Morgunblaðið - 30.01.1979, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 1979
Það hefur spurst, að
vissrar ósamstöðu gæti í
röðum íslenskra einsöngv-
ara um það hvernig heppi-
legast sé að koma draumn-
um um óperufélag á íslandi
í heila höfn. Tvær skoðanir,
eða draumráðningar, njóta
mest fylgis, þótt enn aðrar
komi til álita. Önnur fylk-
ingin, undir forystu félags
íslenskra einsöngvara, rær
að því öllum árum að stofn-
aður verði óperuflokkur at-
Frá sýningu Þjóðleikhússins á Brúðkaupi Fígarós 1969-70.
Sigurlaug Rósinkranz íhlutverki sínu.
Greinarflokkur um óperuflutning á íslandi:
Rætt við Elísabetu Erlingsdóttur
________ formann félags íslenskra einsöngvara:
„Rökrétt að stofna óperu-
félag í beinum tengslum
við Þjóðleikhúsið
BLM: Telurðu að óperulist eigi
erindi við Islendinga?
„Svo sannarlega, því ekki óperulist
eins og aðrar listir. Þótt eiginlegur
boðskapur óperunnar sé í fæstum
tilfellum gulls ígildi, er tónlistin sem
hún flytur þess eðlis að hana má ekki
vanta eigi að tala um menningarlíf á
Islandi. Operan hefði ekki lifað í
fjögurhundruð ár kostalaus. Drama-
tískir ágallar sumra verka trufla
mig ekki verulega. Ég á auðvelt með
að horfa framhjá þeim af fyrr-
greindum ástæðum. Það er margt
sem laðar Islendinga að óperunni, en
fyrst og fremst góður söngur."
BLM: Er tímabært að stofna
óperufélag á Islandi?
„Já, tvímælalaust. Æskilegast
væri að slíkt félag yrði stofnað í
samvinnu við Þjóðleikhúsið og
Sinfóníuhljómsveit Islands. Slíkt
félag gæti best þroskast í skjóli
þeirra aðstæðna sem eru fyrir hendi
í Þjóðleikhúsinu."
BLM: Er áhugi á meðal ráða-
manna Þjóðleikhúss og Sinfóníu-
hljómsveitar á þessu?
„Já, það held ég. Ég hef oft rætt
við Þjóðleikhússtjóra fyrir hönd
Félags íslenskra einsöngvara, og
hann tekið máialeitan minni vel. En
þetta er erfitt viðfangs. Þjóðleikhús-
ið er lítið og upphaflega byggt með
leiklist í huga, ekki óperur. Þó hafa
þar verið sýndar óperur með miklum
glæsibrag. og ætti að vera hægt í
framtíðinni. Þrátt fyrir annmarka
hússins tel ég æskilegt að fullreyna
þetta. Þess vegna vil ég að óperu-
flokkur fái þar aðstöðu. Þjóð-
leikhúsið er eins og kunnugt er eina
húsið á landinu sem nálgast það að
vera óperuhús."
BLM: Hvað með ráðningu söngv-
ara að Þjóðleikhúsinu?
„Það væri að sjálfsögðu æskilegast
að húsið réði söngvara til starfa.
Ráðningartími gæti verið eitt til tvö
ár í senn, svo að sem flestir ein-
söngvarar fengju tækifæri til að
spreyta sig.“
BLM: Hvaðan á frumkvæði um
stofnun slíks óperufélags við Þjóð-
leikhúsið að koma?
„Ég tel að það ætti að koma
samtímis frá öllum þeim aðilum er
við sögu koma og hafa komið, til
þessa. Fulltrúar Félags íslenskra
einsöngvara hafa hvað eftir annað
fært þetta í tal við Þjóðleikhús-
stjóra. Árangur þessa varð t.d. sá að
hann bauð okkur húsið til afnota
endurgjaldslaust dagana 27. ágúst til
10. september s.I. ár til óperu-
flutnings. Við gátum því miður ekki
þegið þetta ágæta boð, þar eð fé
skorti til að standa undir kostnaði
öðrum en húsaleigu, t.d. kostnaði
vegna undirleiks hljómsveitar. Þetta
mál var rætt fram og aftur jafnt við
félagsmenn sem þá sem standa fyrir
utan F.I.E. — en án árangurs. Það
varð úr, að bréf var sent til alþingis,
sem um þessar mundir ræddi frum-
varp til laga um Þjóðleikhús. Félagið
sendi einnig bréf til menntamála-
nefndar efri-deildar, og fór þess á
leit að breyting yrði gerð á þriðju
grein laganna. Greinin kvað á um, að
Þjóðleikhúsið flytti aðeins eina
óperu á ári. Við vildum hafa þær
a.m.k. tvær, auk söngleiks. Slíkt
héfði gefið söngvurum byr undir
báða vængi. Lögin voru hins vegar
samþykkt í lítt breyttri mynd, nema
hvað klausan um söngleikinn fékk að
fljóta með. Sem sagt, ein ópera á ári
í Þjóðleikhúsi þjóðarinnar auk söng-
leiks.“
BLM: Er einhugur meðal söngvara
um að koma á laggirnar óperufélagi
innan Þjóðleikhússins?
Ehsabet Erlingsdóttir söngkona: „Þótt eiginlegur boðskapur óperunn-
ar sé í íæstum tilíellum gulls ígildi, er tónlistin sem hún flytur þess
eðlis að hana má ekki vanta eigi að tala um menningarlíf á 'fslandi.
Óperan hefur ekki lifað í fjögurhundruð ár kostalaus
„Já það má segja. Það fundum við
greinilega á óperufundum í fyrra
vor. Einhugur kom fram m.a. í
mikilli fundarsókn. Þetta á jafnt við
um félagsbundna sem ófélagsbundna
einsöngvara."
BLM: Hver var niðurstaða óperu-
fund F.Í.E.?
„Að einsöngvarar æsktu samstöðu
um uppfærslur á óperum, ekki
klofnings. En það er bara svo margt
sem hindrar félagið í að framkvæma
hlutina, og þá aðallega fjárskortur.
Við teljum að lausnin felist í
ráðningu óperuflokks að Þjóðleik-
húsinu, flokks sem hefði sérstaka
fjárveitingu hins opinbera til að
byggja á. í athugasemdum um nýju
þjóðleikhúslögin stendur, að í fram-
tíðinni væri eðlilegt að í fjárhags-
áætlun leikhússins væri sundurliðað
það sem varðar óperu og listdans.
Við bíðum og vonum."
BLM: í athugasemdum um frum-
varpið stendur einnig að kostnaður
við uppsetningu óperu í dag sé fimm
til níu milljónir, og sagt að sjaldnast
sé von til þess að afgangur kvöld-
kostnaðar geti endurgreitt stofn-
kostnaðinn. Er þetta rétt? Verður
það fyrirfram séð að óperu-
flutningur, stór sem smár, verði
rekinn með tapi á íslandi?
„Ég er hrædd um að þetta sé rétt,
Rætt við Garðar Cortes skólastjóra Söngskólans:
„Megn óánægja með fram-
talísleysi Þjóðleikhússins veldur
stofnun óperufélagsins ”
BLM: Ef þú ætlaðir að sannfæra
einhvern um lífsnauðsyn þess að á
íslandi væri starfrækt óperufélag
allt árið um kring, hvaða rök mynd-
irðu nota?
„Ætli ég vitnaði ekki bara í Atla
Heimi Sveinsson og segði „Why not!“
BLM: Tengist Söngskólinn
væntanlegum flutningi á Pagliacci
Leoncavallos?
„Já, óbeinlínis. Kennarar og nem-
endur Söngskólans mynda kjarnann
sem stendur að sýningunni. En
óperufélagiö, hinn eiginlegi bakhjarl
sýningarinnar, er sjálfstætt fyrir-
tæki óháð skólanum. Söngskólinn
mun hins vegar, þegar fram í sækir,
bjóða nemendum sínum inngöngu í
nýja óperudeild. Óperudeildin er í
mótun og munu þær stöllur
Sieglinde Kahmann og Þuríður Páls-
dóttir veita henni forstöðu. Við
vonumst til að geta flutt óperur í
fullum skrúða á vegum óperudeildar
i framtíðinni, þó ekki til að keppa við
nýstofnað óperufélag, nema þá félag-
ið bregðist hlutverki sínu.“
BLM: Þú sem skólastjóri Söng-
skólans og einn stofnfélaga óperu-
félagsins ert staðráðinn í að koma
óperu á laggirnar á íslandi — með
einum eða öðrum hætti?
„Já, því er ekki að leyna."
BLM: Hvernig var staðið að stofn-
fundi óperufélagsins?
„Ég boðaði ýmis samtök áhuga-
manna um tónlist til fundar, þ.á m.
Söngskólann, Sinfóníuhljómsveitina
í Reykjavík, Kór söngskólans og
nokkra einsöngvara, eða jafn marga
og þurfti til að setja Pagliacci á svið.
Á fundinum var samstaða um að
stofna vísi að óperufélagi sem hefði
óperuflutning efstan á stefnuskrá,
enda íslenskir einsöngvarar eini
hópur listamanna sem ekki hefur
getað lifað á list sinni til þessa. Við
vildum sýna fram á að slíkt væri
framkvæmanlegt þrátt fyrir land-
lægan barlóm um hið gagnstæða.
Söngvarar eiga réttindi eins og aðrir
þjóðfélagsþegnar og atvinnuhópar —
eða hvað? Síðan þessir fundir áttu
sér stað hefur verið unnið að skipu-
lagsskrá. Formlegur stofnfundur
félagsins verður haldinn innan tíð-
ar.“
BLM: Hver er tilgangur þessara
fundarhalda umfram það sem fram
hefur komið?
„Hann var sá að lýsa megnri
óánægju með framtaksleysi opin-
berra aðila, t.d. afskiptaleysi Þjóð-
leikhússins. Ég hef talað við þjóð-
leikhússtjóra um þetta mál, og hann
sýnt því velvild frá upphafi, þótt
Þjóðleikhúsið sem slíkt hafi ekki séð
sér fært að vera sá brautryðjandi
sem vænst var. Stuðningur Þjóðleik-
hússtjóra við málstað okkar hefur
fyrst og síðast verið siðferðilegur."
BLM: Kemur Félag íslenskra ein-
söngvara við sögu í þessu nýja
óperufélagi sem nú á að stofna?
„Nei, félagið kemur ekki inn í
myndina sem slíkt. Hins vegar eru
margir félagsmanna F.Í.E. þátttak-
endur í stofnun óperufélagsins og
þátttakendur í væntanlegum óperu-
flutningi þess.“
BLM: Er þá um samstöðuleysi að
ræða meðal íslenskra einsöngvara?
„Samstöðuleysi að vissu marki. En
áhugi allra er mikill. Full samstaða
hlýtur að sigla í kjölfarið."
Garðar Cortes skólastjóri Söng-
skólans: „Söngskólinn mun,
þegar fram í sækir, bjóða nem-
endum sínum inngöngu í nýja
óperudeild. Við vonumst til að
geta flutt óperur í fullum
skrúða. “
BLM: Hvers vegna hafa íslenskir
einsöngvarar lítt leitað stuðnings
meðal þeirra sem eru í aðstöðu til að
veita hann, t.d. til dagskrárstjóra
ríkisfjölmiðla, leikhússtjóra og leik-
félaga, útvarpsstjóra, Sinfóníu-
hljómsveitar íslands og annarra?
„Þetta er keðjuverkandi. Söngvur-
um hefur ekki verið sýndur nema
takmarkaður áhugi. Þeir telja að svo
sé enn og muni verða."
BLM: Hvað hefur þú að segja um
óperuflutning á íslandi til þessa?
„Ég hefi heyrt hljóðritanir frá
fyrstu árum óperuflutnings á ís-
landi, og fylltist aðdáun á gæðum
söngs og flutnings alls, sem í sumum
tilfellum var hreint meistaralegur.
Frá því ég kom heim frá námi hefur
ósköp lítið verið að gerast á þessu
sviði. Helena fagra í Þjóðleikhúsinu
fannst mér fyrir neðan allar hellur,
Leðurblakan var góð, og Káta ekkj-
an skemmtileg. Þar stóðu söngvarar
sig vel þrátt fyrir slæman leik-
ramma. Mér finnst það tímanna
tákn að Þjóðleikhúsið skuli ekki
frumflytja neina óperu í ár. Það er
nánast sorglegt og algjörlega órétt-
lætanlegt gagnvart einsöngvurum
landsins."
BLM: Hver er stærsti draumur
óperufélagsins?
„Að æfa upp nokkrar óperur sem
sýna má samtímis, bæði í Reykjavík
og út um land. Næsta vetur ættum
við að hafa þrjár óperur „á lager", og
fimm óperur árið þar á eftir. Við
vonumst til að Þjóðleikhúsið haldi
áfram að frumflytja eina til tvær
óperur á ári. Þannig myndi á nokkr-
um árum myndast vísir að samfelld-
um óperuflutningi allt árið um
kring."
BLM: Getur sú staða hugsanlega
komið upp í þessu brambolti öllu, að
þrír aðilar verði að bjástra við
dýrkeyptan óperuflutning á íslandi,
hver í sínu horni, þ.e. Þjóðleikhúsið,
Óperufélagið og Félag íslenskra
einsöngvara, eða sá hluti félags-
manna sem er tregur til að veita
óperufélaginu brautargengi?
„Kannski. En ég álít það óefnilegt
að dreifa kröftum þannig. Ef Þjóð-
leikhúsið réði hins vegar svo sem