Morgunblaðið - 16.03.1979, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 16. MARZ 1979
29
Greinargerð V
Það er stórt atriði í menningu
þjóðarinnar og jafnrétti lands og
lýðs að nokkuð stór þéttbýlis-
kjarni, um 5 þúsund manns, sé í
sem flestum kjördæmum. Til þess
má kosta nokkru til. Það sem
réttlætir það að efla byggð á
Sauðárkróki er þetta: 1) Frá Sauð-
árkróki er tiltölulega stutt á feng-
sæl fiskimið. 2) Að Sauðárkróki
liggur blómlegt landbúnaðarhérað,
Skagafjörðurinn. Kostir: a) Gott
til ræktunar. b) Heitar uppsprett-
ur. c) Fjallavötn til virkjunar.
d) Veðursæld, t.d. snjólétt að und-
anteknum Fljótum.
Skagafjörðurinn var talinn einn
af þremur veðursælustu byggðum
landsins. Hinir tveir eru Fljóts-
dalshérað og Breiðafjarðareyjar.
Greinargerð VI
Kostir Vestfjarða og Austur-
lands eru þessir: Bæði kjördæmin
liggja að góðum fiskimiðum. Ur
þessum landshlutum kemur
kjarnafólk bæði til stjórnunar og
íþrótta, fleira mætti nefna.
Austurlandskjördæmi: Þar eru
stór fjallavötn til virkjunar. Aust-
urland er ágætt til landbúnaðar,
sérstaklega sauðfjárbúskapar.
Egilsstaðir yrðu skólabær Austur-
lands. Þar yrði reistur búnaðar-
skóli og menntaskóli. Á Egilsstöð-
um yrði reist vetrarhótel, þó ekki
sé þar heitt vatn i jörðu. Heita
vatnið er mjög misnotað til upp-
hitunar. Það er sanngjarnt að
skattleggja heita vatnið svolítið.
Þetta er eign allrar þjóðarinnar
eins og fiskimiðin.
Greinargerð VII
Vestfjarðakjördæmi
Á Vestfjörðum er skólaganga
erfið hjá fólki vegna strjálbýlis
smárra þéttbýliskjarna, slæmra
samgangna. Fjöllótt land, storma-
söm veðrátta með norðanbyljum
lamar allar samgöngur um langan
eða skamman tíma á löngum vetri.
Þegar á þetta er litið, þá ætti að
efla heimanám æskunnar og taka
upp forkennslu á menntaskólastigi
að nokkru leyti í sambandi við
Menntaskólann á ísafirði. Á þessu
yrði meiri gróði en tap fyrir
byggðir kjördæmisins, þegar á allt
er litið. Heimalestur til háskóla-
prófs ættu Vestfirðingar að fá að
hafa eftir vild. Háskólamenntun
veitir enga hamingju út af fyrir
sig. í grennd við Isafjörð ætti að
reisa stórt kúabú og flytja þangað
nægilegt hey á hverju hausti. Efla
ætti mjólkurframleiðslu hjá
bændum kringum þorpin, svo að
börnin og allir geti fengið næga
nýmjólk. Á Vestfjörðum má ekk-
ert býli fara í eyði. Sama má segja
um landið hvar sem byggð er
dreifð. Gullnáman, fiskurinn í
sjónum á Vestfjörðum og kringum
allt landið. Á að efla hina dreifðu
byggð, láta hana ekki þurrkast út,
þá minnkar íslenska ríkið. Það er
ræfilsskapur að láta svo fara; það
er ekki svo stórt að það megi við
því.
_________Viðbætir_____________
Það væri skemmtilegast að öll
kjördæmin fengju landshöfðingja
en þá verður að fækka einhvers
staðar frá því sem þessi framan-
skráðu frumdrög kveða á um. í
Reykjavík er búsettur hópur þing-
manna úr öðrum kjördæmum. Svo
mun verða áfram, nema hömlur
séu settar á þetta. Það vilja sumir
gera. Aðrir telja réttara að láta
þetta vera óbreytt, en taka þessa
tvo þingmenn frá Reykjavík.
Það er oft talað um, hvað búseta
þingmanna í Reykjavík hefur mik-
il áhrif á gerðir þeirra. Misréttið
talar. Við skulum horfa lengra en
til líðandi stundar. Reykjavík er að
nokkru höfuð þjóðarinnar.
Kannski full stórt.
Eftir höfðinu dansa limirnir.
Viljið þið láta hvert kjördæmi eiga
landhelgina út af sinni strönd?
Hvort mundi réttlætið minnka eða
aukast við það? Þó væri sann-
gjarnt að hvert kjördæmi hefði
leiðsögu yfir sínum smábátamið-
um. Ríkið eða öll þjóðin á fiskimið-
in og fleira innan landhelginnar.
Það væri margur hnúturinn leyst-
ur, ef ríkið ætti allt land o.s.frv.
Öll stjórnun hvað góð og nauð-
synleg sem hún er getur valdið
einhverjum sársauka í bili.
Á kyndilmessu 1979
Ekki ætla ég sjálfur að fella dóm
yfir ágæti þessarar fræðslu. Það
læt ég lesendur um. Eftir undir-
tektum almennings að dæma,
erum við á réttri leið. Vonandi
sýnir uppvaxandi kynslóð það
fordæmi að næsta kynslóð njóti
góðs af.
Árni gerir sér tíðrætt um gott
fordæmi. Eg hins vegar fordæmi
fordæmi Árna. Þessi tilraun hans
til að slá sjálfan sig til riddara
með því að traðka niður starfsemi
SÁÁ er alvarlegur þverbrestur i
starfsemi allra þeirra, sem af
bezta hug og skilningi reyna að
vinna sameiginlega að þjóðfélags-
vandamáli, — áfengisvandamál-
inu. Höldum því sameinuð til
starfa, hver með sínu lagi, með því
einu getum við myndað þann
samstillta kór sem einn getur
hrifið íslenzkan almenning til
raunhæfra aðgerða.
Aldarafmæli Einsteins:
HÍB gefur út af-
stæðiskenninguna
HIÐ Islenzka bókmenntafélag
gaf út í gær, á aldarafmæli Albert
Einsteins, rit hans um afstæðis-
kenninguna í ísl. þýðingu eftir
Þorstein Halldórsson, eðlisfræð-
Albert Einstein
ing, með inngangi eftir Magnús
Magnúss, prófessor. Bókin kom
fyrst út 1970 og kemur nú út í 2.
útg. sem hefur verið
endurskoðuð.
Allir kannast við afstæðiskenn-
ingu Einsteins, þótt þeir séu færri,
sem kunni á henni einhver skil.
Um hana ritaði Einstein tvær
bækur, og er þessi hin alþýðlegri
þeirra tveggja. Má hún heita
auðskilin hverjum þolinmóðum
lesanda. Magnús Magnússon
prófessor ritar í inngangi að bók-
inni um Albert Einstein, ævi hans
og starf og leggur þar meðal
annars mikla áherzlu á heimspeki-
legar aðferðir og viðhorf
Einsteins. Er inngangurinn hið
rækilegasta, sem ritað hefur verið
um Einstein á íslenzku. Þeir dr.
Þorsteinn Sæmundsson stjarn-
fræðingur og Þorsteinn Vilhjálms-
son eðlisfræðingur rita eftirmála
um staðfestingu kenningarinnar á
síðari ártim. Höfuðgildi bókar
Einsteins er, að þar rekur hann
uppgötvanir sínar í sögulegu og
fræðilegu samhengi.
en líta þó fram hjá æði mörgum
þörfum þess. Það er ekki óalgengt
að áfengisneysla í hversu ríkum
mæli sem hún er, bæti við vanda-
málin sem fyrir eru. Og oftast
leysir hún engin vandamál.
Er það annars ekki furðulegt að
til þess að njóta lifsins og
skemmta sér þurfi fólk að detta í
það. Vantar ekki eítthvað í okkar
Áfengi — and-
legar þarfir
Undanfarið hefur talsvert verið
fjallað um áfengismál í fjölmiðl-
um. Tilefnið hefur verið
uppástunga nokkurra manna um
að lengja opnunartíma vín-
veitingahúsa og að leyfa yngra
fólki en nú gerist að kaupa vín á
þessum stöðum. Annað hvort eru
menn á móti þessu eða með.
Sumum finnst það alvarlegt mál ef
18 ára unglingum misjafnlega
mikið þroskuðum, er leyfilegt að
kaupa áfenga drykki, en aðrir
segjast treysta þessu fólki
fullkomlega og hafi engar áhyggj-
ur af.
Nú spyr ég í fáfræði minni: hver
er eiginlega munurinn á að ungt
fólk drekki sig fullt og að eldra
fólk drekki sig fullt?
Ég ætti kannski frekar að orða
þetta þannig: af hverju drekkur
fólk sig fullt? Þetta þykir víst léleg
spurning því hún hefur verið borin
fram margsinnis í gegnum árin.
Eitt er þó alveg augljóst, eitthvað
breytist. Hinn hversdagslegi
persónuleiki tekur tímabundnum
breytingum. Vitundarástandið
verður annað en það er venjulega.
Það þykir sjálfsagt að fólk fari
annað slagið út að skemmta sér.
Þá er oftast farið á vínveitinga-
staði þar sem spiluð er tónlist og
hægt er að dansa. Fólk hefur
gaman af að dansa eftir tónlist-
inni, það er eins og það setji sig
inn á bylgjulengd tónlistarinnar ef
svo má til orða taka. Það vill vera
þátttakendur. Það hefur meira að
segja sýnt sig stundum að hægt er
að komast í eins konar hug-
ljómunarástand í dansi. Ekki þori
ég að fullyrða hvort svo sé hægt í
diskódansi. Alla vega virðast
margir fá útrás fyrir sköpunar-
gleði sína með því að dansa.
Vínveitingahús eru staðir fyrir
fólk til að hittast, tala saman,
hlæja, skemmta sér o.s.frv. Maður
er manns gaman og öll erum við
félagsverur. Við viljum vera með
félögum, kunningjum og ástvinum
og eiga góðar stundir saman. Og
þá er loksins hægt að líta af
klukkunni sem allir eru svo háðir
og sem líður alltaf svo hægt nema
við þau tækifæri þegar fólk
skemmtir sér. Og áður en nokkur
veit af er kominn morgúnn og tími
til að fara aðð sofa. Þegar við
skemmtum okkur full eða blind-
full, erum við hamingjusöm (að
minnsta kosti teljum við okkur
sjálf trú um það), við getum leyft
okkur hvað sem er, sagt það sem
við komum okkur aldrei til að
segja á venjulegum dögum, látið í
ljós tilfinningar okkar og yfirleitt
gert allt sem okkur, dettur í hug.
Það er kannski ekki nema von þó
að fölk hlakki til helganna. Það er
sem sagt viðurkennt í okkar
þjóðfélagi (og reyndar fleirum) að
fólk fari annað slagið út að
skemmta sér og detti í það.
Persónulega er ég ekki á móti
skemmtistöðum þar sem fólk
kemur saman til að blanda geði við
aðra, hlusta á músik, dansa og
sitthvað fleira en mér finnst hálf-
ömurlegt að fólk þurfi að drekka
sig fullt til að gera þetta. Að mínu
viti hlýtur að stafa af þessu of
mikil áfengisneysla. Ég er því
kominn aftur að spurningunni af
hverju drekkur fólk sig fullt?
Auðvitað eru alltaf einhverjir á
þessum skemmtistöðum sem ekki
drekka vín en ég hugsa að meiri
hluti fólksins fái sér í glas eða
glös.
Flestir geta verið sammála um
að öll leitum við að eins konar
hamingju, jafnvel stjórnmála-
mennirnir, þó kannski ótrúlegt sé.
Það er eins og hið hversdagslega
líf geti ekki veitt öllum þessa
hamingju því þeir verða að bre.vta
sínu vitundarástandi mjög mikið
til að finna fyrir að minnsta kosti
gleði eða ánægju. Þá á ég við fólk
sem skemmtir sér með Bakkusi.
Kannski getur þjóðfélagið ekki
veitt þessu fólki hamingju nema
með hjálp áfengis.
Ágætur maður hefur sagt að
maðurinn hefði löngun eftir
óendanlegri hamingju. Vín getur
ekki veitt sanna hamingju hvernig
sem það er drukkið. I mínum
augum hefur maðurinn efnislega,
huglega og andlega (spirituel)
eiginleika. Þeir sem reyna að
virkja alla þessa eiginleika vita að
vín er dragbítur á að svo geti
orðið. Nú veit ég að margir mót-
mæla því að maðurinn hafi raun-
verulega spirituella eiginleika eins
og t.d. margir róttækir vinstri
menn en bókin og vínið eru í
augum þessara manna aðaland-
legu þarfirnar.
Þegar menn berjast fyrir því að
leyfa unglingum að kaupa áfengi
og lengja opnunartima skemmti-
staðanna finnst mér þeim yfirsjást
margt. Það er litið á vín sem
fastan og óafmáanlegan hlekk í
menningu okkar. En eru eiginleik-
ar mannsins og líkami hans
þannig að vín eigi við? Er sama
hvaða olíu er hellt á bílvélina? Er
sama hvaða vökva er hellt ofan í
manninn? Er ekki tími til kominn
að við leggjum enn eina spurningu
fyrir okkur. Hver erum við? Mér
finnst hér á landi allt of mikil
efnishyggja ríkja. Það er litið á
manninn eins og bílvél sem hægt
er að halda gangandi með olíu
(víni) og öðrum efnislegum hlut-
um.
Vín getur ekki leyst neinn
áfengisvanda. Þess vegna finnst
mér spurningin um lágmarksaldur
og opnunartíma í þessu sambandi
engu máli skipta og vera aðeins
gervilausnir þó að aðrir segi að
með þessu móti megi bæta okkar
víðkunnu víndrykkju.
Mér finnst að þegar nokkrir
félagar koma með uppástungu sem
hér hefur verið lýst að þá líti þeir
ekki á manninn í heildrænu sam-
hengi. Þeir tala um þarfir fólksins
þjóðfélagi sem veitt getur fólki
varnalega hamingju? Fólk sem
menntar sig mikið og fólk sem
vinnur baki brotnu til að afla sér
sem mestra peninga virðist samt
skorta eitthvað i lífinu. Þegar það
hefur náð ákveðnu takmarki getur
það loksins skemmt sér og dottið
rækilega í það.
Á undanförnum árum hefur
farið að bera á ýmsum mönnum og
félagasamtökum sem tala um
manninn með nokkru öðru móti en
við heyrum talað um hann í
skólum og fjölmiðlum. Það er tálað
um að maðurinn vilji vera
hamingjusamur og að hann sé ekki
bara efnisleg og hugleg vera
heldur líka andleg (spirituel). Sál-
fræðingar eins og A. H. Maslow,
Carl Jung, Eric Fromm og Roberto
Assagioli hafa mikið fjallað um
andlega eiginleika mannsins og
hvernig megi virkja þá. Eric
Fromm segir t.d. í bók sinni Listin
að elska: „Hins vegar er litið svo á
að maður sem situr hljóður í
hugleiðslu án nokkurs markmiðs
eða tilgangs annars en þess að
skynja nánar sjálfan sig og hlut-
deild sína í alheiminum, sé óvirkur
vegnaþess að hann er ekki að gera
neitt. I raun réttri er engin athöfn
æðri en einbeiting hugarins í
hugleiðslu."
Þeir sem fara hina andlegu leið
samfara hinum efnislegu og hug-
legu og hafa upplifað eitthvað
mikilvægt, s.s. sælu, kærleik,
mikla fegurð, rósemi o.fl. velja það
í lífinu sem auðveldar þeim að fara
þessa braut og hafna því sem er
þrándur í götu. Fólk fer að líta
gagnrýnum augum á líferni sitt,
hvaða matur er bestur fyrir það
(þar kemur inn í hvort víns eigi að
neyta eða ekki), hvað hæfir að
vaka lengi og hvenær er best að
fara að sofa, hvað er gott að vinna
mikið og hvernig á að hvílast,
hvernig er best að skemmta sér
o.s.frv.
Ég held að ef breyta á viðhorfi
fólks til áfengisneyslu þurfi að
benda á eitthvað annað og nýtt
sem gefur því raunverulegt gildi í
lífinu. I bók sinni The Farther
Reaches of Human Nature talar A.
H. Maslow um nokkur atriði sem
hjálpað geta fólki til svokallaðrar
sjálfbirtingar eða virkjunar (self—
actualization). Hann segir m.a.
eitthvað á þá leið að ef fólk fari
e/tir þessum atriðum þegar það
þurfi að velja um eitthvað í lífinu
muni það velja rétt.
Það muni læra aö þekkja örlög
sín og hver sé tilgangur lífsins.
Maður geti ekki valið viturlega
fyrir sig nema að þora að hlusta á
sjálfan sig, sitt eigið sjálf, á öllum
stundum lífsins og geti sagt við
sjálfan sig: „Nei ég vil ekki þetta
og þetta.“
Ég þakka kærlega fyrir birting- •
una og vona að ritfærari menn
skrifi eitthvað meira um þessi
mál.