Morgunblaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 29

Hemjum skattana — lækkum útqjöldin
2 8 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
7
Á undanförnum árum hefur
farið saman vaxandi opinber
skattheimta, aukin umsvif hins
opinbera í atvinnulífinu og
verulegir brestir í stjórn efna-
hagsmála. Leiðréttingar á þessu
sviði eru orðnar með brýnustu
verkefnum þjóðarinnar.
Til að aðlaga opinber útgjöld
og umsvif því nýja skattakerfi,
sem sett var fram í kafla VI
þarf margt að gera. Miðstjórn
hefur farið vaxandi og úr henni
verður að draga. Einkum er það
þrennt, sem þarf að lagfæra:
Auka þarf sjálfstæði sveitar-
félaga og veita þeim vaxandi
hlutdeild í tekjum hins opinbera
og láta útgjaldaákvarðanir og
fjárhagslega ábyrgð fara sam-
an, hjá þeim aðilum sem bezt
þekkja þarfir á hverjum stað.
Þá þarf að auka efnalegt
sjálfstæði atvinnulífsins, veita
því nauðsynlegt frjálsræði til
athafna og afnema margs konar
250
200
150
100
250
200
150
100
1965
1970
1975
Opinber fjármál og
stjórn efnahagsmáha
dýrt og ónauðsynlegt eftirlit
með eðlilegri starfsemi fyrir-
tækja.
Loks þarf að auka sjálfstæði
opinberra stofnana og fyrir-
tækja, auka fjárhagslegt sjálf-
stæði þeirra og abyrgð og bæta
fjármálastjórn þeirra.
Ef vilji er fyrir hendi, má
vissulega ná fram verulegum
samdrætti í opinberum útgjöld-
um. Hér að framan var getið
ýmissa leiða. Má þar minna á
afnám framlaga í fjárfesting-
arsjóði atvinnuveganna og sam-
drátt í tekjutilfærslum vegna
breytinga á tekjuskatti. Breytt
fjármögnun mennta-, heilbrigð-
is- og tryggingamála eykur hag-
kvæmni á því sviði. Sömuleiðis
er bent á leiðir til að draga úr
niðurgreiðslum og útflutnings-
uppbótum. Fleiri leiðir má einn-
ig fara:
Opinberum fyrirtækjum á að
fækka, m.a. með því að selja þau
einstaklingum, eða gera lands-
menn að beinum eigendum með
því að senda þeim hlutabréf í
opinberum fyrirtækjum.
Lögfesta á, að opinber fyrir-
tæki, stofnanir og þjónusta
þurfi að réttlæta tilvist sína
fyrir Alþingi, t.d. á þriggja ára
fresti. Óþörf þjónusta og þjón-
usta sem ekki er talin jafn
mikilvæg lengur verði þá lögð
niður eða breytt (Sólarlagskenn-
ingin);
Fjárveiting til opinberrar
starfsemi á að vera óbundin af
fyrri fjárveitingu, þannig að
núverandi verkefni ásamt nýj-
um komi til endurskoðunar frá
grunni við fjárlagagerð (Núll-
grunns áætlanagerð).
Færa þarf verkefni hins opin-
bera sem mest yfir til atvinnu-
lífsins með útboði verkefna.
Innleiða á eins og frekast er
unnt markaðsaðhald í opinbera
starfsemi, t.d. með því að færa
ýmsa opinbera þjónustu svo sem
menntun, tryggingar og heil-
brigðisþjónustu á almennan
markað, þótt greiðslur vegna
kostnaðar komi áfram úr sam-
eiginlegum sjóðum.
Afnema þarf sjálfvirkni í
opinberum útgjöldum með því
að leggja niður notkun mark-
aðra tekjustofna.
Taka þarf upp arðsemismat
sem meginreglu við opinbera
þjónustu og framkyæmdir.
Selja á opinbera þjónustu við
kostnaðarverði, eftir því sem
hægt er, og sem mest af opin-
berum verkefnum á að vera í
höndum sveitarfélaga án sjálf-
krafa þátttöku ríkisins í
greiðslu kostnaðar.
Minnka þarf hlutdeild hins
opinbera í fjárfestingu lands-
manna.
Draga þarf úr opinberum af-
skiptum af starfsemi atvinnu-
lífsins. Einkum ber að leggja
áherzlu á frjálsa gjaldeyris-
verzlun, lánamarkað og verð-
myndun.
Endurbætur í hagstjórn og
fjármálum hins opinbera hafa
lengi verið tímabærar. Útgjöld
ríkis og sveitarfélaga eru yfir-
leitt fyrst ákveðin, en síðan
fundnir upp nýir skattar til að
standa undir sívaxandi útgjöld-
um. Greiðslustaðan er afgangs-
stærð, sem yfirleitt hefur
breytzt í greiðsluhalla í lok
ársins. Þannig hefur ríkissjóður
og sveitarfélög einnig safnað
skuldum í góðu árferði og aukið
á þensluna, sem ríkt hefur.
Verðjöfnunarsjóði fiskiðnað-
arins hefur verið herfilega mis-
beitt á þessum áratug. Hefur
iðulega verið greitt úr sjóðnum,
þegar fiskverð hefur verið með
hæsta móti og ríkissjóður hefur
jafnvel orðið að ábyrgjast
greiðslugetu sjóðsins með geng-
issigi.
Ekkert af stjórntækjum
Seðlabankans, bindiskyldu,
verðbréfaviðskipti eða vaxta-
stefnu hefur verið leyft að nota
til jafnvægis og gegn verðbólg-
unni. Gjaldeyrisvarasjóður hef-
ur tíðum nær horfið og erlendar
skuldir aukizt. Allt þetta sýnir
þá nauðsyn, sem er á bættri
hagstjórn. Mikilvægustu um-
bæturnar skulu hér upp taldar:
Tekjuöflun og útgjöldum hins
opinbera þarf að haga þannig,
að þau hafi áhrif til jafnvægis í
efnahagsstarfsemina, en haldi
ekki áfram að vera sá þenslu-
valdur, sem hingað til hefur
verið. Á þenslutímum má ekki
verða greiðsluhalli hjá ríkissjóði
og sveitarfélögum.
Fjárlagagerð og fjárhags-
áætlanir sveitarfélaga hefjist
með ákvörðunum um greiðslu-
stöðu fjárlaga og markist af
efnahagsástandi á hverjum
tíma. Útgjöld til einstakra
málaflokka verði síðan innan
þess ramma, sem tekjur og
ákveðin greiðslustaða markar.
Beita verður Verðjöfnunar-
sjóði fiskiðnaðarins til þess að
jafna sveiflur á verði útfluttra
sjávarafurða milli ára en ekki
sem styrktarsjóði, eins og gerzt
hefur. Einnig verður að gæta
þess, að sjóðurinn sé varðveittur
í erlendri mynt, þar til verðbæt-
ur eru greiddar.
Við stjórnun peningamála
þarf að gæta þess, að peninga-
magnið í umferð vaxi árlega í
samræmi við raunvöxt þjóðar-
framleiðslu, sem ætti að stuðla
að stöðugu verðlagi og jöfnum
hagvexti. Jafn árlegur vöxtur
peningamagns og stöðugt hlut-
fall opinberra útgjalda miðað
við þjóðartekjur er vænlegasta
hagstjórnaraðferðin.
Framkvæmd þessara tillagna
leiðir til verulegs samdráttar í
opinberum útgjöldum og gerir
þau bæði hagkvæmari og mark-
vissari. Jafnframt minnka opin-
ber umsvif í atvinnulífinu og
það losnar undan afskiptum
hins opinbera. Þá leiða umbæt-
ur í hagstjórn til jafnvægis í
efnahagslífinu, stöðugs verð-
lags, atvinnuöryggis og hag-
vaxtar.
LOKAORÐ
Iiér að framan hafa verið
rakin þau verkefni og sú stefna,
sem Verzlunarráðið telur væn-
legast að fylgja í efnahags- og
atvinnumálum. Margar af þess-
um tillögum verða einungis
framkvæmdar á nokkrum árum,
en ákveði landsmenn að skipu-
leggja efnahagsstarfsemina á
grundvelli hins frjálsa mark-
aðshagkerfis, hafa þeir ekki
einungis valið lýðræðislegasta
hagkerfið, heldur einnig það
hagkerfi, sem fært hefur þjóð-
um heimsins beztu lífskjörin.