.e. mismun
tjóna og nettóiðgjalda, nema
örfáum prósentustigum, e.t.v.
1—3, og þegar hið opinbera
heimtar 1.3% af þeim er til lítils
barist og vandséð hvort ekki er
betra að láta útlendinga eina um
hituna. Það fólk sem að þessu
vinnur getur þá leitað sér að
annarri vinnu.
Aðstöðugjald kemur ekki aðeins
illa niður á vátryggingarstarfsemi.
Það að skattleggja tilkostnað
hefur áhrif á alla afkomu. Annað-
hvort verða menn að velta slíku út
í verðlagið eða draga saman
seglin, segja upp fólki og minnka