Morgunblaðið - 08.03.1980, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MARZ 1980
15
innan tveggja ára verði
slíkt bann komið á. Þá ber
auðvitað að nefna að marg-
ir hvalastofnar eru í bráðri
hættu að deyja út. Hval-
veiðar eru íslendingum
ekki mikilvægar efnahags-
lega séð og ef þetta boð
mitt gæti stuðlað að stöðv-
un hvalveiða frá íslandi þá
myndu milljónir manna
fagna því víðs vegar um
heirn."
Hefur þú rætt við ís-
lenzka ráðamenn um tilboð
þitt? „Já, ég hef rætt við
ráðherrana Steingrím Her-
mannsson og Ingvar Gísla-
son. Þeir tóku mér ljúf-
mannlega og sögðu að mál-
ið yrði að leggja fyrir
ríkisstjórnina. Þá ræddi ég
við Þórð Ásgeirsson, for-
mann alþjóða hvalveiði-
ráðsins. Hann sagði að um
veiðar á villibráð væri að
ræða. En hér er um iðnað
að ræða og aðrar veiðar á
villibráð eru mun mann-
úðlegri.Þar er skepnan
drepin mannúðlega og
skjótt. Svo er ekki um
hvalveiðar, skepnan þjáist
mikið áður en dauðinn
líknar henni. Hrefnudráp
eru til að mynda sérstak-
lega ómannúðleg. Ef um
landskepnur væri að ræða
þá brytu aðferðirnar áreið-
anlega í bága við íslenzk
lög. Það er helst til saman-
burðar, að dádýr væri skot-
ið með ör og síðan væri
dýrið látið hlaupa í kring
um bíl, þangað til því að
lokum blæddi út og dauð-
inn miskunnaði því. Þá
mun ég eiga viðræðu við
Kristján Loftsson, for-
stjóra Hvals hf.“ sagði dr.
Chris Davey að lokum.
Ár trésins er ekki bundið við
það eitt að planta réttum trjám
á rétta staði. Á þessu ári skyldi
og hefja undirbúning að gróður-
setningu næsta árs og jafnframt
að beina athyglinni að hirðingu
þeirra tjáa, sem þegar eru komin
á legg.
Engar plöntur, hvorki jurtir,
grös né tré, ná eðlilegum vexti
nema í góðum jarðvegi. Frjór
jarðvegur er sjaldfundinn á öllu
Islandi og því þarf að bæta allan
jarðveg í görðum með áburði
áður en hafist er handa við
trjáplöntun.
Það er alger frágangssök að
planta trjám í lélega garðmold
og er aðeins þeim til tjóns og
orðin mjúk og hlý er kominn
tími til að setja niður plöntur.
En þetta tekur oftast heilt
sumar og bráðlátu fólki finnst
langt að bíða eftir því. Lengi býr
að fyrstu gerð segir máltækið, og
því skal vanda vel allan undir-
búning að gróðursetningu.
Trjáplöntur, sem gróðursettar
eru í ófrjóa jörð, standa lengi í
stað eða vaxa mjög hægt í mörg
ár, en þær, sem komast strax í
góða mold, renna upp eins og
fífill í túni.
Að þessu skyldu allir þeir
hyggja, sem eiga hálfkaraðar
lóðir við hús sín nú á þessu ári.
Þeir ættu að nota sumarið til að
Hákon Bjarnason:
1. grein
U ndir búningur
að plöntun trjáa
raunar, sem það gera. Þegar
lóðir við hús hafa verið jafnaðar
og flötum þeirra komið í það
horf, sem þær eiga að vera, er
næsta skrefið að bera áburð í
moldina. Nú getur uppfyll-
ingarmoldin verið með ýmsu
móti, ýmist steindauð rofamold,
svonefnd túnmold, eða meira eða
minna rotnuð mómold. Af þessu
þrennu er mómoldin langbest,
enda þótt hún geti verið misjöfn,
en rofamoldin er ekki annað en
næringarlaust uppfyllingarefni.
Túnmoldin er að jafnaði litlu
skárri. Af þessum sökum þarf
mikið af húsdýraáburði til að
bæta rofamoldina og túnmoldina
og blanda honum jafnt í hana.
Mómoldin geymir töluvert af
næringarefnum en engu að síður
þarf hún nokkurn skammt af
húsdýraáburði til að hún grotni
fyrr.
Þegar moldin í görðum er
bæta jarðveginn fyrir næsta vor
en hrapa ekki að því að gróður-
setja tré þótt árið sé kallað ár
trésins.
Það er næsta nauðsynlegt að
nota húsdýraáburð til að koma
rækt í jarðveg og af því þurfa
engin óþrif að vera, ef honum er
blandað saman við mold um leið
og hann kemur á staðinn. Mold
er einhver besti lyktareyðir sem
til er.
Þótt vel sé á stað farið við
trjáræktina og plönturnar taki
góðum þroska líður samt að því
skortur getur orðið á áburði.
Með hæfilegri grisjun, sem er
nauðsyn, er þó lítil hætta á slíku.
Trén, sem eftir standa að lokinni
grisjuninni, geta teygt rætur
sínar víðar og aflað meiri nær-
ingar.
Hins vegar er afar auðvelt að
komast að því, hvort tré standi í
svelti. þau tala sínu máli, sem
allir geta skilið með því að hafa
opin augu.
Af lengd og gildleika efstu
árssprotanna í krónu lauftrjáa
má undireins sjá hvernig trénu
líður. Séu þeir grennri og styttri
en í meðallagi er áburðar vant.
Rótarskot eða smágreinar neð-
arlega á stofni bera líka vott um
vanlíðan. Barrtré haga sér
svolítið öðruvísi, nálar þeirra
verða stuttar, stífar og hvassar
þegar þeim er áburðar vant, og á
stundum slær á þau gulum lit.
En lengdin á árssprotum barr-
trjáa ræðst mjög af hita undan-
íarins sumars, svo það er ekki
ávallt að marka hana.
Þegar talað er um skort á
áburði er það fyrst og fremst
skortur á köfnunarefni, nitri, en
þar næst komur fosfór. Auðvelt
et að bæta úr þessu með hús-
dýraáburði eða tilbúnum áburði.
Ef trén eru lítil kemur sletta af
húsdýraáburði að bestum not-
um, en stærri trjám má hjálpa
með tilbúnum áburði einum. Góð
regla, sem þó styðst aðeins við
reynslu, er að ætla hverju tré 1
gramm tilbúins áburðar, t.d.
túnáburðar, fyrir hvern senti-
metra af hæð trésins. Þannig
fengi 1 m tré 100 gr. áburðar.
Þeir, sem nota tilbúinn áburð,
verða að gera sér grein fyrir því,
að innihald köfnunarefnis er
mjög mismunandi í hinum ýmsu
áburðartegundum og haga gjöf-
inni samkvæmt því. Garðáburð-
ur, sem svo er nefndur, hefur t.d.
nokkru minna köfnunarefni en
túnáburðurinn, en Kjarni
nokkru meira. Þá er hér til
ágætur áburður með fjölda snef-
ilefna, en yfirleitt er sjaldan
skortur á þeim.
Áburður kemur að langbestum
notum sé honum dreift tvívegis á
sumri og þá auðvitað hálfur
skammtur í hvert skipti. Fyrri
áburðargjöfin gæti þá farið fram
snemma í júní en sú seinni um 4
vikum síðar. Þá er ekki síður
þjóðráð að hafa vatnstunnu í
garðinum og leggja j)ar í poka
með húsdýraáburði. Áburðarlög-
ur úr slíkri tunnu gerir öllum
plöntum gott.
Allt illgresi, sem úr görðum
kemur, torfhausar, lauf, kvistir
og hvaðeina af lífrænum upp-
runa ætti að setja í haug eða
kassa og láta grotna þar uns
hægt er að dreifa því um garðinn
á nýjan leik. Að öðrum kosti
þarf að flytja mold í beð og
garðinn allan á nokkurra ára
fresti.
Loks skal á það bent, að þegar
trjám líður vel og þau hafa nógu
af að taka úr jarðveginum, eru
þau miklu hraustari en ella.
Næringarskortur í langan tíma
getur orðið til þess að tré hætti
að vaxa eða veslist upp, en
hraust tré verjast betur öllum
sjúkdómum og hrinda betur frá
sér ásókn skordýra.
Af þessum sökum er það
fyrsta og þýðingarmesta boðorð-
ið við alla trjárækt og alla
ræktun hverju nafni sem nefnist
að gera jarðveginn myldinn og
frjóan, og halda frjóseminni við.
að segja, og mikilvægur þáttur
þjónustunnar lýtur einmitt að því
að auðvelda fólki að gera saman-
burð á verði,“ sagði Ólafur.
„Er mikið um að fólk notfæri
sér þessa þjónustu?"
„Já, það hefur verið mikið um
það á liðnum árum. Það kom strax
í ljós þegar Arkitektafélagið opn-
aði Byggingarþjónustu sína fyrst
árið 1959 að það var mikil þörf
fyrir slíka starfsemi. Gunnlaugur
Halldórsson ak'ritekt var frum-
kvöðull að því að félagið fór út á
þessa braut, því að þarna var
kominn vettvangur fyrir fjöl-
mennustu stétt landsins, ef svo má
að orði komast, sem sé húsbyggj-
endur. Flestir komast í þá stétt
einhverntíma á lífsleiðinni. Bygg-
ingarþjónusta arkitekta var fyrst
til húsa að Laugavegi 18, en árið
1964 fluttist hún að Laugavegi 26.
Frá árinu 1973 höfum við svo verið
að Grensásvegi 11, en nú finnst
okkur starfsemin vera komin þar
sem hún á raunverulega heima, í
Iðnaðarhúsinu."
„Nú er sú þjónusta, sem þið
veitið, almenningi að kostnaðar-
lausu. Hver stendur straum af
kostnaði við reksturinn?"
„Byggingarþjónustan varð
sjálfseignarstofnun fyrir rúmu
ári, þegar Húsnæðismálastofnun
ríkisins og Rannsóknastofnun
byggingariðnaðarins komu til liðs
við Arkitektafélag íslands, sem
fram að þeim tíma hafði rekið
fyrirtækið á eigin vegum. Síðan
hafa fimm aðilar hafið þátttöku í
þessu samstarfi, Reykjavíkurborg,
Akureyrarbær, Félag íslenzkra
iðnrekenda, Landssamband iðnað-
armanna og Iðntæknistofnun ís-
lands, en allt eru þetta að sjálf-
sögðu aðilar, sem stefna að því að
efla og bæta húsnæðis- og bygg-
ingarþjónustu í landinu," sagði
Ólafur Jensson.
■x
Nokkrir
sýningarbásar.