Morgunblaðið - 01.09.1979, Blaðsíða 14

HEIMSSTYRJOLDIN SIÐABI
X 4 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
Kom í kurteis-
is heimsókn
og snen
fallbyssum
gegn virkinu
Fyrstu skotunum var skotið að Dan-
zig í Pólska hliðinu, sem skildi Aust-
ur-Prússland frá þýska ríkinu. Yfirráð
Pólverja í þessari gömlu Hansaborg
höfðu lengi verið Þjóðverjum þyrnir í
auga, og Hitler sá að taka hennar á
fyrsta degi stríðsins hafði táknrænt
gildi.
Skömmu áður hafði
Schleswig-Holstein, æfingaskip úr
þýska flotanum, siglt inn í höfnina í
Danzig, í kurteisisheimsókn að því er
sagt var. En áhöfnin hafði brýnni
skyldum að gegna en skoða hin sér-
stæðu og fögru burstahús fornra versl-
unarjöfra í Danzig. Að vísu var
Schleswig-Holstein löngu úrelt sem
orrustuskip, smíðað árið 1906, en orr-
ustuskip eigi að síður, búið öflugum 11
þumlunga fallbyssum. Að morgni 1.
september var þessum fallbyssum snúið
gegn pólska virkinu Westerplatte, er
verja skyldi höfnina í Danzig. Liðið sem
þar var til varnar hafði engan sambæri-
legan vopnabúnað og átti ekki annars
úrkosti en gefast upp fyrir linnulausri
seigdrepandi stórskotahríðinni.
Dagur var kominn á loft þegar pólski
hershöfðinginn Wladyslaw Anders
heyrði loftið fyllast af óhugnanlegum
gný, en hann stjórnaði herdeild í
þorpinu Lidzbark um 150 km suðaustur
af Danzig og 20 km sunnan austur-
andi stríðsvopn, að nokkru af sálrænum
ástæðum. Flautum hafði verið komið
fyrir neðan á mörgum þessara véla, og
þegar þær steyptu sér í átt til jarðar
kvað við ægilegur, ymjandi gnýr. Og
þegar Stukan kom æðandi úr hálofti
með ærandi flautum, fannst hverjum
einasta hermanni á jörðu niðri að
flugvélin stefndi beint á hann. Þraut-
þjálfaðir menn, sem staðist gátu langt-
um skaðvænlegri sprengjuárásir en
Stukan megnaði að gera, misstu kjark-
inn — að minnsta kosti fyrst í stað —
þegar þeir sáu og heyrðu þennan
ógnvald steypast af himni ofan.
A eftir steypiflugvélunum komu
mótorhjólin, brynvörðu bílarnir, skrið-
drekarnir — og á eftir þeim brynvarið
fótgöngulið og stórskotalið brynsveit-
anna er þreifaði eftir veilum í vörn
Pólverja. Þegar slík veila fannst, brut-
ust þeir í gegn og dreifðu sér að baki
víglínunni, rufu tengsl og samgöngur,
birtust skyndilega meðal liðssafnaða er
talið höfðu sig óhulta langt að baki
víglínunni, vöktu ringulreið er breyttist
brátt í skelfingu. Hraðfara sveitir
Þjóðverja æddu yfir landið og brátt var
pólski herinn sundraður í smáhluta.
Hver eining út af fyrir sig var í
vonlausri aðstöðu. Sannleikurinn var sá
að hún var því verr á vegi stödd sem
hún barðist hetjulegar. Ef einangraðar
sveitir hopuðu hvergi en vörðust öllum
árásum framan frá, mátti vænta að þær
yrðu brátt umkringdar liði sem þust
hafði gegnum skörð þau er brynsveit-
irnar höfðu rofið. Ef þær hörfuðu hins
vegar undan héldu þær beint inn í þann
vítiseld sem leifturstríðið hafði vakið að
baki þeim.
SS-foringjar leitaá
Varsjárbúa
prússnesku landamæranna. I endur-
minningum sínum segir Anders frá því
er hann og menn hans 'litu til lofts og
sáu þýskar flutsveitir stefna hraðfara
suður á bóginn í áttina til Varsjár, eina
eftir aðra; þær minntu hann á trönu-
hópa á flugi.
Þetta voru háfleygar sprengjuflugvél-
ar Hitlers. Á fáeinum ídukkustundum
lögðu þær meginhlutann af baksviði
pólska hersins í rústir. Þær eyðulögðu
megnið af pólska flughernum á jörðu
niðri, sprengdu flugvélar hans, flugskýli
og eldsneytisbirgðir í loft upp. Þær
tættu sundur járnbrautarstöðvar fullar
af hermönnum er voru að gegna her-
kvaðningu, kurluðu járnbrautarlestir,
brýr, útvarpsstöðvar, stjórnstöðvar,
hermannaskála og hergagnasmiðjur.
Sprengjur kveiktu ofsaleg bál í borgum
Póllands og skutu skelki í brjóst
óbreyttum borgurum landsins.
Gegn pólsku varnarsveitunum við
landamærin var beitt óvæntu og skelfi-
legu vopni. Það var sprengjuflugvél af
gerðinni Junkers-87, er steypti sér að
marki — Stukan. Hún reyndist ógnvekj-
Flugvélarnar og skriðdrekarnir sem
birtust svo skyndilega eins og dýrin í
Opinberunarbókinni, vöktu í fyrstu
óhug í friðsælum sveitum, síðan hroll-
vekjandi sögusagnir og loks blindan
ótta. Menn brugðu við og fleygðu vistum
og einhverjum eigum sem þeám voru
kærastar á vagna sína eða hjólbörur,
bundu þær að öðrum kosti á bak sér og
héldu út á vegina — þá sömu vegi sem
pólski herinn þurfti að fara um, ætti
hann að hefta sókn Þjóðverja. Brátt
voru allir aðalvegir og einkum og sér í
lagi öll vegamót teppt af óðum her-
mönnum, skelfdum óbreyttum borgur-
um, hálftrylltum hestum og biluðum
ökutækjum. Og hvenær sem ringulreið-
in virtist tekin að réna, mátti reikna
með því að þýskar flugvélar bæri að
óáreittar með skothríð og sprengjukasti
og hleyptu þeirri losaralegu skipan sem
á var komin í enn harðari hnút en fyrr.
Það gætti líka ringulreiðar hjá Þjóð-
verjum. Þýskir fótgönguliðar sáu að lítil
flugvél tók að hringsóla uppi yfir þeim
og skutu ótæpilega á hana úr rifflum
sínum þangað til hún lenti loks mitt á
meðal þeirra. Ut úr henni snaraðist
öskuvondur yfirmaður í þýska flughern-
um sem átti að fylgjast með samhæf-