Morgunblaðið - 07.01.1979, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. JANÚAR 1979
43
blaðran, fyrst með
Liztomania og Wizards,
síðan Close Encounters. Sat-
urday Night Fever, Star
Wars. Network og Verdict
(Austb.bíó). I nóvember eru
þessu fylgt nokkuð eftir með
Slap Shot, Carrie, Vetrar-
börn og Kóngur í New York.
Desember þarf svo varla að
minnast á, en fyrir jól eru þá
sýndar Convoy og Islands in
the Stream. A kvikmyndahá-
tíðinni var bæði sýnt og ekki
sýnt fjöldi góðra mynda og sé
ég þar mest eftir að hafa
misst af Strozek og í tímans
rás. Af myndum séðum er-
lendis eru nokkrar við það að
komast á listann og eru þar
helstar High Anxiety eftir
Brooks, sem er drepfyndin
eftiröpun á Hitchcock,
Bananas. gamla myndin eftir
Allen, Coming Ilome, eftir
Hal Ashby, með Jane Fonda
og Jon Voight, sem sýnir hér
frábæran leik og Julia eftir
Zinneman, með þeim Fonda
og Redgrave. Besta myndin á
árinu, og sú sem kom mér
mest á óvart, er þó tvímæla-
laust mynd Mazurskys, „An
Unmarried Woman" og ekki
þætti mér ólíklegt að Jill
Clayburgh yrði nefnd til
Oscarsverðlauna fyrir leik
sinn í myndinni.
SSP.
Séðá
síðasta
ári
Tíu beztu
1. An Unmarricd Wuman (Paul Mazursky)
2. Annie Hall (Wuody Allcn)
3. The Serpents Egg (Ingmar Bergman)
1. Ai no currida (Nagisa Oshima)
5. That Obscure Object of Desire (Luis Bunuel)
6. Kúngur í New York (Chaplin)
7. Maúurinn á þakinu (Bo Widerberg)
8. Close Encounters of the Third Kind (Steven
Spielberg)
9. Rocky (Avildsen)
10. Conwoy (Sam Peckinpah)
Kvikmyndasókn mín var
með minnsta móti á árinu og
af ýmsum sökum missti ég af
allmörgum myndum, sem
hefðu sennilega, ef ég hefði
séð þær, náð að komast á
lista yfir tíu bestu myndir
séðar á árinu. En til að bæta
aðeins úr þessum götótta
lista (sem er samsettur af
myndum séðum bæði hér á
landi og erlendis) ætla ég að
nefna helstu myndir, sem
kvikmyndahúsin buðu upp á í
almennum sýningum á árinu,
fyrir utan þær sem nefndar
eru í listanum. Jólamyndirn-
ar 1977 teygðust langt fram í
janúar en meðal mynda, sem
þá komu til sýninga voru
Demon Seed (Gamla bíó),
Prisoner of Second Avenue
(Austurbj. bíó), og Black
Sunday (Háskólabíó). í febr-
úar hélt fyrsta kvikmyndahá-
tíðin innreið sína í landið
með tilheyrandi lúðrablæstri
og minnist ég hennar síðar en
meðal annarra mynda voru
þá sýndar Visconti’s Ludwig
(G. Bíó), Nea (Stjörnubíó),
Swept away (N. Bíó) og A
Bridge too Far (Hásk. bíó). í
mars gerðist lítið fyrr en um
páska að Siöngueggið og
Rocky voru sýndar ásamt
Airport 77 (Laug.bíó), Bite
the Bullet (Stj.bíó) og
Mother Jugs and Speed
(N.Bíó). I apríl missti ég af
tveim myndum, sem ég hefði
gjarnan viljað sjá, en það
voru The Lost Honor af
Katharine Blum (Hásk.bíó)
og The Wind and the Lion
(Stj.bíó) en auk þeirra voru
sýndar í apríl Voyage of the
Damned (Hásk.bíó), The
Omen (N.Bíó) og Avanti!
(Tónabíó). I maí voru m.a.
sýndar Shampoo (Stj.bíó),
The Outlaw Josey Wales
(Aust.bíó), MacArthur
(Laug.bíó), March or Die
(Hásk.bíó) og Car Wash
(Laug.bíó). I júní eru helstar
Casanova (N.bíó), Dark Star
og Smokey and the Bandit
(Laug.bíó). í sumarfríi keppi-
nautarins, sjónvarpsins, í
júlí, er myndaúrvalið fremur
lélegt og helst að minnast
Missouri Breaks (Tónabíó)
með þeim Nicholson og
Brando, en einnig The For-
tune (Stj.bíó), dönsku mynd-
arinnar Hjcrter er trumf og
myndar Peckinpah, Bring
Me the Head of Alfredo
Carcia (Tónabíó). í ágúst
missi ég svo af enn einni, sem
líklega hefði komist á listann,
The Man Who Would be
King (Stj.bíó), en meðal
annarra mynda má nefna
The Choirboys og Kentucky
Fried Movie. September er
slakur og hæst ber Logan's
Run og The Bad News Bears.
I október springur síðan
Hefðbundið sögu-
form og pirr-
aðir áhorfendur
Morð um miðnætti (Murder
by Death), am. 1976.
Leikstjórii Robert Moore.
Handriti Neil Simon. Fram-
leiðandh Ray Stark.
Kvikmyndatakai David M.
Walsh. Klippingi Margarct
Booth. John F. Burnett.
Dauðinn á Nfl, (Death on the
Nilc), brsk, 1978.
Leikstjórii John Guillermin.
Handriti Anthony Schaffer,
eftir sögu Agatha Christie.
Kvikmyndatakai Jack
Cardiff. Tónlisti Nino Rotha.
Sviðsmynd/Búningari Peter
Murton/Anthony Powell.
Kiippingi Malcolm Cooke.
Með helstu hlutverk farai
Peter Ustinov, Lois Chiles,
Mia Farrow, Simion
MacCorkindale, David
Niven, Jane Birkin, Angela
Lansbury, Bette Davis,
Maggie Smith. George
Kennedy, Olivia Hussey, Jon
Finch og Jack Warden.
„Hver-er-morðinginn“ sög-
ur eða myndir eiga alltaf
nokkrum vinsældum að
fagna, ef efnið er skynsam-
legt og því haganlega fyrir
komið. Agatha Christie er
einn þeirra höfunda, sem
hægt er að treysta á þessu
sviði og lesandinn/ áhorfand-
inn verður ófrávíkjanlega
þátttakandi í að leysa morð-
gátuna með Hercule Poirot.
Það er hluti af skemmtuninni
að glíma við sönnunargögnin
og falskar vísbendingar.
Dauðinn á Nfl er dæmigerð
Christie-saga: Allir farþeg-
arnir um borð í hjólaskipinu
á Níl, að þremur undanskild-
um, höfðu augsýnilega
ástæðu til að fremja morðið.
Til að halda spennunni og
óvissunni verða höfundarnir
að dreifa athygli áhorfand-
ans jafnt og þétt á alla aðila.
Þetta tekst mætavel hér,
þannig að í þann mund sem
áhorfandinn er að gleyma
einum aðilanum skýtur hon-
um upp, jafnvel í bakgrunn-
inum, með tilheyrandi flótta-
legu augnaráði. Falskar vís-
bendingar hrannast upp,
atburðarásin flækist með
fleiri morðum og þegar að því
kemur að Poirot kallar að-
standendur saman til að
skýra þeim frá niðurstöðum
sínum, sem munu afhjúpa
morðingjann, er áhorfandinn
jafn óöruggur um sína eigin
niðurstöðu og hann hefur
verið áður. Af reynslu fjölda
leynilögreglusagna veit
áhorfandinn, að höfundar
geta snúið vísbendingum og
sönnunargögnum á alla vegu
eftir eigin geðþótta hverju
sinni. Þannig reynast iðulega
þær persónur vera
morðingjarnir, sem minnst
hefur borið á og síst hefur
verið hægt að gruna. Niður-
staðan í Dauðinn á Nfl —
eins og í sögum Christie
almennt — er þó algjörlega
rökrétt, þó að lausnin sé svo
ótrúleg að hún sé fremur
fræðilegur möguleiki en hag-
nýt morðáætlun. Sönnunar-
gögnin er að finna í myndinni
en að sjálfsögðu er þeim ekki
eins á loft haldið og þeim
vísbendingum, sem eru af-
vegaleiðandi. Um þetta snýst
taflið — að reyna að blekkja
áhorfandann og John
Guillermin (King Kong, The
Towering Inferno) tekst það
mætavel ásamt höfundi
handritsins, Schaffer.
í Murder by Death
(Stjörnubíó) tekur leikrita-
höfundurinn Neil Simon
þetta „spæjarasöguefni“
nokkuð sérstökum tökum.
Hann gengur út frá þeirri
forsendu, að lesendur (og
áhofendur) þessa söguforms
séu orðnir dauðþreyttir og
pirraðir bæði á höfundunum,
sem sífellt eru að blekkja þá
Peter Ustinov og Angela Lansbury í Dauðinn á Nfl
og ekki síður á söguhetjun-
um, „spæjurunum", sem eru
látnir leysa gátuna á yfirskil-
vitlegan hátt. Simon hefur
því hug á að gera grín að
þessum heiðursmönnum og
setur upp sérvitringinn
Twain, sem býður til sín
ýmsum þekktum skáldsögu-
Peter Sellers og Peter Falk í Murder by Death
spæjurum, — til kvöldverðar
og morðs, eins og boðskortið
hljóðar upp á. Þegar þeir eru
allir mættir til staðar í
skuggalegt og afskekkt hús,
læsir Twain öllum útgöngu-
leiðum og upplýsir, að klukk-
an tólf á miðnætti verði
framið morð. Nú skuli þeir
leysa þessa gátu — helst
fyrir miðnætti, ef ekki þá
eftir miðnætti. Klukkan tólf
á miðnætti dettur líkið
(Twain) inn um dyrnar til
spæjaranna og líkt og í
sögum Christie setjast þeir
nú allir á rökstóla og komast
að því, að hver um sig hafði
næga ástæðu til að drepa
Twain, þar sem þeir voru
allir tengdir honum á vafa-
saman hátt. Ástæðulaust er
að rekja efnið lengra, enda
yrði sú frásögn lítt skiljanleg
þar eð efni myndarinnar
gliðnar gjörsamlega í sundur
í lokin, og hafi örlað á
rökrænni hugsun áður fýkur
hún hér út í veður og vind.
Twain (Simon) tekst að vísu
að hafa spæjarana að fíflum,
en athugasemd hans um hina
pirruðu lesendur/ áhorfend-
ur, sem nú geti náð sér niður
á spæjurunum/ höfundunum
á tæpast við rök að styðjast,
því að þeir hafa verið hafðir
að algjörum fíflum. Áhorf-'
endur geta því hiklaust tekið
undir síðustu setningu Peters
Sellers, sem hér er í hlutverki
Sidne.v Wangs, eins spæjar-
anna. Þegar hann yfirgefur
húsið spyr sonur hans
ruglaður: „Var einhver drep-
inn eða ekki?“ „Bara drepin
góð helgi", svarar Sellers. Að
drepa tímann, virðist vera
eina markmið Neil Simon
með þessu verki, sem er
samsett af fjölda dæmigerðra
(og úreltra) atriða úr sundur-
leitu safni leynilögreglu-
sagna. Það eina sem bindur
myndina saman eru orðaleik-
ir á ensku, sem þýðast misvel
á íslensku. Fyrri hluti mynd-
arinnar er tvímælalaust
margfalt betri en sá seinni,
ekki aðeins efnisins vegna
heldur fyrst og fremst vegna
Alec Guinness, sem ber að
þessu liði stjörnuleikara í
hlutverki blinda þjónsins
Bensonmum („Ekki Benson,
mum, Bensonmum"). Sem
afþreying er myndin langt
frá því að vera slæm en ekki
hefði sakað að Simon hefði
beitt einhverju af samtals-
kænsku sinni í efnismeiri
útfærslu. Þeir félagar, sem
stóðu að þessari mynd, Neil
Simon, leikstjórinn Robert
Moore og framleiðandinn
Ray Stark hafa nú enn
höggvið í sama knérunn með
Peter Falk í fararbroddi, í
mynd sem nefnist The Cheap
Detectivc. í þessari mynd
taka þeir fyrir Bogart í
Casablanca en að sögn held-
ur Simon sig enn við rökleys-
una í Murder by Death og
þykir það skemma allmjög
fyrir myndinni. Hin gamal-
dags framsetning í Dauðinn
á Níl verður því í þessum
samanburði að teljast miklu
heppilegri þó að hinn þungi
og hefðbundni stórmyndastíll
(aragrúi frægra leikara, þung
og áhrifarík tónlist, hæg
framvinda og margreynd
dramatík) minni i mörgu á
hinn þunga og harða skráp
risaeðlunnar, sem á endanum
hlaut þó að deyja' út. Neil
Simon flýtir þó ekki fyrir
þessari útrýmingu og á með
an hljótum við að dást að
útsýninu umhverfis Nílar
fljót, að Ustinov sem
skemmtilegum Hercule
Poirot og að gamaldags
morðgátu, sem við getum
fylgst með á rökrænan hátt.
SSP.