Morgunblaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
„Allt almennilegar mann-
eskjur þegar þœr geta verið
eins og þœr eiga að sér”
í haust tekur til starfa í Reykjavík námsbraut í
sállækningum. Þetta er í fyrsta sinn, sem kostur gefst á
framhaldsnámi í sállækningum hér á landi, en skilyrði fyrir
þátttöku er háskólapróf. Námsbrautin tekur þrjá vetur, en
aö námi loknu verður unnt að sækja um viðurkenningu
sem sállæknandi. Það er Félag til eflingar sálkönnunar,
sem stendur að þessu fræðslustarfi, en þetta mun vera í
fyrsta sinn að einkaaðilar hér á landi efna til fræðslu á
háskólastigi, sem veita mun viðurkennd réttindi.
Formaður Félags til eflingar sálkönnunar á íslandi er
Esra S. Pétursson geölæknir, og er hann jafnframt
formaður námsráðsins, sem annazt hefur skipulagningu
námsbrautarinnar. Við ræddum við Esra um þessa
nýbreytni og spurðum fyrst um aðdragandann og stofnun
námsbrautarinnar í sállækningum:
mmm
— Hugmyndin er tiltölulega ný.
Páll Ásgeirsson, yfirlæknir í
barnageðlækningum, bar fram til-
lögu um stofnun námsbrautarinn-
ar á fundi okkar í Félagi til
eflingar sálkönnunar á Islandi nú
í vor. Tillögunni var strax mjög
vel tekið og var hún samþykkt
með öllum greiddum atkvæðum.
Annars má segja að sjálfur að-
dragandinn eigi sér lengri sögu, og
mér finnst að hann megi rekja allt
til þess að Geðlæknafélag íslands
var stofnað árið 1960 og jafnvel
lengra aftur í tímann. Dr. Harold
Kelman heitinn, sem var formað-
ur American Institute for Psych-
oanalysis um það leyti sem geð-
læknafélagið var stofnað, hvatti
okkur mjög til þess að bindast
samtökum. Honum var boðið að
flytja tvo fyrirlestra við Háskóla
Islands, annan fyrir okkur, en
hinn fyrir Læknafélag Reykja-
víkur. Nefndi hann það erindi
Batahorfur í sállækningum, og var
það síðar birt í Læknablaðinu 1.
Koma Kelmans hingað var okkur
mikil lyftistöng og varð hún meðal
annars til þess að við fórum að
semja erindi um sállækningar og
flytja þau á fundum í hinu ný-
stofnaða félagi okkar. í því voru
allir starfandi geðlæknar á land-
inu. Allir höfðum við fengizt
nokkuð við sállækningar, en
mismunandi mikið, og enginn
hafði stundað nám í þeim sér-
staklega þegar hér var komið. Þá
var enn meira en nú beitt lyfja-
meðferð raflostum og sjúkrahús-
dvöl, sem, verið gat langvinn og
stundum ævilöng. Nokkrir forver-
ar okkar höfðu einnig fengizt við
sállækningar.
— Fáeinir sálfræðingar voru
líka farnir að nota sállækningar
og leiðbeiningu. Sigurjón F.
Björnsson var þá nýkominn heim
frá námi og fór hann upp frá því
að stunda sálkönnun, sem hann
hafði manna fyrstur hér á landi
numið í París og Kaupmannahöfn.
Síðar varð hann prófessor við
háskólann í sálarfræði.
— Hvað eru í rauninni sál-
lækningar og hvar og hvernig er
þeim beitt?.
— Skilgreiningar á sállækningu
eru margar. Bezt líkar mér lýsing
Wolbergs á henni. I riti sínu The
Technique of Psychothearpy segir
hann: „Sállækning er lækningaað-
ferð með sálrænum hætti á til-
finninga- og lundarfarsvandamál-
um. Sérhæfð persóna stofnar til
mjög náins samstarfs við sjúkl-
inga til þess að fjarlægja, milda
eða draga úr sjúkdómseinkennum,
lagfæra hegðunarvandkvæði og
örva jákvæðan þroska og vöxt
persónuleikans."
— Sállækningar eru mikið not-
aðar um allan heim og yfirleitt
mun meira en hér, heldur Esra
áfram. — Jerome D. Frank pró- (
Rœtt við
Esra S.
Pétursson
um sállœkn-
ingar og ngja
námsbraut:
fessor emerítus við John Hopkins
háskólann telur að sállækningar
verði áfram eins og hingað til
helzta lækningaaðferð okkar í
sálarflækjum, sálsýki og skapferl-
isbrestum. Hann bendir ennfrem-
ur á nýlega rannsókn er leiddi í
ljós, að þunglyndissýki batnar
jafnvel af sállækningum einum
saman, sem miða að aukinni
lyndislyfjum. Þetta kemur fram í
grein Framks, Psychiatry, the
Healthy Individual, í desember-
blaði The American Journal of
Psychiatry 1977.
— Er talið að sömu aðferðir
henti við sálarflækjur, skapfer-
ilsveilur og þunglyndissýki?
— Þær eru alloft notaðar jöfn-
um höndum. Samt telur Columbia
háskóiinn betra að miða við per-
sónustyrk sjúlingsins þegar velja
á um aðferð. Sé sjúklingurinn
mjög langt leiddur, skortir góða
dómgreind og er allur í molum á
betur við að nota eldri aðferðir,
svo sem sjúkrahúsdvöl, raflost,
lyfjameðferð, holl ráð og leiðbein-
ingar og annan stuðning með
aðhaldi og aga. Ef sjúklingur er
fær um að lifa í samfélagi við
aðra, hefur sæmilega dómgreind
og getur stundað sín störf þykir
henta betur að nota aðferðir ýmiss
konar sállækningaaðferðir, einu
sinni til þrisvar í viku. Sé persónu
styrkur vel í meðallagi, þannig að
fólk fari með forystuhlutverk,
gegni ábyrgðarstöðum, og vinni
mikið með öðru fólki þykir betur
henta sálkönnun tvisvar til sex j
sinnum í viku.
— Nú skilst mér, að mörgu |
fólki, hvort sem það gegnir svo-
kölluðum ábyrgðarstörfum eða
ekki, þyki verra að láta spyrjast
að það gangi til sállækna eða
sáifræðinga. Kannast þú við
þetta?
—Já, það er ekki laust við það.
Ennþá er einstöku manneskja,
sem reynir að láta engan sjá eða
vita að hún kemur til okkar, og
enn ber nokkuð á fáfræði um það,
sem fram fer í sállækningu og
sálkönnun. Ég held samt að þetta
sé farið að breytast og fólk færist
nær réttu mati hér sem annars
staðar.
— Svo við víkjum að félagi til
eflingar sálkönnunar á íslandi.
— Hvenær var það stofnað og
hverjir stóðu að því?
— Vorið 1976 komum við saman
Jón Stefánsson lektor í geðlækn-
ingum, kona hans, Helga Hannes-
dóttir, sem líka er geðlæknir, Páll
Ásgeirsson og ég. 011 höfðum við
mikinn áhuga á sálkönnun og
höfðum kynnzt henni af eigin
raun. Datt okkur í hug að hóp-
handleiðsla með tilliti til sálkönn-
unar myndi vera lærdómsrík og
ákváðum við að reyna þetta. Upp
frá því höfum við komið saman
háifsmánaðarlega, nema sumar-
mánuðina. Við þekktum fleiri, sem
höfðu þessi sömu áhugamál, og
smám saman bættist í hópinn,
þannig að nú erum við sextán
talsins. Auk sérfræðinga í barna-
og almennum geðlækningum eru í
hópnum sérfræðingar í barna-
lækningum, sálarfræði og félags-
ráðgjöf.
— Það var svo 3. febrúar 1977 að
félagið var stofnað, og í stjórn
kosin við Halldór Hansen, Helga
Hannesdóttir, Jón Stefánsson,
Páll Ásgeirsson og Ásgeir Karls-
son. Ári síðar bar svo Páll Ás-
geirsson fram tillögu að stofnun
námsbrautarinnar og var þá kosin
nefnd til umdirbúnings. Nefndin
samdi síðan drög um markmið,
kennslutilhögun og viðurkenn-
ingarkröfu námsins, og átti Jón
Stefánsson drýgstan þátt í því
starfi.
Þegar þessi drög höfðu verið
rædd og samþykkt á almennum
félagsfundi var kosið fimm manna
námsráð og störf þess ákveðin. í
ráðinu eru Maia Sigurðardóttir,
Hulda Guðmundsdóttir, Ingvar
Kristjánsson, Ásgeir Karlsson og
ég. Við höfum samið námsskrá,
gert grein fyrir námstilhögun og
sent bréf til formanna og félaga í
samtökum þeirra, sem vinna við
skyld störf, það er að segja
Sálfræðingafélag íslands, Geð-
læknafélag íslands og Félags-
ráðgjafafélag íslands.
— Lægi ekki beinna við að
menntun af þessu tagi færi fram
við opinbera stofnun eins og
Háskóla íslands?
— Svona nám ætti vel heima í
háskóla, þar eð eitt lágmarksskil-
yrði til að stunda þetta þriggja
ára nám er að viðkomandi hafi
háskólagráðu. Þetta er sem sé
framhaldsnám að loknu háskóla-
námi. En það er ef til vill einmitt
þess vegna að víða erlendis er
svona eftirmenntun á vegum fé-
laga á viðkomandi sviðum eða
annarra einkaaðila.
— Hverjir verða kennarar?
— Þeir, sem annast munu
kennslu í sállækningum eru allt
sérfræðingar, hver á sínu sviði.
þeir eru ellefu talsins og kenna
sumir eða hafa kennt við háskóla,
sállækninga- og sálkönnunar-
stofnanir hér og annars staðar.
Einnig eru þeir sumir núverandi
eða fyrrverandi formenn eða
stjórnarmeðlimir fyrrnefndra fé-
laga á þessu sviði.
— í hverju verður námið eink-
um fólgið og hvaða viðurkenning
verður veitt að því loknu?
— Til að geta hlotið viðurkenn-
ingu þarf að ljúka að minnsta
kosti 120 námsstundum í sállækn-
ingum, öðru eins af leiðsögustund-
um í einstaklings-, fjölskyldu- eða
hópmeðferð og ekki færri stund-
um í eigin sállækningu. Sé námið
stundað vel er unnt að ljúka því á
þremur árum, annars tekur það
lengri tíma. Að svo búnu getur
nemandinn sótt um viðurkenningu
skólans sem sállæknandi. Náms-
ráð gengur úr skugga um að öllum
skilyrðum sé fullnægt og að sá,
sem brottskráður er, sé hæfur sem
sállæknandi, og gefur skólinn þá
út skjallega staðfestingu, undir-
ritaða af námsráði. Þeir, sem hafa
hug á þessari framhaldsmenntun,
þurfa að skila umsóknum til
varaformanns námsráðs, Ingvars
Kristjánssonar, fyrir 15. septem-
ber, en umsóknareyðublöð verða
afhent á fundi, sem boðað hefur
verið til þriðjudaginn 4. septem-
ber í Domus Medica. Kennslan
sjálf hefst svo miðvikudaginn 3.
október.
— Getur þú gert grein fyrir
því í stuttu máli hvað farm fer f
sáilækningu?
— Það gæti nú orðið nokkuð
langt mál, því að ekki hafa verið
skrifaðar fleiri bækur um annað
efni en sjálfa biblíuna. Bækur um
sállækningar eru margar fróðleg-
ar og vísindalegar. Eru þær sumar
alþýðlegar, mjög skemmtilegar og
oft frábærlega vel skrifaðar.
Freud fékk til dæmis Goethe-
verðlaunin fyrir ritsnilld sína.
— Ja, hvað fer fram? Það er
stóra spurningin. Einn fyrsti
sjúklingur Freuds, sem hann
nefndi Önnu 0., kallaði þetta
tallækningar. En sállæknandi og
sálgreinandi hlustar meira en
hann talar. Það gerir hann með
því að hvetja sjúklinginn til að
leysa frá skjóðunni og beita þann-
ig aðferð hinna frjálsu hugrenn-
ingatengsla. Hún er greiðfærust
leið í gegnum blekkingarhjúp sál-
arflækja. hjúpur sá er ímyndaður
hjúpur, ofinn úr varnarkerfum
ég-vitundar. Eru það varnir gegn
kvíða og raunveruleika, sem
mönnum finnst vera óþægilegur.
Til að losa menn við þetta og gera
þá frjálsa í anda segir sállækn-
andinn: „Talaðu, talaðu bara um
allt milli himins og jarðar, sem
þér dettur í hug, undanbragða- og
afdráttarlaust. Vertu ekki að velja
úr og hafna þínum eigin tilfinn-
ingum og hugsunum." Takist að
fara eftir þessari leiðbeiningu fer
fljótlega að rakna úr sálarflækj-
unum og manneskjan fer að finna
til sín aftur eins og hún á að sér að
vera þegar hún losnar úr viðjum
vandamálanna.
— Reynsluþekking mín eftir
þrjátíu og þriggja ára starf er sú
að innst inni eru þetta allt al-
mennilegar manneskjur, þegar
þær geta verið eins og þær eiga að
sér að vera. Leiðin þangað er
stundum seinfarin og torsótt, en
sé stefnt í þá átt fer fljótt að bera
á því að vanlíðan og ófarsæld
minnka, en vellíðan og velgengni
fara í vöxt, sagði Esra S. Péturs-
son geðlæknir.