Morgunblaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 18

JRk U í dag, 1. september, eru liðin 40 ár frá pví
að síðari heimsstyrjöldin brauzt
1 g . MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
Tóku áð viggirða borgína
í stað þess að gef ast upp
Er brynsveitir og fótgöngulið þýska
hersins hafði umkringt Varsjá 14.
september, brugðu Þjóðverjar upp
friðarfána og fluttu Pólverjum kröfu
um skilyrðislausa uppgjöf. En íbúar
Varsjár tóku að víggirða borgina, í stað
þess að gefast upp.
Karlar, konur og börn strituðu fram á
nótt og grófu skotgrafir í skemmtigörð-
um, leikvöllum og auðum lóðum. Auð-
ugum hefðarmönnum var ekið í einka-
bílum sínum til varnarstöðvanna og þar
strituðu þeir við hlið skrifstofufólks.
Sporvögnum var velt yfir aðalvegi,
mjóar götur stíflaðar með fólksbílum og
húsgögnum.
Þegar þýsku skriðdrekarnir ruddust
fram til árásar, brutust þeir ekki í gegn
eins og á pólsku sléttunum; þeim miðaði
ekki fet áfram, vegna þess að óbreyttir
borgarar þustu út á göturnar og fleygðu
logandi druslum undir þá svo að eldur
kviknaði í þeim og þeir sprungu. Þýskir
fótgönguliðar sem höfðu murkað pólska
herinn niður úti í sveitunum komust
ekki fram fyrir leyniskyttum, er virtust
hafa breytt hverju einasta húsi í virki.
Varsjárútvarpið barðist á sinn eigin
hátt. Á 30 sekúndna fresti flutti það
smáþætti úr polonaise eftir pólska
tónskáldið Frédéric Chopin til að skýra
heiminum frá því að höfuðborgin væri
enn í höndum Pólverja.
Þýska yfirherstjórnin reiddist þessari
óvæntu töf og afréð að brjóta hina
þrjósku borg til hlýðni. I linnulausum
loftárásum eyðilögðu sprengjuflugvélar
kornmyllur, gasstöðvar, orkuver og
vatnsból, stráðu síðan eldsprengjum
yfir íbúðahverfin. Sjónarvottur er átti
leið um þessa manndráðsslóð lýsti
ógnum hennar þannig: „Hvarvetna lík,
sært fólk, dauð hross." Og hvarvetna
voru nýorpnar grafir þeirra þúsunda
sem látist höfðu í árásinni — á torgum,
í görðum og jafnvel göngustígum.
Loks þrutu allar vistir og ban-
hungraðir Pólverjar „skáru bita úr
hrossskrokkum jafnskjótt og skepnan
féll uns beinin ein voru eftir" eins og
maður einn lýsti því. 28. september 1939
var leikið sorgarlag í Varsjárútvarpið í
stað polonaisunnar. Höfuðborgin var
fallin. En dauðastríði hennar lauk ekki
með ósigrinum. Þegar eftir uppgjöfina
tóku SS sveitir að smala saman gyðing-
um og öðrum tilteknum óvinum þýska
ríkisins. Sumir voru skotnir umsvifa-
laust, en aðrir hlutu ef til vill enn verri
örlög: voru fluttir til fangabúða. Þetta
var fyrsti meginþátturinn í hinni
„Sérlegu friðunaráætlun" Hitlers — en
það var dulnefni nasista og táknaði
fjöldamorð.

Pólski sveitamaöurjnn víkur fyr-
ir Þýsku brynvögnunum.