Morgunblaðið - 11.12.1979, Page 20

2 0 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1979
Þeim var refsað
fyrir svikin
Alþýðubandalag og Alþýðuflokkur töpuðu 7 þingsætum í
þingkosningunum, sem fram fóru um mánaðamótin. Þetta
er mikið afhroð eftir aðeins 13 mánaða setu í ríkisstjórn.
Meginástæðan fyrir þessu tapi flokkanna tveggja er að
sjálfsögðu sú, að kjósendur voru að gera upp reikningana við
flokkana tvo eftir kosningaloforðin, sem þeir gáfu í kosninga-
baráttunni 1978.
Þá gengu þessir tveir flokkar til kosninga undir kjörorðinu:
samningana í gildi. Þá réðust þeir af heift gegn þáverandi
ríkistjórn og nutu til þess stuðnings fjölmargra verkalýðsleið-
toga, sem misnotuðu aðstöðu sína í verkalýðsfélögunum
flokkunum tveimur til framdráttar. Alþýðuflokkur og Alþýðu-
bandalag lofuðu kjósendum því, að þeir mundu setja
samningana í gildi. Þeir unnu mikinn sigur og fengu meira
fylgi og fleiri þingsæti en þeir höfðu nokkru sinni áður fengið.
Margir töldu, að þessar kosningar mundu marka þáttaskil í
íslenzkum stjórnmálum. Ferill þessara tveggja flokka í vinstri
stjórn í 13 mánuði var ferill svikinna loforða. Samningarnir
voru aldrei settir í gildi. Þvert á móti tóku báðir flokkarnir
þátt í því að skerða kaupgjaldsvísitöluna og það til frambúðar.
Þeir höfðu hins vegar ráðizt á þáverandi ríkisstjórn fyrir að
skerða vísitöluna um 10 mánaða skeið.
Hið mikla atkvæðatap og þingsæta tap Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags í kosningunum á dögunum er béin afleiðing
þessara svika. Og vissulega fá menn aukna trú á dómgreind
íslenzkra kjósenda, þegar þeir refsa flokkunum tveimur fyrir
svikin með svo afdráttarlausum hætti.
Um síðustu mánaðamót hækkuðu laun verulega. Á næsta
leiti er mikil hækkun búvöru. Um áramót má gera ráð
fyrir, að fiskverð hækki og ekki vitað til þess, að fiskvinnslan
geti staðið undir þeirri hækkun. Síðustu daga hafa yfirvöld
hleypt út verðhækkunum, sem hafa verið að safnast fyrir í
kerfinu undanfarnar vikur og mánuði. Steingrímur Hermanns-
son, sem nú hefur umboð til að reyna stjórnarmyndun hefur
látið í ljós þá skoðun, að gengi krónunnar sé í raun fallið.
Þetta er viðskilnaður vinstri stjórnarinnar síðustu. Ný
kollsteypa er framundan. Ný gengisfelling, nýjar verðhækkan-
ir, nýjar kauphækkanir og svo koll af kolli. Það er broslegt,
þegar leiðtogar vinstri flokkanna halda því fram, að þetta
ástand sé ekki afleiðing gerða þeirra síðustu 13 mánuði. Þótt
þeir hafi ekki setið í ráðuneytunum frá því snemma í október
hefur ekkert gerzt annað en það, að afleiðingar ákvarðana
þeirra hafa verið að koma fram. Þessir menn skilja við
gjaldþrota bú í raun.
Nú sitja þeir hinir sömu á rökstólum urn að endurreisa
vinstristjórnina, sem þannig fór að ráði sínu. Það er auðvitað
augljóst að þetta er ekkert annað en tímaeyðsla. Vinstri stjórn
hefur enga möguleika á að gera á næstu mánuðum það, sem
hún ekki gat gert á síðustu 13 mánuðum. Vinstri stjórn hefur
engar breytingar í för með sér. Henni fylgir stöðnun, vaxandi
verðbólga og loks atvinnuleysi. Það er auðvitað ábyrgðarhluti
af Alþýðuflokki og Alþýðubandalagi að láta það eftir
Steingrími Hermannssyni að eyða dýrmætum tíma í svona
vitleysu.
Iummælum Lúðvíks Jósepssonar formanns Alþýðubanda-
lagsins hér í Morgunblaðinu í tilefni þess, að öld er liðin frá
andláti Jóns Sigurðssonar fólust getsakir, sem ekki var unnt að
skilja á annan veg en þann, að Lúðvík teldi flokk sinn einhvern
sérstakan fulltrúa þeirra sjónarmiða, sem Jóni forseta voru
kærust. Og í ritstjórnargrein Þjóðviljans er jafnvel gengið
lengra í sömu átt. Fortíð Alþýðubandalagsins og uppruni þess
í Kommúnistaflokki íslands er með þeim hætti, að um langan
aldur hefur af forystumönnum flokksins verið gripið til allra
ráða til að leyna sönnu eðli hans. Misnotkun á minningu Jóns
Sigurðssonar í þessu skyni er þó hámark smekkleysis. Hún
dæmir sig sjálf.
Smekkleysi
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 4000.00 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 200 kr.
eintakiö.
Er leiftursóknin
í Israel
nógu harkaleg?
150% veröbólga á ársgrundvelli er ekkert gamanmál, enda vetur lækningin ekki orðið sársaukalaus.
nÉg boða engin gleðitíðindi,“ sagði hinn nýi fjármálaráðherra Israels, Yigael Horowitz, þegar hann gerði
grein fyrir ráðstofunum gegn verðbólgunni i siðustu viku. Hann fylgdi orðum sinum eftir með því að hækka
verðlag matvöru um 25—112%.
Verðbólgan i ísrael er afleiðing þróunar, sem hófst upp úr 1970, en stjórnir þær sem síðan hafa farið
með völd hafa viðhaldið verðbólgunni. Ekki hefur verið tekið mark á skóladæminu um óhjákvæmilegt val
milli byssunnar og smjöklipunnar. Stjórnmálamennirnir segja, að þjóðin þurfi á hvoru tveggja að halda til
að vernda sjálfstæðið og tryggja hag þeirra, sem hafa tekið sér bólfestu i landinu. í samræmi við þetta
hifa framlög til varnarmála þrefaldast. Fyrir sex daga striðið 1967 námu þau um 10%
þjóðarframleiðslunnar, en frá því í Yom Kippur-stríðinu hafa þau verið yfir 30%. Árið 1978 voru
niðurgreiðslur um 25% af útgjöldum ríkisins, en árið 1975 í kringum 19%. Fjárframlög vegna þessarar
eyðslu hafa verið af skornum skammti þvi að hallarekstur ríkissjóðs hefur numið um 20%
þjóðarframleiðslunnar á árunum 1975—1978, en að vísu eru ísraelsmenn öfundsverðir af þvi að þeim
hefur tekist að halda niðri atvinnuleysi.
Stefnan í gjaldeyrismálum hef-
ur að sjálfsögðu mótazt af þessum
aðstæðum. Eftirspurn einkaaðila
eftir lánum hefur stóraukizt, en
síðan gjaldreyrishöftum var að
nokkru aflétt í október 1977 hafa
erlendir lánadrottnar annað þeirri
eftirspurn án þess að tök séu á því
að stjórna þeirri lánastarfsemi.
Vísitölutrygging að nokkru eða
öllu leyti er farin að hafa áhrif á
framkvæmd flestra samninga og
fuðulegt rugl er komið á hina
ólíklegustu þætti fjármála, — t.d.
er hið opinbera farið að borga með
lánum til fyrirtækja, á sama tima
og ríkisskuldabréf hafa verið vísi-
tölutryggð að fullu.
Til skamms tíma hefur ríkis-
stjórnin verið með hugann bund-
inn við friðarsamninganan við
Egypta og innbyrðis togstreitu, en
sívaxandi verðbólgu er ekki hægt
að láta ligggja milli hluta þegar til
lengdar lætur. Menachem Begin
tók það loks til bragðs að fá Yigael
Horowitz, harðsvíraðan
kaupsýslumann til að taka við
embætti fjármálaráðherra. Hor-
owitz var á sínum tíma viðskipta-
ráðherra, en sagði af sér fyrir
tveimur árum, vegna friðarsamn-
inganna við Egypta. Hann lýsti
því þá yfir að hann tæki ekki sæti
aftur í stjórninni, nema sem
fjármálaráðherra.
Ráðstöfunum hans gegn verð-
bólgu má skipta í fjóra megin-
þætti.
1. Stórlega skertar niður-
greiðslur. Þessi ráðstöfun mun
hafa í för með sér 4.5% hækkun
verðlags í þessum mánuði, til
viðbótar 7—8% hækkunum, sem
áður var vitað að yrðu. Hér eftir
verður ekki annað niðurgreitt en
brauð og samgöngur með almenn-
ingsfarartækjum. Niðurgreiðslu-
stefnan mun einnig hafa áhrif á
iðnað í landinu. Ný opinber fjár-
festingalán verða að fullu vísitölu-
tryggð, en þó verða vextir áfram
niðurgreiddir lítillega.
2. Niðurskurður annarra opin-
berra útgjalda. Nýbyggingum á
vegum hins opinbera (skólar,
sjúkrahús o.þ.h.) verður að mestu
leyti slegið á frest þar til í apríl
1981. Opinberum starfsmönnum
verður fækkað um 4—5%, en þeir
eru nú um fjórðungur heildar-
vinnuaflsins, að hermönnum frá-
töldum, og loks er ætlunin að
skerða bílaflota hins opinbera um
10% (er þá ekkert heilagt?).
3. Útlánaþak. Þótt ekki verði
skert þau lán, sem bönkum ber að
veita vegna forgangsverkefna, t.d.
vegna útflutnings, má lánaaukn-
ing ekki fara yfir 9% enda þótt
búizt sé við 30% verðhækkunum á
sama tíma.
4. 10% innborgunarskylda á
allar tollskyldar innflutningsvör-
ur næstu sex mánuði. Endur-
greiðsla fjárins fer fram eftir 6
mánuði.
Ætlað er að þetta dragi úr
greiðsluhalla við útlönd þar til
eftirspurn fer að minnka, auk þess
sem innborgunin mun vega upp á
móti tapinu, sem ísraelsmenn
verða fyrir vegna afhendingar
olíulindanna á Sínaí. Á árunum
1975—1978 var greiðslujöfnuður
við útlönd óhagstæður um 4.8
milljarða bandaríkjadala.
Þetta eru harkalegar ráðstafan-
ir, ef miðað er við viðhorf í
ísraelskum efnahagsmálum á und-
anförnum árum, — mjög harka-
legar. Þessa staðhæfingu er ekki
vanþörf á að rökstyðja, einkum
þar sem verðbólgan er 150% en
ekki 15%. Horowitz boðaði niður-
skurð á ýmsum sviðum, en jafn-
framt hækkanir á öðrum, —
aðallega á sviði félags- og trygg-
ingamála. Allar launagreiðslur
hins opinbera, svo og kostnaður í
opinberum rekstri, munu hækka
jafnframt almennum verðhækk-
unum. Stöðvun framkvæmda tek-
ur ekki til ráðstafana vegna her-
flutninganna frá Sínaí til Negev,
en á næstu árum munu þessir
flutningar hafa í för með sér
a.m.k. þriggja milljarða dala út-
gjöld.
Enda þótt ríkisstjórnin hafi nú
ráðizt gegn verðbólgu svo afdrátt-
arlaust, er ekki hægt að gera ráð
fyrir því að árangurinn verði í
samræmi við það sem fyrstu
ráðstafanir gefa tilefni til að ætla.
Skattakerfið er eftir sem áður
götótt þegar tillit er tekið til þess
að í landinu geisar 150% verð-
bólga. Ríkisstjórnin hefur reyndar
ákveðið að hækka dráttarvext
vegna vangoldinna skatta úr 48%,
en samt sem áður munu vanskila-
menn græða drjúgt á því að draga
greiðslur á langinn, því að drátt-
arvextirnir verða ekki nema 72%
á meðan verðbólgan er 150%.
Annað vafatriði er e.t.v. enn
alvarlegra. Vísitölukerfið hefur að
ýmsu leyti þjónað tilgangi — til
dæmis hefur með því tekizt að fá
almenning til að leggja fyrir sem
nemur 30% nettótekna. En
vísitölukerfið hefur ekki megnað
að friða verkalýðshreyfinguna.
Launakröfur einar sér hafa nú
orðið sjálfstæður verðbólguhvati.
Ástæðan kann að vera sú, að laun
hafa ekki fylgt verðlagsvísitölunni
nema að 70 hundraðshlutum (nú
er að vísu rétt búið að vísitölu-
tryggja þau að fullu). Þar til í
apríl s.l. var verðbótavísitala
reiknuð út tvisvar á ári. Þessar
ástæður kunna að hafa orðið til
þess að kaupkröfur hafa verið
harðari en ella, og umsamin laun
hærri í framhaldi af því.
Nú er vísitala reiknuð út árs-
fjórðungslega. Horowitz vill að
gegn fullri vísitölutryggingu fall-
ist opinberir starfsmenn á að gera
ekki frekari kaupkröfur að sinni.
Takist honum að fá þessu fram-
gengt er trúlegt að slík yrði einnig
raunin á öðrum sviðum atvinnu-
lífsins. Það yrði aftur til þess að
ekki yrði jafnmikils vænzt á með-
an árangur ráðstafana í gjald-
eyrismálum og fjármálum hins
opinbera er að koma í ljós.
Alvarleg efnahagskreppa gerði
fyrst vart við sig í Israel árið 1967.
Átvinnuleysi varð þá 10%, en það
varð til þess að verkalýðshreyfing-
in sló nokkuð af vísitölukröfum
sínum. Horowitz gerir sér vonir
um að sú verði einnig raunin nú,
en í því sambandi er þess að gæta
að árið 1967 var verðbólgan í
landinu aðeins 1.7%.
(Úr Econmist)