Morgunblaðið - 30.01.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRlÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1979
Nýlega birtist þessi grein eftir Hailsham lávarð, áöur Quintin Hogg, sem lengi
var meðal helztu leiötoga brezka íhaldsflokksins og ráðherra um árabil, en
situr nú í lávarðadeildinni.
Hailsham gerir hér að umtalsefni hnignun þá, sem margir telja að um þessar
mundir eigi sér stað í vestrænum lýðræðisríkjum, en greinin birtist nýlega í
brezka blaöinu The Sunday Express.
Hailsham lávarður:
Frammistaða vestrænna
ríkja lakari en nokkru sinni
Stjórnmálaumræða í Bretlandi
hefur um langa hríð snúizt að
• miklu leyti um efnahagslíf og hin
innri mál ríkisins — verðbólgu,
þjóðnýtingu, skattlagningu og
kaup og kjör.
Að svo miklu leyti sem utanrík-
ismál hafa yfirleitt verið rædd þá
hafa það oftast verið afmörkuð
mál, svo sem Rhódesía, þorska-
stríð, Efnahagsbandalagið og Mið-
austurlönd.
Ég er farinn að velta því fyrir
mér hvort ekki sé kominn tími til
að við förum að líta á heimsmálin
af hærri sjónarhóli.
Um þessar mundir eru þrjátíu
ár siðan stjórn Attlees fór að taka
alvarlega þá hættu, sem stafaði af
heimskommúnismanum. I kosn-
ingunum 1945 var Ernst Bevin enn
að prédika að orð vinstri manna
næðu bezt eyrum vinstri manna,
og hafði þá í huga Stalín-Rúss-
land.
Hvað sem segja má um ýmis
glöp stjórnar Attlees þá verður
aldrei af henni skafið, að árið 1948
tók hún höndum saman við
Truman og leiðtoga í Evrópu um
að stofna vestrænt bandalag gegn
kommúnistum.
Þannig var bægt frá bráðustu
hættunni af því að kommúnistar
héldu áfram að sölsa undir sig
landsvæði, og þótt skrýtið og
mótsagnakennt sé, þá var það
einmitt á sam tíma sem samskipt-
in við ríkin austan járntjalds tóku
að skána, en fram að því höfðu þau
farið síversnandi.
Það sama átti sér stað árið 1962
þegar Kennedy sýndi Krúsjeff í
tvo heimana vegna þess að Rússar
voru að koma sér upp eldflauga-
stöð á Kúbu. I stað þess að verða
undanfari þriðja heimsstyrjaldar-
innar varð það mál til þess að
samskipti við Sovétríkin fóru
heldur að lagast.
Árið 1963 reyndizt unnt að koma
á samningi um bann við kjarn-
orkutilraunum í hernaðarskyni,
sem fram fóru undir beru lofti.
Beinn sími milli æðstu ráðamanna
í Washington og Moskvu varð
næsta skref, og smám saman fór
að draga úr spennu.
Versnandi samskipti við komm-
únistaríkin hafa ævinlega fylgt í
kjölfar tímabils þegar Vestur-
landabúar hafa leiðst út í það að
blunda á verðinum og hyggja ekki
nógu vel að eigin öryggi.
Vestur-Þjóðverjar þurfa engan
Berlínarmúr til að koma í veg fyrir
að þegnarnir reyni að flýja. Bátar
frá Japan eru ekki að hrekjast
troðfullir að fólki, sem er að forða
sér úr landi. Ekki heldur eru
Rússar með sína víðáttumiklu
kornakra aflögufærir þannig að
þeir geti selt amerísku kapítalist-
unum korn.
Þveröfugt. Hin kapítalísku
Bandaríki selja korn til Sovét, og
Evrópuþjóðir selja þangað smjör.
Jafnvel í þessu Benn-þjáða landi
[hér er greinarhöf. að vitna í Tony
Benn, ráðherra í stjórn
Callaghans, helzta þjóðnýtingar-
frömuð Verkamannaflokksins]
höfum við altént vit á því að láta
sjálfstæð fyrirtæki, sem hægt og
sígandi sjá um að bæta lífskjörin
og fjármagna aðstoð okkar við
þróunarlöndin, um söluna á þess-
um útflutningsvörum.
Hafi einhverju sinni verið til
stjórnmálalcg heimspekikenning,
sem reynslan hefur afsannað
rækilega, þá er það marxismi.
Þó finnst mér sem vestræn ríki
hafi aldrei sýnt lakari frammi-
stöðu en um þessar mundir.
Sovétflotinn ryðst um heimshöfin,
og neðansjávarfloti Sovétríkjanna
er margfalt öflugri en sá, sem
næstum tókst að svelta okkur til
bana í síðari heimsstyrjöldinni.
Sovétmenn hafa, að því er ég tel,
á að skipa langvoldugasta flota,
sem nokkru sinni hefur verið til í
heiminum. Yfirburðir þeirra hvað
viðkemur mannafla undir vopnum,
skriðdrekum og flugvélum eru
uggvænlegir, einkum vegna þess
að þessi hervæðing er svo margfalt
meiri en nokkuð það, sem flokkast
undir þarfir vegna varna.
Mikill hluti Afríku, Suðaustur—
Asíu, auk allrar Austur-Evrópu,
Afghanistan, og nú jafnvel einnig
Iran, er á áhrifasvæði Sovétríkj-
anna. Sé litið til Arabaríkjanna,
þá hafa Sovétmen'n tögl og hagldir
í írak, auk þess sem þeir hafa
gífurleg áhrif í Líbýu, og veruleg
áhrif á bak við tjöldin í Sýrlandi,
Líbanon og Egyptalandi.
Mikið öngþveiti ríkir í Tyrk-
landi, og sama gildir að mörgu
leyti einnig í Grikklandi. Jafnvel í
Bretlandi og Bandaríkjunum
gegnir mikilli furðu hvaða áhrif
Cyrus Vance og
árið framundan
AÐALVANDI bandarískrar
utanrikisstefnu á árinu 1979 er
sá, að dómi Cyrus Vance utan-
ríkisráðherra, að halda sæmi-
legu jafnvægi f samskiptum
austurs og vesturs og einkum
að viðhalda samstöðu banda-
lags vestrænna ríkja og ein-
hvern veginn að fylgja fram
óhlutdrægri stefnu bæði gagn-
vart Kína og Sovétríkjunum.
Vance viðurkennir að þetta
muni ekki reynast auðvelt.
Hann hefur mikinn hug á því að
koma á eðlilegum stjórnmála-
legum tengslum og viðskiptum
við Kína, en hefur áhyggjur af
vaxandi andúð í garð Rússa á
Bandaríkjaþingi og hjá banda-
rfskum almenningi og reynir að
ráða fram úr því hvernig hann
geti leyst þessi vandamál út á
við, inn á við og gagnvart
almenningsálitinu á þessu ári.
Cyrus Vance er hægláti og
gætni ráðherrann í
Carter-stjórninni — vantrúaður
á stórbrotnar og skrumkenndar
hugmyndir um heimsmálin.
Hann er lögfræðingur og fæst
við eitt vandamál í einu, reynir
sí og æ að sætta andstæð öfl
heima og erlendis, óendanlega
þolinmóður og kurteis og gædd-
ur skörpum skilningi á því
hverju hann geti komið til leiðar
og hverju ekki.
Til dæmis telur Vance utan-
ríkisráðherra ekki, hvort sem
hann hefur á réttu eða á röngu
að standa, að stjórnin í
Washington geti mikið gert í
sambandi við hið alvarlega
ástand í íran. Frá sjónarmíði
hans er þetta ekki í meginatrið-
um milliríkjamál, heldur þjóð-
félagslegt og jafnvel trúarlegt
vandamál, sem stjórnin í
Washington geti ekki leyst. Það
hefur uggvænleg hernaðarleg og
herfræðileg áhrif sem stafa af
olíuauði írans. Þetta bitnar á
iðnríkjunum og jafnvel þróunar-
löndunum, en Vance telur ekki
að Bandaríkin geti ráðið niður-
stöðunni, hvort sem stjórnin
mæli með því að íranskeisari
verði um kyrrt í Teheran eða
fari á brott.
Á svipaðan hátt er Vance
hnugginn og jafnvel svartsýnn
út af sjálfheldunni í viðræðum
Israelsmanna og Egypta, út af
möguleikunum á málamiðlunar-
Eftir
James
Reston

^TeUrJJorkStmc0

samkomulagi í Miðausturlönd-
úm. Að hans dómi eru því mun
meiri líkur á því að Sadat forseti
og Begin forsætisráðherra missi
af tækifærinu á málamiðlunar-
samkomulagi um Sinai, vestur-
bakkann og Gaza-svæðið, því
mun meira veður sem þeir gera
út af IV grein eða VI grein
samkomulagsins í Camp David.
Þar af leiðandi er stjórnin í
Washington að beina athyglinni
frá heilabrotum um Sadat og
Begin, sem svo lengi hafa gagn-
tekið hana, og hún er jafnvel
farin að snúa sér frá átökunum í
íran, sem bandaríska stjórnin
virðist ekki geta haft áhrif á.
Embættismenn eru að snúa sér
aftur að samskiptunum við
NATO-bandalagið, Moskvu,
Peking Tokyo.
Á leiðtogafundi vesturveld-
anna á Guadeloupe lýstu Callag-
han, forsætisráðherra Bret-
lands. Schmidt, kanzlari Vest-
ur-Þýzkalands, og Giscard
d’Estaing, forseti Frakklands,
allir yfir stuðningi við þá stefnu
Carters forseta að færa sam-
skipti Bandaríkjanna við Kína í
„eðlilegt" horf. En'um leið sögðu
þeir Carter að þeir hefðu áhyggj-
ur af vaxandi andsovézkum
áróðri í Bandaríkjunum og
spurðu hann hvað gerðist ef
þetta yrði til þess að SALT II
yrði hafnað og vígbúnaðarkapp-
hlaupið hæfist á nýjan leik.
Leiðtogarnir höfðu lítið að
segja fréttamönnum á
Guadeloupe, en af þessari
ástæðu birtust þeir samt sem
áður í sjónvarpi til að taka skýrt
fram að þeir vildu fá SALT II
samning og teldu hann vera í
þágu öryggishagsmuna Vest-
ur-Evrópu.
Vance utanríkisráðherra
hefur ekki aðeins áhyggjur af
því að koma SALT II gegnum
þingið; hann hefur líka af því
áhyggjur hvort honum tekst að
fá þingið til að veita Sovétríkj-
unum sömu tilslakanir á við-
skiptasviðinu og Kína.
Eitt helzta deiluefnið á
Guadeloupe er sú ákvörðun
Breta að selja nýtízkulegar her-
flugvélar til Peking. Schmidt
kanzlari óttaðist þau áhrif, sem
þetta allt gæti haft á pólitísk
samskipti vesturveldanna við
Moskvu. Hví skyldum við ögra
rússneska birninum, spurði
hann.
Allt þetta hefur haft nokkur
áhrif á ráðunauta Carters for-
seta í utanríkismálum, einkum
Vance utanríkisráðherra. Hann
er uggandi vegna þeirrar til-
hneigingar í Bandaríkjunum,
þótt það komi aðeins fram hjá
honum í einkaviðræðum, að
„reiða bareflið" að Sovézka birn-
inum. Hann gengur jafnvel