Morgunblaðið - 01.09.1979, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
13
í dag eru 40 ár liðin frá því að heimsstyrj-
öldin síðari brauzt út. Að morgni föstudags-
ins 1. september 1939 ruddust þýskar her-
sveitir inn í Pólland. Adolf Hitler skýrði
ríkisþinginu og þýzku þjóðinni frá því kl. 10
árdegis að stríð væri skollið á.
Tveimur dögum síðar, sunnudaginn 3. sep-
tember, kl. 11.15 árdegis birti brezka útvarp-
ið svohljóðandi yfirlýsingu frá Neville
Chamberlain, forsætisráðherra Breta: „Þetta
land á í stríði við Þýzkaland. Þennan dag
hvein í loftvarnarflautum í London, París og
Berlín og íbúarnir hröðuðu sér í loftvarnar-
byrgin. En engum sprengjum var varpað í
Vestur-Evrópu þann daginn.
Morgunblaðið hefur fengið leyfi Almenna
Bókafélagsins og Time — Life-útgáfunnar til
þess að birta nokkra kafla ásamt myndum úr
nýútkominni bók AB, sem gefin er út með
samningum við Time Life um heimsstyrjöld-
ina síðari. Nú þegar eru komnar út í þessum
bókaflokki tvær bækur. Hin’ fyrri nefnist
Aðdragandi styrjaldarinnar en hin síðari
Leifturstríð. Hér fara á eftir nokkrir kaflar
úr siðarnefndu bókinni, sem lýsa innrásinni í
Póllandi í september 1939.
Þannig hóf Hitler síð-
ari heimsstyrj öldina
17. ágúst 1939 barst heldur kynleg
beiðni frá Heinrich Himmler, yfir-
manni SS (Schutzstaffeln eða verndar-
sveita Hitlers), skrifaði Pranz Halder
hershöfðingi, yfirmaður foringjaráðs
þýska hersins, í dagbók sína. Himmler
vildi fá nokkurt magn af einkennisbún-
ingum pólska hersins. Þýski herinn
brást við eins og hans var von og vísa.
Einkennisbúningarnir voru útvegaðir
og afhentir eins og óskað var.
Fatnaður þessi gegndi veigamiklu
hlutverki í fyriraetlun Hitlers að finna
átyllu til að fara með stríði á hendur
Pólverjum, en að líkindum hafa hvorki
Halder né aðrir yfirmenn hersins haft
hugmynd um það. Einhvern tíma milli
17. ágúst, er Halder skrifaði þetta í
dagbók sína, og 31. ágúst — kvöldsins
fyrir árásina — voru 13 dæmdir glæpa-
menn fluttir úr fangabúðum í Oranien-
burg í Austur-Þýskalandi og vistaðir í
skólahúsi einu, þar í grennd, þar sem
þeir skyldu geymdir þangað til stundin
rynni upp.
Fyrirætlun þessi var tvíþætt og gekk
undir dulnefninu „Niðursuðuvörurnar"
— það voru glæpamennirnir sem átt var
við.
Fyrri þátturinn var framkvæmdur 31.
ágúst er öllum föngunum að einum
undanskildum var skipað að klæðast
pólsku einkennisbúningunum. Að því
búnu var sprautað í þá banvænum
skammti af lyfi og síðan voru þeir
fluttir til lítils skógar nálægt Hoch-
linde, einum 15 km vestan pólsku
landamæranna; þar voru þeir skotnir.
Líkunum var hagrætt þannig að ætla
mátti að þeir hefðu verið í sókn inn í
Þýskaland; erlendir blaðamenn og önn-
ur vitni voru von bráðar kvödd á
vettvang til að sjá líkin og draga af
þeim ályktanir.
Síðar þennan sama dag var seinni
þáttur áætlunarinnar framkvæmdur.
Þá fór Alfred Naujocks majór og fimm
menn aðrir úr SS-sveitunum (SD-deild-
inni eða öryggisdeildinni) með þann
fangann sem eftir lifði til borgarinnar
Gleiwitz þar í grenndinni. Þar ruddust
þeir félagarnir, sem allir voru óeinkenn-
isklæddir, inn í útvarpsstöð og hertóku
hana. Einn af fylgdarmönnum Naujocks
flutti harðsvíraða yfirlýsingu í útvarpið
á pólsku, kvað Pólland hafa ráðist á
Þýskaland og kvaddi alla Pólverja til
vopna. Síðan var látið sem átök yrðu
milli dulbúinna SD-mannanna og
starfsliðs stöðvarinnar, fylgdi því mikill
hamagangur og skothríð frammi fyrir
opnum hljóðnema. Öeinkennisklæddi
fanginn var drepinn og skilinn eftir á
gólfi útvarpsstöðvarinnar; átti hann að
vera Pólverjinn sem flutt hafði hina
harðorðu yfirlýsingu.
Klukkan 10 að morgni næsta dag
flutti Adolf Hitler ræðu í Ríkisþinginu í
Berlín, vitnaði í lygavefinn sem spunn-
inn hafði verið í Gleiwitz sem dæmi um
yfirgang Pólverja á þýsku landi og
tilkynnti að hann hefði stefnt öllum
hernaðarmætti Þýskalands gegn ár£s-
arþjóðinni.
Þannig hóf hann síðari heimsstyrj-
öldina.
Þessi styrjöld var með mörgum hætti
einkastríð Hitlers, hafin þegar og þar
sem honum sýndist. Undanfarin sex ár
hafði hann unnið einstæða sigra á
óvinum sínum innanlands og utan —
brotist til valda, hervætt Þýskaland að
nýju, tekið Rínarhéruð, knúið Austur-
ríki til bandalags og tekið Tékkóslóvak-
íu. Þessir sigrar höfðu allir verið unnir
án blóðsúthellinga, en nu var kominn
tími til að Foringinn sýndi að hann væri
jafnágætur fyrirliði á orrustuvellinum.
3. apríl hafði Hitler gefið yfirher-
stjórn sinni skrifleg fyrirmæli þess
efnis að ráðist skyldi á Pólland, skyldi
atlagan hafin hvenær sem væri eftir 1.
september. 23. maí hafði hann gert
æðstu foringjum sínum glögga grein
fyrir fyrirætlunum sínum. Hann kvaðst
vera að brenna brýrnar að baki sér. Það
sem Þýskaland þarfnaðist mest væri
aukið lífsrými fyrir íbúa sína, og þess
yrði einungis aflað með því að ráðast
inn í önnur lönd eða á eignir annarra.
Hitler hélt áfram máli sínu: „Frekari
sigrar eru óhugsandi án blóðsúthell-
inga.“ Og fyrsta blóðinu átti nú að
úthella í Póllandi.
Hitler kunni að beita pólitískum
brögðum af ýmsu tagi, t.d. leynd,
blekkingum og svikum, en meginvopnið
sem beitt skyldi til sigurs í stríði voru
vélbúnir hraðfara herir sem börðust
með öðrum hætti en dæmi voru til.
Hernaður sem háður var með slíku liði
gekk undir nafninu Blitzkrieg eða
leifturstríð og miðaði að því að sam-
hæfður liðsafli brynsveita (með skrið-
dreka og fallþyssur), háfleygra
sprengjuflugvéla, steypiflugvéla og vél-
búins fótgönguliðs brytist gegnum
varnir óvinanna í snöggu eldhröðu
áhiaupi.
Þá er ekki ólíklegt að ónot hafi farið
um hershöfðingjana er sátu undir ræðu
Foringjans, þegar hann drap á hætturn-
ar sem fylgdu hernaðarstefnu hans. Það
voru sterkar líkur á að Bretland og
Frakkland kynnu að skerast í leikinn,
og það stafaði hættu frá Sovétríkjunum
í austri. En það urðu fáir hershöfðingj-
ar til að láta efasemdir í ljós eða spyrja
spurninga, þótt þeir gerðu sér allir
grein fyrir því að stríðsvél Þýskalands
hefði hvorki þann hernaðarmátt né
trausta iðnaðargrundvöll sem þurfti til
að sigrast á öllum þessum hugsanlegu
óvinum. Þeir óttuðust einræðisherrann,
hrifust af sigrum hans til þessa og kusu
nú að líta á sjálfa sig sem hlýðin
verkfæri vilja hans. Flestir báru einnig
þá dulhyggju í brjósti að hann gæti
takmarkað stríðið, barist viþ óvinina
einn í senn og umfram allt afstýrt því
að Sovétríkin gengju í raunhæft hern-
aðarbandalag við lýðræðisríki Vestur-
landa til þess að Þýskaland þyrfti ekki
að berjast á tvennum vígstöðvum, en
það var öllum þýskum hernaðarfræð-
ingum frá fornu fari mikið áhyggjuefni.
Á vikunum eftir maífundinn tókst
Hitler að afreka þetta allt og trú
hershöfðingjanna á töframátt hans stóð
óhögguð. Mikilvægasta afrek Foringj-
ans hefur ef til vill verið undirritun
hins geysiþýðingarmikla samnings
Þýskalands við Sovétríkin 23. ágúst
(tæpri viku eftir árás Þjóðverja á
Pólland). í honum fengu Þjóðverjar
ekki aðeins frjálsar hendur austur
undan, heldur jafnframt tryggt að ekki
yrði ráðist aftan að þeim ef til ófriðar
drægi vestra. Stalín tryggði sér hins
vegar áhrifasvæði í austanverðu Pól-
landi, Evrópu suðaustanverðri, Finn-
landi og í Eystrasaltsríkjunum Lett-
landi og Eistlandi — óverulegt gjald
fyrir samvinnu Rússa, að áliti Þjóð-
verja.
Það var því með óhvikulu trausti á
sjálfum sér, hugboði sínu og leiðar-
stjörnu sem Hitler stóð á fætur 1.
september frammi fyrir auðsveipum
ríkisþingmönnum sínum í brúnu skyrt-
unum og tjáði þeim að hann hefði
íklæðst gráum baráttuklæðum þýska
hermannsins, hinni „heilögu yfirhöfn"
er hann hefði borið í skotgröfum fyrri
heimsstyrjaldarinnar; í henni myndi
hann sigra aðe bíða bana ella. Á þeirri
stundu var fyrsti þáttur herferðar hans
gegn Pólverjum þegar hafinn. í myrkr-
inu skömmu fyrir dögun, nálega sex
stundum áður, hafði sókn verið hafin á
landi, af sjó og úr lofti og allt benti til
skjótfengins sigurs Þjóðverja.
„í KURTEISISHEIMSÓKN. ■ ■“ sjá næstu opnu