Morgunblaðið - 07.01.1979, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JANUAR 1979
ftfofgiu (Jtgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Áskriftargjald 2500.00 kr. á mánuöi innanlands.
1 lausasölu 125 kr. eintakiö.
au uggvænlegu tíðindi
hafa verið að berast, að
atvinnuleysi hefur aukizt veru-
lega frá því í fyrra. Þannig
voru urn áramótin 88% fleiri
atvinnulausir en si. ár eða 1088
og er þetta ástand ekki bundið
við einn stað, heldur gætir þess
víða um land, svo sem í
Reykjavík, Keflavík, Húsavík,
Seyðisfirði, Ólafsfirði, Raufar-
höfn og Grundarfirði.
Því miður er ástæða til að
óttast, að þessi mikli fjöldi
atvinnulausra manna og
kvenna um áramótin sé ekki
tilviljun, heldur bein afleiðing
af þeirri stjórnarstefnu, sem
rekin hefur verið. Þannig hefur
ríkisstjórnin á sínum stutta
ferli lagt nýjar álögur á
atvinnureksturinn, sem nema
milljörðum króna á milljarða
ofan, auk þess sem hert hefur
verið að honum með öðrum
hætti. Er engu líkara en
skipulega sé að því unnið að
koma þýðingarmiklum grein-
um íslenzks atvinnurekstrar á
kné og má þar taka verzlunina
til dæmis. Þannig skýrir Valur
Arnþórsson kaupfélagsstjóri
frá því í Tímanum í gær, að
Kaupfélag Eyfirðinga hafi það
nú til athugunar að loka
verzlunum og draga að öðru
leyti úr þjónustu við neytendur
vegna þess, að stjórnvöld hafa
hert svo að verzluninni, að
rekstrargrundvöllur fyrir-
finnst enginn. Þegar svo er
komið fyrir sterkasta kaupfé-
laginu og einu grónasta fyrir-
tæki hér á landi, þarf ekki að
fjölyrða um, hvernig ástandið
er annars staðar.
Um iðnaðinn er svipaða sögu
að segja. Honum hefur verið
gert að axla nýjar byrðar sem
nema milljörðum króna. Það er
því deginum ljósara, að ís-
lenzkur samkeppnisiðnaður
býr af opinberri hálfu við verri
og lakari kjör en keppinaut-
arnir erlendis, svo að það er
ekki við góðu að búast. Afleið-
ingarnar eru líka að koma í
ljós. Þannig hefur verið ákveð-
ið að Föt h.f. hætti rekstri hinn
1. marz n.k. og loki tveim
verzlunum sínum nokkru síðar,
þar sem forráðamenn fyrir-
tækisins telja raunhæfa sam-
keppnisaðstöðu ekki lengur
fyrir hendi gagnvart erlendum
aðilum, þótt framleiðslan sé
vandaðri en þeirra. Hér er um
gróið og fjárhagslega sterkt
fyrirtæki að ræða, en eigendur
þess sjá fram á hallarekstur og
skuldasöfnun, ef rekstrinum
verður haldið áfram við
óbreyttar aðstæður. Um 40
manns hefur verið sagt upp
miðað við síðustu áramót hjá
þessu eina fyrirtæki.
Loks gætir alvarlegs at-
vinnuleysis hjá ýmsum sem
vinna að sjávarútvegi, ekki sízt
á Suðurnesjum. Eins og kunn-
ugt er byggist hráefnisöflunin
þar á bátafiski, en með fisk-
verðsákvörðuninni nú um ára-
mótin má segja, að þeim
rekstri sé stefnt í meiri tvísýnu
en nokkru sinni fyrr, eins og
m.a. hefur komið fram hjá Jóni
Sigurðssyni hagrannsóknar-
stjóra, þegar hann segir: Hitt
er rétt, að hagur bátaflotans er
lakari en hann hefur verið." Og
lá þó fyrir, að þessi útgerð
hefur á undanförnum misser-
um átt við vaxandi rekstrar-
örðugleiká að stríða, sem hefur
verið undirrót hins ótrygga
atvinnuástands á Suðurnesj-
um. Það er því með öllu
óskiljanlegt, að Karl Steinar
Guðnason, alþingismaður og
formaður verkalýðsfélagsins í
Keflavík, skuli sjá ástæðu til
þess að lýsa því yfir í sjónvarp-
inu á föstudag, að hann sé
sérstaklega bjartsýnn hvað
snértir atvinnuástandið á Suð-
urnesjum um þessar mundir.
Ekkert liggur fyrir um það, að
ráðstafanir hafi verið gerðar
til þess að tryggja eða auka
hráefnisöflun þar, en Dag-
bjartur Einarsson útgerðar-
maður kom að kjarna málsins
þegarjiann sagði um rekstrar-
grundvöll bátaflotans í sam-
bandi við fiskverðsákvörðun-
ina: „Þetta er dapurleg mynd,
sem blasir við. Það liggur ljóst
fyrir að flest hefur hækkað
upp undir helmingi meira en
fiskurinn á síðasta ári, svo að
það er erfitt að koma þessu
dæmi heim og saman. Þetta
kemur langverst niður á báta-
flotanum, sem útgerðin hér í
Grindavík byggist að lang-
mestu leyti á, því að það kemur
sáralítill togarafiskur hingað.“
Sömu sögu er að sjálfsögðu
að segja um önnur útgerðar-
pláss sem byggja á bátafiski.
Atvinnuörygginu þar hefur
verið stefnt í tvísýnu, —
aflabrögð hafa minnkað, opin-
berar álögur eru meiri en áður,
en hækkun fiskverðsins hefur
fylgt hækkun stærstu rekstr-
arliða útgerðarinnar.
Strax við fyrstu aðgerðir
ríkisstjórnarinnar í efnahags-
málum varð ljóst, að atvinnu-
öryggi í landinu var vitandi
vits stefnt í tvísýnu. Morgun-
blaðið hefur hvað eftir annað
varað við þessari stefnu og
sýnt fram á, að hinar auknu og
óhóflegu álögur á atvinnu-
reksturinn hlytu að leiða til
samdráttar og jafnvel stöðvun-
ar og atvinnuleysis. Þetta er
nú að koma fram. Til viðbótar
verðbólguvandanum er að rísa
upp annar vandi enn verri, en
það er atvinnuleysið. Einungis
með því að bregða hart við og
taka upp nýja stefnu í efna-
hags- og atvinnumálum verður
atvinnuleysinu bægt frá, en því
miður eru engar vonir og
raunar engar forsendur fyrir
því, að núverandi ríkisstjórn
beri gæfu til þess.
Atvinnuleysi
f Reykjavíkurbréf
Laugardagur 6. janúar
Sjómenn vilja
skattfríðindi
I þeim umræðum, sem fram
hafa farið síðustu daga um fisk-
verð, hefur það komið afar skýrt
fram, að sjómenn víðs vegar um
landið telja aukin skattfríðindi
forsendu þess, að þeir geti fallizt á
11% fiskverðshækkun. Skattfríð-
indi eru mikilvægasti þáttur
þeirra „félagslegu umbóta“, sem
sjómenn telja sig eiga rétt á, til
jafns við aðra sem fengið hafa
loforð urn slíkt síðustu vikur. Þessi
afstaða sjómanna kemur glögglega
fram í viðtölum, sem birzt hafa í
Morgunblaðinu undanfarna daga
við forsvarsmenn sjómanna.
Guðmundur Hallvarðsson, for-
maður Sjómannafélags Re.vkja-
víkur, segir í viðtali við Morg-
unblaðið sl. fimmtudag: „Mjög
erfitt er að segja um undirtektir
sjómanna almennt við þessari
fiskverðsákvörðun en hitt er svo
annað mál, að fáist lagfæringar á
lífeyrissjóðsmálum sjómanna og
skattamálum þá er það vissulega
atriði, sem okkur ber að vega og
meta. Komi ekkert jákvætt frá
ríkisstjórninni um þessa tvo meg-
inþætti, sem sjómenn hafa ein-
blínt á í þessum óskapakka sínum
til ríkisstjórnarinnar held ég að
það væri ráð að endurskoða
afstöðuna til þessa fiskverðs.
Verði skattamálin ekki tekin til
vinsamlegrar meðferðar hjá ríkis-
stjórninni þá er hluti af þeim
forsendum, sem sjómenn hefðu
getað sætt sig við, horfinn út í
veður og vind. Fari svo að sjómenn
verði sviknir um þessi hlunnindi,
þá er fiskverðið ákveðið á fölskum
forsendum."
Oskar Vigfússon, formaður Sjó-
mannasambands Islands, sagði í
viðtali við Morgunblaðið sama
dag: „Viss loforð eru fyrir hendi af
hálfu stjórnvalda um félagslegar
umbætur okkur til handa . . .
... ellilífeyrisrétturinn og skatta-
málin eru að sjálfsögðu stærstu
málin."
Guðjón Jónsson, formaður Sjó-
mannafélags Eyjafjarðar sagði í
viðtali við Morgunblaðið sl. föstu-
dag: „Eg legg mikið upp úr því að
eifthvað komi í sambandi við þær
kröfur, sem við lögðum fyrir
ríkisstjórnina ... Það hefur mikið
verið talað um skaftamálin og það
er stórt atriði fyrir eyfirzka
sjómenn sem aðra að fá lagfæring-
ar á þeim.“
Sigfinnur Karlsson, formaður
Verkalýðsfélags Norðfjarðar segir
sama dag í Morgunblaðinu m.a., að
hann sé „heldur ekki beint
óánægður með tilliti til þeirra
vona, sem sjómenn binda við
félagsmálapakkann, sem er hjá
ríkisstjórninni. Þar binda nienn
helzt vonir við skattafríðindi. og
svo orlofsmálin."
Björn L. Björnsson, varaformað-
ur Sjómannafélags Isfirðinga seg-
ir ennfremur í samtali við
Morgunblaðið í gær, föstudag:
„Það sem ég hef heyrt bendir til,
að menn sætti sig nokkuð vel við
fiskverðshækkunina en það er
ljóst, að vonin um einhverjar
félagslegar aðgerðir og þá helzt í
skattamálunum hjálpar mönnum
til þess.“
Loks segir Bárður Jensson,
formaður Jökuls í Óiafsvík: „Hins
vegar binda menn miklar vonir við
hliðarráðstafanir eins og til dæmis
skattfríðindi...“
Hverjir hafa
lofað hverju um
skattfríðindi?
Eins og sjá má af ofangreindum
tilvitnunum í umsagnir forsvars-
manna sjómanna víðs vegar um
landið b.vggist afstaða sjómanna
til fiskverðsins mjög á því, að þeir
vænta þess að í kjölfar þess fylgi
aukin skattfríðindi þeim til handa.
Ljóst er, að sjómenn hvaðanæva af
landinu mundu ekki tala um
skattfríðindi í svo ríkum mæli
nema vegna þess að einhver hefur
gefið þeim fyrirheit um þau. Hver
hefur gert það og á ábyrgð hvers?
I viðtali við Morgunblaðið sl.
miðvikudag, sem tekið var seint á
þriðjudagskvöldi u.þ.b. er fisk-
verðsákvörðun lá fyrir, sagði
Ingólfur Ingólfsson, fulltrúi sjó-
manna í yfirnefnd Verðlagsráðs
sjávarútvegsins m.a.: „Þó að þessi
ákvörðun sé tekin, þá er hún gerð í
trausti þess, að staðið verði við
þau fyrirheit, sem ráðherrar hafa
gefið um félagslegar umbætur og
að við megum vænta einhvers í
skattfríðindum." Þá segir enn-
fremur í fréttinni: „Ingólfur
kvaðst hafa átt tvisvar sinnum
fund með forsætisráðherra, þar
sem hann lagði fram kröfur
sjómanna og eftir ríkisstjórnar-
fund í gær, kvað hann hafa verið
lýst yfir, að staðið yrði við þær í
öllum meginatriðum — að undan-
teknu því er varðar skattfríðindi
til sjómanna. Þó sagöi Ingólfur að
komið hefði fram í viðræðum við
ráðherra, fleiri en einn, að skiln-
ingur væri á skattfriðindahug-
myndum sjómanna."
Eins og sjá má af þessum
ummælum Ingólfs Ingólfssonar
taldi hann sig hafa nokkuð
ákveðnar vonir um, að sjómenn
mundu hljóta aukin skattfríðindi
þrátt fyrir neikvæða afstöðu
forsætisráðherra og fer ekki á
milli mála að þær vonir, sem
sjómenn um allt land binda við
aukin skattfríðindi hljóta að
byggjast á loforðum Ingólfs
Ingólfssonar í þeirra hópi. Ber-
sýnilegt er, að Ingólfur Ingólfsson
hefur gefið félögum sínum í
félagssamtökum sjómanna mjög
undir fótinn með það, að hann
mundi ná fram skattfríðindum
þeirn til handa til þess að tryggja
stuðning þeirra eða afskiptaieysi
við 11% fiskverðshækkun.
I fréttum Morgunblaðsins strax
á miðvikudag kemur hins vegar
fram, að blaðið hefur öruggar
heimildir fvrir því, að ríkisstjórn-
in hafi hafnað óskum sjómanna
um skattfríðindi. I fimmtudags-
blaði Morgunblaðsins staðfestir
Kjartan Jóhannsson, sjávarút-
vegsráðherra þessa frétt er hann
segir: „Eg veit ekki betur en það
standi í Morgunblaðinu í morgun,
að það hafi verið fellt í ríkisstjórn-
inni. Þetta er rétt...“ Tómas
Árnason, fjármálaráðherra, tók
mjög í santa streng og Kjartan um
þetta efni, þegar Morgunblaðið
beindi til hans þessari spurningu.
Svavar Gestsson, viðskiptaráð-
herra, var hins vegar ekki sam-
mála þessum tveimur starfsfélög-
um sínum í ríkisstjórninni um að
aukin skattfríðindi til sjómanna
hefðu verið felld. Hann sagði í
viðtali við Morgunblaðið, að „engin
ákvörðun hefði verið tekin um
skattfríðindi í ríkisstjórninni.“
Ráðherrann segir ennfremur að
þetta erindi hefði ekki verið
„afgreitt í ríkisstjórninni". Málið
væri á „vinnslustigi.“
Ekki er annað vitað en þessir
þrír ráðherrar hafi allir setið
ríkisstjórnarfundi að undanförnu.
Þess vegna hlýtur það að koma
mönnum undarlega fyrir sjónir, að
þeir geta ekki einu sinni verið
sammála um það, hvernig þetta
mál hafi verið afgreitt. Kjartan og
Tómas segja, að óskum sjómanna
hafi verið hafnað. Svavar segir, að
óskir sjómanna hafi ekki verið
afgreiddar og séu á vinnslustigi.
Hver segir satt og hver segir
ósatt? Var skattfríðindum sjó-
manna hafnað eða eru þau á
„vinnslustigi?"
Athyglisvert er að sjá viðbrögð
helztu forystumanna sjómanna,
þegar Morgunblaðið bar undir þá
þessi mismunandi svör ráðherra.
Guðmundur Hallvarðsson sagði:
„En okkur hefur verið tjáð, að
málaleitanir okkar, þar á meðal
um skattafríðindi hafi hlotið
jákvæðar undirtektir ráðamanna í
ríkisstjórninni."
Ingólfur Ingólfsson sagði, að
hann hefði „rætt þessi mál við
fleiri ráðherra en forsætisráð-
herra og þó þeir hefðu engu lofað
þá hefði þeir ekki hafnað þessum
óskum og ekki útilokað."
Oskar Vigfússon sagði: „Ég hlýt
að herma upp á ríkisstjórnina
velvild gagnvart okkar plaggi og
vona, að einn ráðherra hafi réttara
fyrir sér en tveir.“
Hver tjáði formanni Sjómanna-
félags Reykjavíkur, að óskir um
skattafríðindi hefðu fengið „já-
kvæðar undirtektir". Var það
Ingólfur Ingólfsson? Hvaða „fleiri
ráðherrar" eru það, sem fulltrúi
sjómanna í yfirnefnd hefur talað
við og gefa undir fótinn um
skattafríðindi þvert ofan í svör
sjálfs forsætisráðhera?
Hér verða að fást skýr svör.
Sjómenn eiga kröfu til þess að fá
afdráttarlaus svör um það í fyrsta
lagi á hvaða forsendum fulltrúi
þeirra í yfirnefnd hefur gefið þeim
svo góðar vonir um skattfríðindi, í
öðru lagi hver afstaða ríkisstjórn-
arinnar er. Er það afstaða Ólafs