Morgunblaðið - 12.05.1979, Qupperneq 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. MAI1979
Skipting Barentshafsins ~
liður í víðtækari lausn deilu-
mála á norðurslóðum?
ÁGREININGUR Norðmanna og
Sovétmanna um skiptingu
Barentshafs er það vandamál,
sem hæst ber í samskiptum
ríkjanna, ok frá sjónarmiði
norsku stjórnarinnar það mál,
sem mestu varðar í samskiptum
við náKrannaríkin. Sovétmenn
hafa látið í ljós áhuga á að koma
á rejíluleftum viðræðum við
norsku stjórnina um utanríkis-
mál, ok sumir eru þeirrar
skoðunar, að slík skuldbindinj;
sé það verð, sem Norðmenn þurfi
að j;reiða fyrir málamiðlunar-
lausn varðandi skiptingu
Barentshafsins. Ýmislejjt bendir
til þess að lausn þessa máls sé
lykill að lausn annarra mála í
samskiptum ríkjanna, svo sem
þeirra er varða Svalbarða. I
þessari þriðju oj; síðustu grein
úr flokki norska blaðsins Aften-
posten er fjallað um horfur á því
að þráteflið um Barentshaf verði
til lykta leitt á næstunni.
Skiptalínan í Barentshafi
hefur um lanj;t skeið valdið
áj;reininj;i milli stjórnanna í
Ósló oj; Moskvu, og hefur fjöl-
margar tilraunir til að komast
að samkomulagi um þetta mál
hefur sú leið verið farin að láta
það ligjrja á milli hluta að sinni,
en láta svokölluð „grá svæði“
gilda á fiskimiðum þar til bráða-
birgða. Lausn skiptalínudeilunn-
ar hefði það í för með sér að
samningurinn um „gráu svæðin"
yrði úr gildi numinn, en þar með
yrðu samningar um fiskverndun
og framkvæmd þeirra auðveld-
ari viðfangs.
bessi mál eru afar mikilvæg í
augum norsku stjórnarinnar,
ekki sízt þar sem hún kappkost-
ar að viðhalda þeirri lágspennu,
sem ríkjandi hefur verið á
norðurslóðum um langt skeið.
Slíkir hagsmunir breyta þó ekki
þeirri staðreynd, að mikilvægt
er að linur skýrist og skipting
hafsvæðanna þar nyrðra verði
afdráttarlaus.
Þegar Norðmenn færðu
skiptalínu í Barentshafi fyrst í
tal við Sovétmenn fyrir meira en
tíu árum sáu fæstir fyrir hversu
margslungið mál hér yrði um að
ræða. Stjórn borgaraflokkanna,
sem á þessum tíma var við völd í
Noregi, sá hvorki ástæðu til að
gera Stórþinginu né nánustu
samstarfsþjóðum Norðmanna
grein fyrir málinu áður en það
var. tekið upp, en slík málsmeð-
ferð væri með öllu óhugsandi nú.
Frá því að skiptalínan í
Barentshafi komst á dagskrá
hefur Norðmönnum lærzt að
óþolinmæði kemur ekki að
minnstu notum þegar leysa á
ágreining þar sem Sovétmenn
eiga hlut að máli. Norðmenn
hafa fremur kosið að búa við
óleyst vandamál en að sætta sig
við ófullnægjandi niðurstöðu,
sem væri afleiðing skjótræðis.
Skiptalínumálið snýst í fáum
orðum sagt um það að draga
mörk milli norska landgrunnsins
og fiskimiða annars vegar og
sovézka landgrunnsins og fiski-
miða hins vegar. Báðar þjóðirn-
ar hafa helgað sér 200 mílna
efnahagslögsögu, en í Barents-
hafi skerast 200 mílna mörkin,
og svæðið sem lendir beggja
vegna miðlínu er það, sem deilt
er um.
Norðmenn hafa frá upphafi
haldið því fram að miðlínuregl-
an skuli gilda í Barentshafi, en
Sovétmenn vilja hins vegar
legjya til grundvaliar póllínu, og
telja að Norðmönnum beri
einungis það svæði, sem nær að
henni. Póllínan liggur vestar en
miðlínan, og er þannig til komin
að dregin er lína frá norðurpóln-
um að landamærum Sovétríkj-
anna og Noregs við Barentshaf,
en hið umdeilda svæði tekur yfir
155 þúsund ferkílómetra.
Er sýnt var að ekki tækist að
svo stöddu samkomulag um
skiptalínu, var stefnt að því að
ná samkomulagi til bráðabirgða
um stjórnun fiskveiða á svæð-
inu, enda var það í samræmi við
hagsmuni begjya aðila. Slíkur
samningur var nauðsynlegur til
verndunar fiskistofnun og til að
skera úr um hver fylgjast skyldi
með veiðunum. Niðurstaðan að
loknum löngum og ströngum
samningaviðræðum varð sú að
komið var á svokölluðum „gráum
svæðum“. Samningur þessi var
óyndisúrræði og er af opinberri
hálfu skoðaður sem bráðabirgða-
lausn í því skyni að takmarka
veiðar á viðkvæmum miðum.
Samningurinn gildir til 1. júlí
næstkomandi, en þá eru horfur á
að hann verði framlengdur um
eitt ár í þeirri von að samningar
takist um endanlega skiptalínu.
Án efa hefur þessi bráðabirgða-
samningur orðið til þess að
stemma stigu við veiðum á þeim
miðum, sem hér um ræðir. Samt
sem áður er það óumdeilanleg
staðreynd, að það eru Sovét-
menn, sem fyrst og fremst hafa
haft hag af honum.
Af því umdeilda svæði í
Barentshafinu, sem samkvæmt
Genfarsáttmálanum um land-
grunn frá 1958, átti í heild sinni
að koma í hlut Norðmanna,
fengu Sovétmenn óskoraða lög-
sögu á 9.500 ferkílómetra svæði.
10.000 ferkílómetrar urðu opið
haf, en 41.500 ferkílómetrar urðu
sameiginlegt yfirráðasvæði. Að
auki voru 23fl00 ferkílómetrar,
sem áður voru óumdeilanlega
innan norskrar lögsögu, inn-
limaðir í sameiginlega svæðið,
en aðeins 3.000 kílómetrar af því
svæði, þar sem Sovétmenn einir
hafa átt hagsmuna að gæta, eru
nú á sameiginlega svæðinu.
Þegar allt er talið nær sovézka
hagsmunasvæðið nú mun vestar
en áður var, og það er gjald, sem
andstöðuflokkarnir á Stórþing-
inu töldu of hátt að greiða fyrir
fiskveiðisamning við Sovétmenn.
Af hálfu sovézku og norsku
stjórnanna beggja var áherzla á
það lögð við undirritun
samningsins, að hann skapaði
ekki fordæmi varðandi fram-
tíðarlausn skiptalínumálsins, og
sú afstaða var áréttuð með því
að samingurinn fól ekki í sér
ákvæði um sjálfkrafa framleng-
ingu hans af neinu tagi.
Viðræður þær um skiptalín-
una, sem fram fara um þessar
mundir, eru að frumkvæði
Sovétstjórnarinnar. Áður hafði
norska stjórnin gefið til kynna
að hún væri fús að leita mála-
miðlunar, en það þýðir í raun
fráhvarf frá þeirri afstöðu, að
miðlínureglan sem á sér stoð í
alþjóðalögum, væri ekki lengur
ófrávíkjanleg, heldur skyldi nú
reynt að finna pólitíska lausn,
þar sem staðreyndir málsins
yrðu látnar ráða úrslitum.
Sovétstjórnin hefur í orði
kveðnu ekki gefizt upp á því að
halda póllínunni til streitu, en
ráðamenn hafa samkvæmt
áreiðanlegum heimildum látið í
það skína hvað eftir annað að
þeir gætu verið til viðtals um
samræmda lausn deilumála á
norðurslóðum, þar sem
samningur um reglulegar við-
ræður yrði lagður til grundvall-
ar. Samningar af þessu tagi eru
þegar í gildi milli Sovétríkjanna
og margra annarra ríkja, þar á
meðal Danmerkur. SJíkur
samningur við Norðmenn mundi
ekki fela í sér skuldbindingar um
að norska stjórnin ráðfærði sig
við Moskvustjórnina áður en
ákvarðanir yrðu teknar í utan-
ríkismálum, heldur fæli hann í
sér að utanríkisráðherrar ríkj-
anna hittust reglulega ti! að
ræða sameiginleg hagsmunamál
þjóðanna. Afleiðingin yrði
fremur sálræns eðlis en
áþreifanleg. Norska stjórnin
hefur ekkert á móti því að hitta
sovézka utanríkisráðherrann
stundum að máli, sem yrði þá
oftar en verið hefur. Viðræðu-
samningur hefði það í för með
sér að slíkir fundir yrðu kerfis-
bundnir og færu fram innan
ákveðins ramma, en ein ástæðan
fyrir því að heimsókn Andrei
Gromykos utanríkisráðherra til
Noregs hefur verið frestað hvað
eftir annað er sú að slíkur
samningur er ekki fyrir hendi.
Herdís Hermóósdóttir:
Alþingi eins og alls-
herjar leikbrúðuland
Það virðist vera sannur
Valhallarbragur á íslenzku þjóð-
lífi þetta ár. Að vísu vegast menn
á með orðum og þess vegna eiga
þeir jafn gott með og raun ber
vitni að rísa upp jafngóðir að
morgni og hefja hjaðningavígin að
nýju. En hafi menn einhvern tíma
fundið sannleikann í þvi að „orð
orð innantóm fylla storð fölskum
róm“, hefur aldrei verið meiri
ástæða til þess en nú. Alþíngi er
orðið eins og allherjar leikbrúðu-
land og alþingismenn eins og
strengibrúður sem sprella eftir
list þeirra, er fyrir utan standa og
kippa í spottana. Þeir tala fyrir
einu máli í dag og gegn því á
morgun. Þetta á sér í lagi við um
stjórnmálaflokkana, sem heyja nú
innbyrðis þann hildarleik sem
flestum blöskrar og óar við. Þeir
bera hver annan flestum sökum,
s.s. um óheillindi, svik, ósannsögli
og vísvitandi rangfærslur.
Og þessir menn eiga að stjórna
landinu!! Enda er stjó’nin eftir
því. Og landsfólkið má i j sjá sína
sæng uppreidda. er h rmkvæla-
frumvarp forsætisráðherra hefur
nú útgengið sem lög frá Alþingi.
Þetta frumvarp sem var jafn
umdeilt daginn sem það vár sam-
þykkt og allar þær vikur sem það
hefur setið fast í burðarliðnum og
sem forsætisráðherra þurfti að
flytja einn, af því að í raun vildi
enginn í stjórnarherbúðunum við
það kannast.
En hráskinnaleikur ASI-for-
ystunnar er þó sennilega það sem
mesta furðu og andstyggð vekur.
Eða er ekki ómaksins vert að
hugsa sér viðbrögð ASÍ, ef það
hefði verið stjórn Geirs Hall-
grímssonar, sem ætlað hefði
verkafólki aðrar eins „kjarabæt-
ur“ og þetta dæmalausa frv. gerir
ráð fyrir.
Það má glöggt sjá, að nú þykjast
þeir hafa öll ráð verkalýðsins í
hendi sér og treysta á að hann
gangi hlýðinn og svínbeygður und-
ir okið. Og svo á þetta að heita „að
vinna að hjöðnun verðbólgunnar".
En hún slær undir nára og ryðst
yfir þjóðfélagið sem aldrei fyrr.
eins og allir mega kenna á sjálfum
sér. Á meðan lýsa formenn félaga
í Alþýðusambandi Austurlands
sig fúsa til að taka á sig nokkra
kaupmáttarskerðingu, en há-
launaðir ríkisstarfsmenn og
alþingismenn ákveða sjálfum sér
stórfelld laun og ómæld fríðindi.
Skattar eru stórhækkaðir og
nýir búnir til. Allt af því að
„stjórnin" þarf að mæta verðbólg-
unni, að sögn. En að mínum dómi
er það forkastanlegt að enginn af
hinum kjörnu fulltrúum
almennings skuli láta þess getið,
að hinn almenni launamaður þurfi
líka fleiri krónur til þess að mæta
hinni verðbólgnu dýrtíð, sem ég
tel að stjórnvöld blátt áfram
viðhaldi, til að geta náð fleiri
':rónum í sína eyðsluhít. Á meðan
þau tala fagurlega um að allir
aðrir verði að spara og klípa 3% af
umsömdum launum láglauna-
mannsins, er hátekjumönnum
veitt launabót, sem nemur hærri
krónutölu á mánuði hverjum en
mánaðarlaun lágtekjumannsins
nema, sbr. laun flugmanna sem er
algert hnevksli.
En synd væri að segja, að
ráðstafanir hæstvirtrar ríkis-
stjórnar léti á sér standa.
Við erum nú sem óðast að fá í
skiptum fyrir hinn „heilaga rétt“,
sem gengið hefur kaupum og
sölum síðan „stjórn hinna vinn-
andi stétta"!! tók við völdum sl.
haust. Fyrir afsal „þeirra læst-
launuðu“ á samningsbundnum
kauphækkunum vegna sívaxandi
dýrtíðar. eru láglaunamennirnir
nú að meðtaka hagræðinguna á
“félagslegum grundvelli". Og hún
er ekki svo smá eða hvað? Svo sem
gengisfellingar með þar af
leiðandi stórhækkunum á öllum
innfluttum vörum og vitanlega í
kjölfarið stórhækkaðir tollar og
verðjöfnunarjaald ásamt sölu-
skattinum, því að sjálfsögðu er
allt reiknað prósentvís!!
Og svo ríkið geti fengið sem
mest í sinn hlut er auðvitað um að
gera að varan sé sem dýrust í
innkaupi. Endurteknar stór-
hækkanir á rafmagni gera enn
hærri skattheimtu af þeim sem
búa við dýrustu raforkuna, því
vitanlega verða þeir að greiða
prósentvís verðjöfnunargjald og
söluskatt af raforkunni, sjálfsagt
til heiðurs réttlætinu og
„jafnvæginu í byggð landsins".
Hækkanir á útvarpi og sjónvarpi
gera auðvitað sama gagn og sjálf-
sagt eigum við að hrópa húrra
fyrir þeim ágætu kjarabótum.
Stórhækkanir á póst- og síma-
gjöldum vofa yfir, sem margir
hygjyast mæta með því að fara í
hópum á símstöðvarnar og segja
upp símanum. Og lái þeim hver
sem vill. Stanzlausar hækkanir á
öllum nauðsynjavörum, s.s. smjör-
líki og brauðum, að ógleymdum
hinum hefðbundnu stórhækkun-
um á landbúnaðarvörum, ekki
hvað sízt eftir að dúsunni var
kippt út úr kjósendabjálfunum,
sem stungið var upp í þá við
stjórnarmyndunina í haust í formi
nokkurra króna lækkunar á
smjöri, kjöti og mjókurvörum,
sem voru svo lækkaðar um tugi og
hundruð króna pr. kg fyrir nokkr-
um vikum eins og allir vita.
Og núna flytja blöðin okkur
gleðitíðindin, um þær stórkostlegu
„félagslegu umbætur", sem 233%
hækkun á lyfjagjaldi og læknis-
þjónustu hefur í för með sér.
Já, þær eru ekki skornar við
nögl hinar „félagslegu umbætur“
eins og vænta mátti af hinni
„velviljuðu vinstri stjórn" eins og
nýjustu tillögur forsætisráðherra
bera með sér, þar sem kaupskerð-
ingin verði 3,5% í stað 5,5% sem