Morgunblaðið - 26.01.1980, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JANUAR 1980
Heimir Þorleifsson:
Um togarann
Coot
og kútter
Sigurfara
Hinn 1. desember síðastliðinn
gat að líta í Hlaðvarpa Morgun-
blaðsins stutta grein um tvö skip,
sem kunn eru í útgerðarsögu
Islendinga, togarann Coot og kútt-
erinn Sigurfara. Tilefni þessarar
greinar hefur efalaust verið það,
að ritstjóri Hlaðvarpans hefur
komizt yfir myndir af skipunum
tveimur og hefur viljað kynna þaer
lesendum blaðsins. Er ekki nema
gott um það að segja, en því miður
hafa nokkrar villur slæðzt inn í
greinina, sem leiðrétta þarf. Auk
þess langar mig til þess að koma á
framfæri nokkrum atriðum úr
sögu þessara skipa, sem nýlega
hafa komið í leitirnar í skjala-
bögglum á Þjóðskjalasafni. Meðal
þess eru afsalsbréf fyrir báðum
skipunum, útgefin í Bretlandi,
þjóðernisskírteini, skrásetn-
ingarskírteini, útdráttur úr fund-
argerðarbók Fiskiveiðahlutafélags
Faxaflóa, bréf um ósk um nafna-
breytingu á kútternum Guðrúnu
Blöndahl í Sigurfara, skipshafn-
arskrár og fleira.
Togarinn Coot (ekki Coott) var
keyptur til íslands árið 1905 (ekki
1904) og var afsalsbréí fyrir hon-
um undirrritað í Aberdeen hinn
19. janúar 1905. Undir þetta af-
salsbréf rituðu sem seljendur for-
stjórar útgerðarfélagsins The
Silver City Trawling Company
Limited og hétu þeir William
Allan og James G. Wichie. Ekki er
ljóst, hversu lengi togarinn hefur
verið í eigu þessa útgerðarfélags,
en smíðaður var hann í Glasgow
árið 1892 (ekki í Boston árið 1890).
Um þetta kemur fram vitnisburð-
ur í bráðabirgða þjóðernisskír-
teini, sem danski konsúllinn í
Leith gaf út hinn 28. febrúar 1905.
Hið sama kemur fram í skrásetn-
ingarskírteini fyrir skipið, sem
gefið var út í Hafnarfirði hinn 28.
apríl 1906. Þar má einnig sjá, að
skipasmiðir voru W. Hamilton &
J. Hamilton og vél skipsins var
smíðuð hjá D. Rowan & Son líka í
Glasgow. Ætti því ekki að þurfa
að efast um skozt ætterni Cotts. —
Á áðurnefndu afsali fyrir Coot er
Arnbjörn Ólafsson frá Hafnar-
firði (á að vera Keflavík) einn
talinn kaupandi skipsins, en hann
ritar síðar á afsalið undir yfirlýs-
HLAÐVARPINN
SKIP.
Togarinn Coott og
kútter Sigurfari
COOTT, eöa Blesgæsin, hét fyrsti
togarinn sem íslendingar eignuð-
ust einir og það var Einar Þor-
gilsson kaupmaður í Hafnarfirði
sem keypti skipið árið 1904 ásamt
fjórum Islendingum öðrum. Coott
var smíðaður í Boston í Banda-
ríkjunum árið 1890 og árið 1904
stóð til að leggja honum þar sem
hann var kominn til Aberdeen í
Skotlandi. Þá voru hinir íslenzku
athafnamenn af Reykjanesi í leið-
angri í Bretlandi til þess að kaupa
kútter, en það varð úr að þeir
keyptu þennan 150 tonna togara
og réðu Indriða Gottskálksson
skipstjóra. Coott var síðan á
veiðum til ársins 1908, en að
lokinni viðgerð í Reykjavík tók
hann kútterinn Sléttanesið í tog.
Sú ferð fór þó ekki eins og ætlað
var því bæði skipin urðu til á
strandstað á Vatnsleysuströnd
þar sem Coott strandaði með
kútterinn í togi. Það eina sem nú
er til af Coott er stýrið og er það í
sjóminjasfni Hafnarfjarðar og
auk þess er ennþá til gufuketillinn
úr skipinu, en hann er ennþá á
fjörukambinum á strandstað
skipsins við Réttarnes á Vatns-
leysuströnd og stendur til að kóma
katlinum til Hafnarfjarðar að
sögn Gísla Sigurðssonar þar í bæ.
Þessl skemmtilega mynd úr eigu
Markúsar B. Þorgeirssonar er af
hinu margfræga skipi kútter
Sigurfara sem nú stendur á hlaöi
byggöasafns Akraness, en þessi
mynd var tekin á sinum tíma
áður en stýrishús var byggt á
skeiöina. Þaö eru fagrar „mubl-
«*r“ á hafinu seglskúturnar.
ingu þess efnis, að hann hafi keypt'
skipið fyrir Fiskveiðahlutafélag
Faxaflóa. Danski konsúllinn í
Leith telur líka Arnbjörn eiganda
auk annarra Islendinga. Kaupverð
Coots var 1500 sterlingspund eða
um 27000 krónur, því að pundið
samsvaraði þá 18 krónum. Áður
hefur verið talið, að hann hafi
kostað 35000 krónur, en mismun-
urinn getur að nokkru legið í
kostnaði við kaupin og heimför.
Fyrsta útgerðarskeið Coots var
frá 8. marz 1905 til 7. júní sama ár
og var Indriði Gottsveinsson (ekki
Gottskálksson) skipstjóri, en hann
var raunar meðal eigenda skipsins
frá byrjun. Sér til aðstoðar við
veiðarnar hafði Indriði fiskiskip-
stjóra, sem vanur var veiðum með
botnvörpu, en það var Halldór
Sigurðsson frá Akranesi. Auk þess
var íslenzkur stýrimaður á skip-
inu (Ólafur Árnason), en vélstjór-
arnir voru útlendingar, annar
Englendingur (Th. Priestley) en
hinn Dani (V. Th. Jarding). Sex
íslenzkir hásetar voru á skipinu og
kolamokarinn var einnig íslend-
ingur (Jóhannes Narfason), en
hann var aðeins 16 ára og var líka
kauplægstur, hafði 35 kr. í mánað-
arkaup. Alkunna er, að fæði var
talið mun betra á togurum en
tíðkast hafði á skútum. Þetta
hófst strax með Coot, því að á
skipinu var danskur kokkur (M.J.
Hansen) og var hann ráðinn upp á
þau kjör, að auk mánaðarkaups
skyldi hann fá frítt far til Kaup-
mannahafnar að loknum starfs-
tíma sínum á Coot.
Ymislegt hefur verið óljóst um
fyrstu starfsemi Fisiveiðahluta-
DANISH
Provisional Certificate of Nationality
FOR
ccctíecL flfte
s(do ol7 -----
of oj.tíltwub'
commanded by....C%|)Í£U/n ^44 olíd.l>A
(íWidulscii/ )
The undersigned, (Jonsul Genenvl of his Majesty tlie King of Denmark iu Leith, hereby certifies, in
virtue of the official instruction given to him, and in conformity to provisionn of law concerning this
, of
tons Nett British Register, hutll mí
matter, that the (PooT xd
gross, and W'ib
Siíam/
}
Build.
Rigged.
Masts.

IOC
ko
IX
Decks.
Stern.
Tenth«.
X
s
b'

Length from thc forc part of the Stcm, under the Bowsprit, to the aft side of the'
head of the Sternpost
Main breadth to outsidc plank ....
Depth in hold from tonnage deck to ceiling at midships ....
t\ojxvíís.lL '&.Ö\ÍAAS |as oni
IioAsí- JyouxA mwunal-. —t--------------------r---———-------------—....—-
According to iÍMÍlUMM^pMéiÍMataMBMMAJ*} . ytílM tff í&oU - &MU: IW
otAl, Q$íol£<v»icL IA\ fvntk/ttaur Itr
I9{fl!|s»óru( KuA.turtfí’ t áaítmcL' cvwd áofftAiáic.
t'wrv------------------------------- ----------------——
and further, tliat tlic miid Vcssel, the Owner liaving produced to mc sntisfactory proofs of bcing
ÍOlB-
poggengcil ot' smcli qnolitiOH as are nsjuin.sl for owninfi a Stiiji oarrying tlio Dnnislt flag, m ontitled to
all ttie protectíon, riglitn itnd jiriviiogos acoordcil to Daninli voimels.
In virtue ivhéroof tliis Provisional Oertificatc of Nationality lias hcen iesuod, wllich shall be valid
for the rniid Ship for a period not excecding 4t.k tvnrvífliti. — i ■ . — ■ ------------
THE ROYAL DANISH CONSULATE GENERAL,
L.EITH. tht illl'ClU^ , li^ill ll ifli^ l‘J Vflll ni I^ l(jíJÍ).
Þjóðernisskírteini fyrir togarann Coot, sem danski konsúllinn í Leith
gaf út í febrúar 1905.
félags Faxaflóa. Það var stofnað í
september 1904, en síðan endur-
skipulagt í júní 1905. Þá var
August Flygenring horfinn úr
félaginu, en Einar Þorgilsson var
kominn í hans stað. Hins vegar
hreppti Einar ekki sæti Augusts í
stjórn félagsins, því hann fékk
aðeins 3 atkvæði við.stjórnarkjör,
en Þórður Guðmundsson, útvegs-
bóndi í Reykjavík, fékk 12. Það
virtist því ljóst, að Einar Þorgils-
son réð ekki ferðinni við útgerð
Coots, þó hann ætti hlut í henni og
sæi um fiskverkun fyrir félagið í
Hafnarfirði. Hann var heldur ekki
viðstaddur framhaldsstofnfund-
inn í júní, og þar var Guðmundur
Þórðarson (síðar kenndur við
Gerða í Garði) kosinn fundarstjóri
en Björn Kristjánsson (síðar ráð-
herra) var fundarritari. Auk þess-
ara tveggja manna sátu þeir
Arinbjörn Ólafsson, fndriði Gott-
sveinsson og Þórður Guðmunds-
son þennan fund, og voru þar með
allir eigendur Coots mættir nema
Einar „í Óseyri." í lögum fyrir
félagið, sem samþykkt voru á
framhaldsstofnfundinum, segir
svo um „fyrirætlun" félagsins, að
hún sé „að veiða fisk, einkum
þorsk, með botnvörpuskipinu
Coot, sem nú liggur í Ilafnarfirði."
Af þessu er ljóst, að lögin voru
ekki samin fyrr en eftir komu
Coots til íslands og þá sennilega
ekki fyrr en í júní 1905. Annars
eru lögin í 11 greinum og sýna vel,
hversu félaginu var skipt milli
Hafnfirðinga og Reykvíkinga, því
að félagið átti heimili og varnar-
þing í Hafnarfirði en hins vegar
skyldi stjórnin hafa aðsetur í
Reykjavík, og þar voru aðalfundir
þess haldnir. Hinn fyrsti fór fram
í húsi Guðmundar Þórðarsonar að
Laugavegi 68, og var það 30.
janúar 1906. Telja verður því, að
Hafnfirðingar og Reykvíkingar
eigi að skipta með sér heiðrinum
af fyrsta stórútgerðarfyrirtæki
íslendinga.
Áður en skilizt verður við Coot,
Afsalsbréf fyrir Coot.