Morgunblaðið - 26.01.1980, Blaðsíða 22

2 2 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JANÚAR 1980
Benedikt Gröndal á blaðamannafundi:
Gjaldmiðilsbreytingin tækifæri
til breytinga á efnahagskerfinu
BENEDIKT Gröndal, forsætisráð-
herra, formaður Alþýðuflokksins
boðaði í gær til blaðamannafundar,
þar sem hann kynnti „Drög að
umræðugrundvelii um stjórnar-
myndun Alþýðuflokksins“, sem hin-
um flokkunum hafði i fyrradag
verið afhent sem trúnaðarmál.
Þessum drögum höfnuðu bæði Al-
þýðubandalag og Framsóknar-
flokkur og í ályktun þingflokks og
framkvæmdastjórnar Framsóknar
kom fram, að flokkurinn væri
tilbúinn til að leggja fram sinn
eigin umræðugrundvöll. Sjálfstæð-
isflokkurinn svaraði umræðu-
grundvellinum jákvætt, en setti
fyrirvara um ýmis efnisatriði.
Benedikt Gröndal sagði á blaða-
mannafundinum, að þingflokkur Al-
þýðuflokksins myndi árdegis í dag
koma saman til fundar og fjalla um
undirtektir hinna flokkanna við um-
ræðugrundvellinum og síðan myndi
hann í dag ganga á fund forseta
Islands og gefa honum skýrslu um
stjórnarmyndunartilraun sína.
Benedikt var spurður að því, hvort
hann myndi þá skila umboði sínu
aftur, og svaraði hann því til, að frá
því gæti hann ekki skýrt opinber-
lega. Hann myndi tilkynna forseta
Islands fyrstum fyrirætlanir sínar.
Þá sagði Benedikt, að mistækist
þessi tilraun hans, væru eftir þrír
meirihlutamöguleikar, samstjórn
Sjálfstæðisflokks, Framsóknar-
flokks og Alþýðubandalags, sam-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks og síðan fjögurra
flokka stjórn, þjóðstjórn, en aug-
ljóslega kæmi sá möguleiki ekki til
greina, fyrr en allir aðrir möguleikar
hefðu verið þrautreyndir.
Benedikt Gröndal sagði um við-
ræðugrundvöll Alþýðuflokksins, að í
honum væri vikið að nýjum atriðum,
sem ætlunin hefði verið, að gætu
komið nýrri hreyfingu á stjórnar-
myndunarviðræðurnar. Stjórnar-
kreppan hefði staðið í tæplega 7
vikur, þegar honum hefði verið falin
stjórnarmyndun og forsetinn hefði
lagt á það áherzlu að vel yrði farið
með tímann. Það kvað hann hafa
verið gert. Þar sem þrjár tilraunir
hefðu mistekizt áður, hefði verið
augljóst, að menn hefðu farið yfir
mikið svið og mikið rætt saman. Það
hefði því verið augljóst að stjórn-
armyndun yrði ekki auðvelt verk.
Því tóku alþýðuflokksmenn saman
ný drög, sem miðuð hefðu verið við
aðstæður. Þessi viðræðugrundvöllur
væri stefna Alþýðuflokksins, þar
sem tekið hefði verið tillit til sjón-
armiða annarra flokka, sem fram
hefðu komið, hins vegar stæðu fyrri
tillögur flokksins enn sem hin
hreina stefna alþýðuflokksmanna. í
viðræðugrundvellinum væri í sum-
um málaflokkum ítrustu tillögur
Alþýðuflokksins, enda hefði verið
ætlunin að menn semdu út frá þessu
plaggi og menn hefðu ekki gert sér í
hugarlund, að grundvöllurinn hefði
staðið óbreyttur.
í viðræðugrundvellinum kvað
Benedikt vera tvö ný atriði, sem ekki
hefðu komið inn í stjóriiarmyndun-
arviðræður fyrr. Hið fyrra kvað
hann vera gjaldmiðilsskiptin, sem
fara ættu fram hér á landi um næstu
áramót, en á Alþingi hafa verið
samþykkt lög um nýja krónu, sem er
100-föld að verðgildi miðað við
núverandi krónu. Benedikt kvaðst
hafa gert þessa gjaldmiðilsbreytingu
að kjarna tillagnanna og væru þær
byggðar upp umhverfis hann. Slíka
gjaldmiðilsbreytingu hefðu aðrar
þjóðir notað til efnahagslegra end-
urbóta; Þjóðverjar, Frakkar og
Finnar hafa notað gjaldmiðilsbreyt-
ingu til kerfisbreytingar með þess-
um hætti.
Af þessu leiðir að tillögurnar eru :
þremur liðum. Hinn fyrsti fjallar
um aðdragandann að myntbreyting-
unni, sem fram verður að fara á
tímabilinu fram til næstu áramóta
og á að auðvelda breytinguna og
tryggja að nýja myntin 'haldi verð-
gildi sínu. í öðru lagi er kerfisbreyt-
ingin sjálf með nýrri krónu og
margvíslegar ráðstafanir, sem al-
þýðuflokksmenn telja að skapi þá
kerfisbreytingu, sem óhjákvæmileg
sé, ef myntbreytingin eigi að takast.
I þriðja lagi fjalla tillögurnar um
ýmislegt, sem fylgir á eftir, atriði, er
varða næstu framtíð, náist aukið
jafnvægi í efnahagsmálunum. Bene-
dikt kvað nauðsynlegt að gera ýmis-
legt óþægilegt í efnahagsmálunum,
en það væri sitt mat að þjóðin vildi
slíkt, ef tryggt væri að árangur yrði
af og þjóðin sæi fram á betri tíma,
losnaði úr verðbólguskrúfunni. Slík.
kerfisbreyting og traustur gjaldmið-
ill væri undirstaða bættra lífskjara.
Hann kvað myntskiptinguna slíkt
tækifæri, ef hún er felld inn í
kerfisbreytinguna, að með henni
mætti útrýma þeim verðbólguhugs-
unarhætti, sem hérlendis verkaði nú
sem einn verðbólguvaldanna.
Benedikt Gröndal kvað aðra
breytingu gerða í tillögugerðinni.
Hingað til hefðu viðræður um
stjórnarmyndun farið fram í þröng-
um farveg efnahagsvandans næstu
mánuðina. Hann kvað alþýðu-
flokksmenn telja hyggilegt, að leiða
viðræðurnar úr þessum farvegi og
ræða vandamálin á breiðari grund-
velli, m.a. þau atriði, sem líklegt
væri að flokkarnir gætu náð saman
um. Þar nefndi hann sérstaklega
atvinnumál, orkurnál, iðnaðarmál,
stjórnskipunarmál, menntamál,
dómsmál og utanríkismál. Þá kvað
hann margt hafa verið rætt um þann
misskilning, sem upp hefði komið, að
alþýðuflokksmenn ætluðu að sjóða
einhverja málamiðlun upp úr tillög-
um allra flokka. Ef það væri hægt —
sagði Benedikt, væri fyrir löngu búið
að mynda ríkisstjórn. Hins vegar
hefðu alþýðuflokksmenn ætlað að
leggja stefnu sína fram með hliðsjón
af ýmsum sjónarmiðum, sem fram
hefðu komið frá öðrum flokkum. í
þessum tillögum mætti finna mý-
mörg dæmi um slíkt.
Þá snerust umræður á blaða-
mannafundinum upp í afstöðu hinna
flokkanna gagnvart viðræðugrund-
velli Alþýðuflokksins. Tveir flokkar
hafa hafnaði honum, sagði Benedikt,
Alþýðubandalagið eða Lúðvík Jós-
epsson hafnaði tillögunum án þess
að lesa þær. „Ég bauð öllum flokkum
þátttöku," sagði Benedikt, „til þess
að gefa kost á endurmati á 4ra
flokka stjórn. Ég gekk á Lúðvík um
myndun nýsköpunarstjórnar, en
hann hafnaði henni umsvifalaust og
sömu leiðis 4ra flokka stjórn og þar
með tveimur möguleikum. Þurfti
hann hvorki umhugsunarfrest né
samráð til þess. Framsóknarflokkur-
inn hélt fund um viðræðugrundvöll-
inn í gær og gærkvöld og skömmu
fyrir hádegi í dag átti ég fund með
Steingrími Hermannssyni og Tóm-
asi Arnasyni og þar afhentu þeir
mér ályktun fundarins, þar sem
framsóknarmenn hafna því algjör-
lega að ganga til stjórnarmyndunar
á grundvelli þessara tillagna. Þeir
bjóðast hins vegar til að leggja fram
nýja viðræðugrundvöll. Þegar
blaðamannafundurinn stóð yfir var
þingflokkur Sjálfstæðisflokksins á
fundi að fjalla um tillögur Alþýðu-
flokksins. Benedikt kvaðst bíða eftir
svari sjálfstæðismanna áður en
hann tæki ákvörðun um framhaldið.
Hann kvað hins vegar viðreisnar-
stjórn útilokaða, þar sem frumvörp
slíkrar stjórnar myndu falla á jöfn
um atkvæðum í efri deild Alþingis,
þótt flokkarnir hefðu meirihluta í
sameinuðu þingi.
Benedikt Gröndal var þá spurður
að því á hverju raunverulega strand-
aði. Er það á málefnaágreiningi eða
skortir pólitískan vilja?
Benedikt sagði, að Alþýðubanda-
lagið hefði tilkynnt Alþýðuflokki
munnlega, að fyrri stjórnarmyndun-
artilraunir hefðu leitt í ljós slíkar
andstæður milli Alþýðuflokks og
Alþýðubandalags, að þeir teldu bilið
óbrúanlegt milli flokkanna. „Þetta
telja þeir, þrátt fyrir að þessir
flokkar vinna fyrir sama fólkið og að
hagsmunum þess, en þeir vilja fara
allt aðrar leiðir að markinu en við.“
Framsóknarflokkur hefði hins vegar
hafnað tillögunum í einu lagi, en
boðizt til þess að taka forystuna um
myndun ríkisstjórnar. Hann var að
því spurður, hvort viðræður um
myndun vinstri stjórnar væru
komnar af stað á ný og svaraði hann
þá: „Ég las um þetta í blaði, en veit
ekkert um það.“
Þá sagði Benedikt Gröndal, að
núverandi ríkisstjórn hefði svo
sannarlega viljað vera farin frá.
Hún hefði sagt af sér hinn 4.
desember síðastliðinn og hann kvað
erfitt að sitja í ráðuneyti við slíkar
aðstæður sem nú væru. „Við höfum
þó reynt að leysa málin, fiskverðs-
vanda og höfum afgreitt óhjá-
kvæmilegar verðbreytingar. Nú eru
engin aðkallandi verkefni dagsins
óafgreidd. Fjármálaráðherra hefur
þó dregið að flytja fjárlagaræðuna
til þess að stofna ekki til deilna í
stjórnarmyndunarviðræðunum.
Hins vegar er það stjórnskipuleg
skylda að leggja fram fjárlagafrum-
varp og það höfum við gert. Láns-
fjáráætlun hefur enn ekki verið lögð
fram, þar sem við höfum álitið að
það væri hlutverk nýrrar stjórnar að
gera það. Hins vegar hefur undir-
búningur að henni verið í fullum
gangi og dragist stjórnarmyndun
enn, mun þess ekki langt að bíða að
hún verði lögð fram á Alþingi.
Benedikt Gröndal á blaðamannafundinum í gær. Ljósm. Mhl.: Knstján.
Steingrímur Hermannsson um tillögur Alþýðuflokksins:
Nánast móðgun að
sýna slíkar tillögur
„í fáum orðum sagt,“ sagði
Steingrímur Hermannsson,
formaður Framsóknarflokksins
í samtali við Morgunblaðið í gær,
„varð ég ákaflega undrandi yfir
að sjá þessar tillögur Alþýðu-
flokksins. Fyrri tillögur þeirra
voru mjög nálægt okkar og í
landbúnaðarmálum höfðu þeir
forðast að vera með þennan
„ítrasta kratisma“ eins og það
hefur verið kallað og i kjaramál-
unum höfðu þeir áður ekki gert
ráð fyrir lögbindingu. í þessum
tillögum er hins vegar gert ráð
fyrir því og ennfremur að
Byggðasjóður verði lagður niður
og f jölmargt fleira er breytt.“
„Mér hafði skilizt allan
tímann," sagði formaður Fram-
sóknarflokksins, „og ekki sízt,
þegar þeir töluðu blessaðir um
minnihlutastjórn, að þeir væru að
tala um að nálgast okkur og voru
menn því undir það búnir að fram
kætnu tillögur, eins og þeir höfðu
sjálfir sagt, sem væru málamiðl-
un. En þarna sýnist okkur farið í
þveöfuga átt. Er það nánast
móðgun að sýna slíkar tillögur."
Hvaða minnihlutastjórn átt þú
við?
„Eins og þú veizt voru kratarnir
alltaf að tala um minnihluta-
stjórn þeirra og okkar, og þótt ég
hafi ekki tekið undir það, þá hafa
ýmsir gert það og þá hefur það
fylgt, að þeir væru reiðubúnir að
nálgast okkur í tillögum sínum —
og það má segja áð tillögurnar,
sem þeir lögðu fram í desember,
hafi ekki verið langt frá okkur.
Því bjuggust menn frekar við því,
að þarna væri eitthvað, sem væri
nær okkar hugmyndum."
Nú bjóðist þið til að leggja fram
víðræðugrundvöll ?
„Já, við höfum nú verið að
vinna að endurbótum á tillögum
okkar og við sjáum ýmislegt
gagnlegt í tillögum, sem aðrir
flokkar hafa lagt fram og erum
við með það nánast tilbúið, hug-
myndir, sem eru kjarni okkar
tillögu, en þó með ýmsum atriðum
frá öðrum. Erum við tilbúnir til
að leggja það fram, ef eftir því
verður óskað.“
Hvaða stjórn mynduð þið þá
vilja reyna að mynda?
Steingrimur Hermannsson
„Við höfum ekki útilokað neina
stjórn. Ég skal ekkert segja um
vinstri stjórn, að vísu er Alþýðu-
bandalagið búið að skella svo fast
dyrum þar, að það er hálfgert eins
og að berja höfðinu við steininn,
en ég hef ekki neitað því að hugur
minn hefur staðið í þá átt og ég
efast hins vegar um að meðal
A-flokkanna sé vilji til að vinna
saman."
Ertu þá með í huga samstjórn
Framsóknarflokks, Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðubandalags?
„Ég gæti mjög vel hugsað mér
það, m.a. og kannski yrði það sá
kostur, sem við kysum helzt, eftir
að hafa séð þessa tillögu Alþýðu-
flokksins, og er hann þá næst
vinstri stjórn. Samstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsóknar-
flokks tel ég ákaflega vafasama,
hreint af þeim ástæðum, að ég
óttast að hún leiði til sama
ástands á vinnumarkaðinum og
varð 1978 og ég óttast að engum
sé greiði gerður með myndun
slíkrar stjórnar."
En hvað um stjórnarmynstur
með Alþýðuflokknum?
„Við höfum í sjálfu sér ekki
útilokað það, þótt okkur sýnist
þessar tillögur þeirra stefni í þá
átt. Það er verið að segja mér það
að vissir alþýðuflokksmenn vilji
hafa þetta svona til þess að
útiloka „Stefaníu". Ýmsir hlutir í
þessu hafi alls ekki verið sam-
þykktir í flokksstjórn þeirra."