Morgunblaðið - 01.09.1979, Page 25

Hemjum skattana — lækkum útgjöldin
2 4 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 1. SEPTEMBER 1979
4
Á frjálsum fjármagnsmark-
aði ræðst verðið af fjármagninu,
vextir og arður af framboði og
eftirspurn. Við slíkar aðstæður
tryggja markaðsvextir og arður
fullnægjandi framboð láns- og
áhættufjár til atvinnuveganna
og beina því í þær framkvæmdir
og fjárfestingar, sem gefa þjóð-
félaginu mestan arð, örasta
hagvöxtinn og mesta lífskjara-
batann.
Ef hið opinbera reynir hins
vegar að halda vöxtum og arði.
niðri með höftum, dregur úr
frjálsum sparnaði. Hið opinbera
verður því að sjá fyrir láns- og
áhættufé með skattheimtu, og
veita því út í atvinnulífið eftir
ýmsum skömmtunarleiðum. Við
slíkar aðstæður sýnir reynslan,
að stór hluti fjárfestinga verður
þjóðhagslega óarðbær, sem rýr-
ir lífskjör þjóðarinnar í framtíð-
inni. Þetta ástand mála er okkur
íslendingum að illu kunnugt.
Margt má tína til um þann
skaða, sem vaxtastefna stjórn-
valda hefur unnið efnahagslíf-
inu. Hér skulu einungis nefnd
fimm atriði:
Inneignir landsmanna í
bankakerfinu hafa stöðugt dreg-
izt saman síðustu árin vegna
óraunhæfrar ávöxtunar, sérrétt-
inda ríkissjóðs og lögþvingaðs
sparnaðar. Ef sparnaður næmi
svipuðu hlutfalli þjóðartekna og
var á árunum 1960—1964, þ.e.
um 50% í stað um 30% nú,
fyrirtækinu eða viðtakanda.
Eignarskatt þarf að afnema. Þá
hindra skattalög ekki lengur, að
áhættufé leiti í atvinnurekstur
og hér skapist almennur verð-
bréfamarkaður.
Leyfa þarf frjálsa verðmynd-
un á vöru og þjónustu, svo að
óskir neytenda ákvarði hag-
kvæmni fjárfestinga í samræmi
við þjóðhagslega arðsemi, en
hagkvæmnin ráðist ekki af
ranglátum skattalögum, verð-
myndunarhöftum, óraunhæfum
vöxtum og verðbólgu eins og nú
er.
Þessar tillögur Verzlunar-
ráðsins miða að því, að endur-
reisa gildi sparnaðar í þágu
arðbærra framkvæmda. Með
heimild til verðtryggingar,
frjálsri ákvörðun vaxta, breyt-
ingum á skattalögum og frjálsri
verðmyndun vöru og þjónustu
næst það mark. Þá skapast
jafnvægi á lánsfjármarkaði.
Hagur sparifjáreigenda verður
tryggður og frjáls sparnaður
almennings kemur í stað lög-
þvingaðs sparnaðar. Innlendur
sparnaður getur því fullnægt
betur eftirspurn eftir lánsfé,
þannig að erlendar lántökur
komast í eðlilegt horf og erlend-
ar skuldir þjóðarinnar lækka.
Með auknum sparnaði eiga
bæði einstaklingar og fyrirtæki
kost á nægilegu fé til að fjár-
magna fjárfestingar og rekstur.
Húsnæði og aðrar langtíma
fjárfestingar er þá hægt að
fjármagna með lánum til langs
Fjármagnsmarkaður og fjárfestíng
10 9 1. Ástralía FJÁRFESTING OG HAGVÖXTUR 2. Austurríki 1965 - 1974 2. Belgía 4. Brasilía 5. Kanada
: . ; :.! : ! i/ ■ i ! ; ; ■ í í'; : ■ \ ; : 6. Danmork Q 7. Finnland 8. Frakkland
i ; 1' i :: | i ;
r-r-f-r- I ; f : ' • .i.... ;• ! ■
8 7 6 5 X 4 i. :• ; : /4 8 9. V.-Þýzkaland Œ 10. Grikkland
.-/♦..... ' i : i j .j i ' i ■ :
: ! :
, /* . j : ! ;• £ 11. ísland a 12. írland
• •■f • j . i ;
! : • * : ! :: : j : . í £ 13. italía E ** 14. Japan 15. Luxemborg
;L; . | 4: ... ■? ., ....
. L:.:. } . :;: :. j *3 . " ...; i. ;. ■8 i ! * — T \ . ;
• • : i: í 1 • ' , ' i i •
I ■■ i ~<3 i . *• i ? 4 16. Holland
• :• : : /j* x '1 . :v* : : i 17. Nýja-Sjáland
2 il . 'X j : 18. Noregur 7 19. Portunnl
ú . : : ; m"; • ! ; í j // r:r - j , .
1 : i : : - ! - *. ; ; t ; í 20. Spánn 21. Svípjóö 22. Sviss
r' : ! : .; . • /■ ! : 1 i 1 ! . : ! ■ ■; • i.
■ i ,■ .1 •‘ i : : i : ! : /erzlunarrið íslands
—JÍA .. 1 * ; 1 : r ; ;;:L T ■ i : “! ;.
15 20 o/ 23. Tyrkland ^ 25 30 35 24. Bretland fjArfesting sem hlutfall af þjöðarframleiðslu 25. Bandaríkin 26. Færeyjar
næmu inneignir landsmanna í
bankakerfinu 100.000 milljónum
króna hærri fjárhæð en nú er.
Það samsvarar tæpum 2 millj-
ónum króna á hverja 4 manna
fjölskyldu í landinu.
Á síðustu árum hafa heildar-
framlög til fjárfestingarlána-
sjóða, bæði skatttekjur og sér-
stök framlög úr ríkissjóði,
brunnið upp í verðbólgunni. Til
jafnaðar hefur eigið fé sjóðanna
rýrnað um 10—20% árlega en
mismunur er á fjárhagsstöðu
einstakra sjóða, enda eru út-
lánakjör þeirra mismunandi.
í landinu er um 100 lífeyris-
sjóðir, sem hvorki geta fullnægt
eftirspurn sjóðsfélaga né at-
vinnulífsins eftir lánum. Fram-
lög til sjóðanna, allt að 10% af
launum starfsmanna, eyðast í
verðbólgunni og fyrirsjáanlegt
er, að sjóðirnir muni ekki geta
staðið við raunhæfar greiðslur
lífeyris til félaga sinna, þegar
þar að kemur.
Fjárfesting landsmanna, sem
hefur numið um þriðjungi af
tekjum þjóðarinnar, skilar ein-
ungis hálfum arði í samanburði
við aðrar þjóðir. Ef við næðum
t.d. sama árangri og Banda-
ríkjamenn, sem fjárfesta hlut-
falislega helmingi minna en við
en ná sama hagvexti, gætum við
dregið úr fjárfestingu um helm-
ing en aukið einkaneyzlu um
25%.
Vel rekin fyrirtæki í ýmsum
greinum atvinnulífsins eiga ekki
kost á nægilegu fjármagni til
starfsemi sinnar. Arðsemi ræð-
ur ekki, hvert fjármagnið leitar.
Allur almenningur greiðir
kostnaðinn af þessari stefnu
með hærra vöruverði og lægri
launum.
Af þessum ástæðum má ljóst
vera, að frjáls fjármagnsmark-
aður er knýjandi nauðsyn. Eftir-
spurn atvinnuvega og einstakl-
inga eftir láns- og áhættufé yrði
þá fullnægt. Sparifjáreigendur
yrðu ekki lengur arðrændir og
fjármagni þjóðarinnar yrði var-
ið til þeirra framkvæmda, fjár-
festinga og reksturs; sem gefur
mestan arð í þjóðfélaginu.
Hagnaðinn af slíkri breytingu
munu landsmenn allir uppskera
í batnandi lífskjörum.
Til þess að koma á frjálsum
fjármagnsmarkaði hérlendis
þarf að innleiða margvíslegar
breytingar.
Lagalegum hindrunum þarf
að ryðja úr vegi, svo að fyrir-
tækjum og lánastofnunum verði
heimilt að bjóða almenningi
raunhæfa vexti.
Öllum lífeyrissjóðum þarf að
heimila að verðtryggja útlán að
fullu (sbr. bréf Seðlabanka ís-
lands til Lífeyrissjóðs verzlun-
armanna dags. 15. jan. 1979) svo
að þeir geti lánað sjóðsfélögum
stærstan hluta byggingarkostn-
aðar til langs tíma, tekið aukinn
þátt í uppbyggingu atvinnulífs-
ins, og greitt eðlilegan lífeyri
þegar þar að kemur. Þegar
lífeyrissjóðir hafa fengið fullt
frelsi til að ávaxta ráðstöfunar-
fé sitt, verður að gera þá ábyrga
fyrir greiðslu lífeyris og stjórn-
endur þeirra geta ekki búizt við,
að skattar á almenning verði
notaðir til að greiða tap á
vafasömum útlánum og fjárfest-
ingum.
Framlögum fyrirtækja og rík-
isvalds til fjárfestingarsjóða á
að hætta, en sjóðirnir geta
starfað áfram með það fé, sem
þeir nú ráða yfir, t.d. þar til þeir
yrðu sameinaðir viðskiptabönk-
unum. Það er eðlilegast og ein-
faldast, að bakakerfið sinni
þörfum atvinnuvega og einstakl-
inga fyrir lánsfé og ávaxti spari-
fé landsmanna.
í skattalögum þarf að heimila
endurmat vörubirgða jafnt og
fyrninga til að eyða áhrifum
verðbólgunnar. Eignir og skuld-
ir þarf að endurmeta til gildandi
verðlags og láta útgáfu jöfnun-
arhlutabréfa ráðast af breyting-
um á hreinni eign. Hið opinbera
hefur talið slíkt endurmat eðli-
legt í eigin rekstri og skref í
þessa átt er stigið með lögum
um tekju- og eignarskatt, sem
tóku gildi 1. janúar 1979: Hagn-
að þarf að skattleggja eins í
öllum atvinnurekstri og einung-
is einu sinni, annað hvort hjá
tíma. Lífeyrissjóðirnir geta
ávaxtað fé sitt og greitt fullan
lífeyri. Aukinn sparnaður dreg-
ur úr þeirri þenslu, sem verið
hefur í efnahagslífinu og alið
hefur á verðbólgunni.
Frjáls fjármagnsmarkaður er
því liður í baráttunni við verð-
bólguna. Jafnframt er hann leið
til bættra lífskjara, því að hann
gerir kröfur til arðbærrar notk-
unar fjármagns. Arðbær fjár-
festing ætti því að aukast, en
óarðbær að minnka. Árangurinn
verður aukinn hagvöxtur, sem
eykur þjóðartekjur og velmeg-
un. Frjáls fjármagnsmarkaður
leggur hins vegar þær skyldur á
herðar stjórnvöldum að gæta
jafnvægis í efnahagsmálum til
að halda vöxtum lágum og verð-
lagi stöðugu.