Morgunblaðið - 15.03.1980, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. MARZ 1980
Guðjón Þórarinsson
Ofjörð — Minning
Fæddur 17. september 1890
Dáinn 30. janúar 1980
Bóndi er bústólpi,
— bú er landstólpi —
því skal hann virður vel.
J.H.
Aldamótakynslóðin er nú sem
óðast að hverfa af sjónarsviðinu.
A árinu sem leið féllu úr tölu
lifenda hér um Borgarfjörð og
Mýrar nær tugur manna, kominn
um áttrætt, þar af ein kona, sem
náði 100 ára aldri og aðrir þrír,
yfir nírætt. Þetta sýnir hvílíkur
töggur hefur verið í þessu fólki,
sem tók þó út sinn þroska við þau
frumstæðu lífsskilyrði, sem gilt
höfðu nálega frá upphafi íslands
byggðar. Þess verður þó að geta,
að allt fram yfir síðustu aldamót
var barnadauði mikill í landinu og
féllu þá oft þeir einstaklingar, sem
veikbyggðastir voru. Þannig varð
það hraustasta fólkið, sem til fulls
aldurs komst, öðrum fremur.
Kann hér að felast nokkur skýring
á langlífi þessarar merku kynslóð-
ar.
Og nú, á fyrsta mánuði hins
nýbyrjaða árs, hafa fjórir úr
þessum aldursflokki fallið í val-
inn, — allir úr bændastétt. I þeim
línum, sem á eftir fara, verður
leitast við að minnast að nokkru
eins þessara manna, Guðjóns Þór-
arinssonar, bónda í Lækjarbug í
Mýrarsýslu, en hann andaðist að
heimili sínu þann 30. jan. s.l., á
nítugasta aldursári.
Guðjón í Lækjarbug — eins og
hann var æfinlega nefndur — var
fæddur 17. sept. 1890. Foreldrar
hans vóru Þórarinn Vigfússon
Öfjörð, bóndi í Fossnesi í Gnúp-
verjahreppi og Guðný Oddsdóttir,
kona hans. Hann var tekinn til
fósturs á 2. ári, af barnlausum
hjónum í Lækjarbug, þeim Jóni
Snorrasyni Norðfjörð og konu
hans, Guðrúnu Jónsdóttur, sem
lengi var þjónandi ljósmóðir og
farsæl í starfi. Hjá þessum hjón-
um ólst Guðjón upp, og í Lækjar-
bug átti hann heima, alla sína
löngu ævi. Guðrún var föðursystir
Guðjóns.
Ég sem þessar línur rita, ólst
upp — nokkrum árum yngri — á
næsta bæ við Lækjarbug og man
Guðjón fyrst, þegar hann var um
fermingaraldur. Þá voru enn við
líði í okkar sveit hinar aldagömlu
búskaparvenjur, að færa frá ám í
byrjun sláttar og hafa þær í
kvíum yfir sumarið. Þessu fylgdi
það að þeirra varð að gæta allt
vorið og var þeim smalað upp á
hvern einasta dag, því engin ær
mátti týnast úr hópnum eða tap-
ast í fjallið, eins og það var kallað.
Vorum við strákarnir ekki gamlir,
þegar farið var að láta okkur
smala á vorin og síðan sitja yfir
ánum eftir fráfærur og fram á
engjaslátt. Ég man, sem smánagg-
ur, að Guðjón kom stundum við í
Einholtum, þegar hann var að
smala, — var þá kannske sendur,
einhverra erinda, því mikill vin-
skapur var á milli bæjanna. Móðir
mín vildi jafnan fá drenginn til að
staldra við, svo hún gæti bugað
einhverju að honum, en hann var
þess oftast ófús, — sagðist þá eiga
eftir að smala hagana að austan-
verðu, og fékkst oft með naumind-
um til að koma inn í eldhúsið. Og
til var það, að hann hljóp af stað
með brauðsneið í hendinni. Það
má því segja að snemma hafi
krókurinn beygst að því, sem
verða vildi, því Guðjón var alla tíð
áhugamaður um það, sem hann
hafði ákveðið að taka sér fyrir
hendur. — Eftir að við vorum
báðir komnir á efri ár, rifjaði ég
þetta upp fyrir honum, einhverju
sinni. Mundi hann vel hve móðir
mín var honum oft notaleg, hálf-
þreyttum smaladrengnum. Fann
ég þá að honum þótti gott að
minnast þessara löngu liðnu tíma.
Guðrún í Lækjarbug var nafn-
kunnur kvenskörungur og réði allt
eins miklu og bóndi hennar um
alla stjorn á heimilinu, bæði utan
húss og innan. Guðjón var fóstur-
foreldrum sínum mjög kær og
varð snemma virkur þátttakandi í
allri búsýslu í bænum. Lækjar-
bugsheimilið hafði lengið verið vel
bjargálna og viðurkennt fyrir
rausn og myndarskap. Þar var
+
Maöurinn minn og faöir okkar,
STEFÁN EIRÍKSSON
Noröurgötu 54, Akureyri,
veröur jarösunginn frá Akureyrarkirkju, mánudaginn 17. marz kl.
13.30.
Jódís Kristín Jósefsdóttir,
Eiríkur Stefánsson, Hulda Stefánsdóttir.
t
Sonur minn, stjúpsonur og bróöir,
SÆVAR JENSSON
Bergstaóastræti 43 A,
sem lést af slysförum þann 7. marz, veröur jarösunginn frá
Fossvogskirkju, þriöjudaginn 18. marz kl. 3.
Halldóra Guömundsdóttir,
Baldvin L. Sigurösson
og systkini.
+
Þökkum innilega öllum þeim er vottuöu okkur samúð og vinarhug
við andlát og útför
HAUKS GÍSLASONAR
Hásteinsvegi 36, Vestmannaeyjum.
Ásdís Guömundsdóttir,
dætur hins látna og aörir vandamenn.
+
Þökkum innilega auösýnda samúö og vinarhug við andlát og útför
GUÐRIÐAR SIGUROARDÓTTUR
Siguröur Jónsson,
Sigrún Siguröardóttír,
Geröur Siguröardóttir,
örn Sigurösson,
Rúnar Sigurösson.
þingstaður hreppsins, og alfara-
leið meðfram Hítará, lát utan við
túnfótinn mjög fjölfarin, meðan
ferðast var á hestum. Það bar því
margan gest að garði þar á
þessum árum. — Fyrst þegar ég
man eftir, var reisulegur, gamall
torfbær í Lækjarbug, og loftbað-
stofa. En vorið 1912 er hafist
handa um að byggja nýtt íbúðar-
hús á bænum. Vera má að Guðjón,
þá liðlega tvítugur, hafi ýtt undir
þessa framkvæmd. Þetta er
tveggja hæða steinhús og stendur
enn í fornu gildi, sem íbúðarhús.
Guðjón byrjaði snemma sjálf-
stæðan búskap á hluta af jörðinni,
móti fósturforeldrum sínum. Sam-
vinna var milli heimilanna um
alla útivinnu og eining mikil um
alla hluti. Var ég eitt sinn, ungl-
ingur innan við tvítugt, hálfsmán-
aðartíma við heyskap í Lækjarbug
— líklega hjá gömlu hjónunum, og
sá þá vinnubrögð Guðjóns við
heyskapinn. Vissi ég þá ekki nema
einn jafnoka hans við þessi verk,
og varla nokkurn honum meiri
sláttumann, mest vegna þess,
hvað hann hafði gott lag á því, að
láta ljáinn bíta vel. Hann lagði á
stiginn hverfistein og gerði ljáinn
svo þunnan við egg, að hann
svignaði undan nögl. Þetta sýndi
hann mér. Þannig léku öll verk í
höndum hans, því maðurinn var
bráðlaginn og smiður góður, bæði
á tré og járn. — Þegar ég er að
rifja þetta upp nuna, eftir öll þessi
ár, dettur mér það í hug, að
Guðjón var ekkert fljótur að fá sér
sláttuvél, eftir að þær komust í
gagnið. Hafði ég orð á þessu við
hann — hverju þetta sætti, og
túnið hjá honum allt rennislétt.
Og svarið var. Blessaður vertu!
Það er ekki nema til gamans að
renna ljánum yfir það. — Og þetta
var víst satt. Oll verk voru honum
eins og leikur. En sláttuvélin kom
nú samt, þó síðar yrði.
Engjaheyskapur var fremur
reytingssamur í Lækjarbug og
sumir engjablettirnir langt í
burtu. Lengi fram eftir árum sótti
Guðjón heyskap upp í svonefndan
Skógaflóa, undir Fagraskógafjalli
og hafði þar oft sömu spilduna ár
eftir ár. Þarna var mikið og
grasgefið slægjuland, og meira en
bæirnir undir fjallinu gátu nytjað
fyrir sig. Þetta hey flutti Guðjón
æfinlega heim á klifjahestum að
sumrinu, þó nokkuð löng væri
leiðin. — Þrátt fyrir þessa örðug-
leika á öflun heyja, fram eftir
árum, heyrði ég þess aldrei getið,
að Guðjón í Lækjarbug yrði hey-
laus, heldur miklu fremur hitt, að
hjá honum væru fyrningar meiri
en mörgum hinna, sem hægara
ættu um fóðuröflun. Hann rak
alla tíð arðsamt bú, ekki síst
vegna þess að hann fór vel með
allar skepnur svo að jafnvel til
fyrirmyndar var. Hann var gædd-
ur þeim búhyggindum, sem í hag
komu hverju sinni, — og fór það
ekki framhjá neinum. Eftir að
nýrækt nútímans kom til sögunn-
ar í Lækjarbug, lagðist að sjálf-
sögðu allur þessi úthagaheyskapur
niður.
Guðjón í Lækjarbug var að
eðlisfari glaðsinna maður og góð-
ur viðmælis, talaði fremur hratt
og hafði gaman af góðlátlegri
kímni. Hann fór þó vel með sitt
næma skopskin og var óáreytinn
maður í orðum. Hann var manna
vörpulegastur að vallarsýn, hvat-
legur í hreyfingum, með sérstak-
lega festulegan svip, — enda var
hann enginn veifiskati. Guðjón
hafði yndi af góðum hestum og
átti margan gæðinginn um dag-
ana, enda reiðvegir góðir nærri
Lækjarbug. Á meðan hann stund-
aði engjaheyskapinn átti hann
marga væna vinnuhesta. Hann
hafði gaman af því að sumarið
1977 kom mynd af heybandslest í
búnaðarblaðinu Frey, sem hann
sagði að væri af sínum eigin
hestum. Til sannindamerkis sendi
hann mér frummyndina til sam-
anburðar, tilgreindi ljósmyndar-
ann og hvaða ár myndin var tekin
(1931). Upplýsingar um þetta
sendi hann Frey á sínum tíma. —
Hann spurði mig hvort mér þætti
ekki fara sæmilega á hestunum,
eftir langa ferð. Sjálfur kvaðst
hann hafa bundið upp á. Jú, mér
fannst það. — Guðjón var næstum
barnslega glaður yfir hestunum
sínum.
Ekki er hægt að segja að Guðjón
í Lækjarbug tæki mikinn þátt í
opinberum félagsmálum, — hann
gekk t.d. aldrei í ungmennafélagið,
sem flestir á hans reki gerðu þó á
sínum tíma. Ekki var þetta af því,
Heiðar Pálma-
son — Kveðja
Fæddur 31. júlí 1935.
Dáinn 29. febrúar 1980.
„En meóan árin þreyta hjórtu hinna
sem horfðu eftir þér í sárum trega,
þá blómgast enn og hlómjíast ævinleKa
þitt bjarta vor i hugum vina þinna."
(Úr ljóði Tómasar um Jón Thoroddsen
látinn)
Heiðar Pálmason var fæddur 31.
júlí 1935 að Svarfhóli í Laxárdal í
Dölum vestur. Foreldrar hans
voru hjónin Pálmi Finnbogason
ættaður frá Sauðafelli í Miðdöl-
um, látinn fyrir nokkrum árum og
Steinunn Sigurbjörnsdóttir, frá
Jörva í Haukadal, sem má nú þola
þá raun að horfa á eftir öðrum
syni á bezta aldri. Heiðar var
yngstur þriggja bræðra, þeirra
elztur var Finnbogi sem andaðist
rúmlega fertugur að aldri, var
kvæntur Rannveigu Ólafsdóttur
og áttu þau tvo syni, og Ólafur
bóndi í Engihlíð í Laxárdal, kona
hans var Hrafnhildur Sigurðar-
dóttir og eiga þau fjögur börn.
Heiðar ólst upp að Svarfhóli og
fluttist ekki þaðan fyrr en eftir að
hann hafði fest ráð sitt, gengið að
eiga Vivi Kristóbertsdóttur og
settu þau saman bú sitt í Búðar-
dal. Þau hjón eignuðust börnin
Kristóbert Óla og Díönu Ósk.
Heiðar var í mörg ár starfsmaður
Kaupfélags Hvammsfjarðar og
gat sér þar gott orð fyrir prútt fas
og drenglyndi. Hann réðst til
starfa hjá útibúi Búnaðarbankans
í Búðardal fyrir nokkrum árum og
var þar sem annars staðar mæta
vel látinn.
Því lengri tíð sem líður skynjum
við æ betur gildi vináttunnar og
þeirra tengsla sem við myndum á
æsku og mótunarárunum, og
skilningurinn eykst á því að gott
er hverjum að eiga ljúfar minn-
ingar í hugskotunum, og þakklæti
fyrir að hafa átt leið með góðu
fólki, sem skipti miklu á þeim
árum og allar götur upp frá því.
Sjálfri hefur mér alltaf fundizt
það vera mér mikilsháttar lán að
kynnast Dalamönnum, er ég var í
sveit á barns og unglingsárum hjá
þeim horfnu höfðingshjónum
Þórði Jónssyni og Nönnu Stefáns-
dóttur í Hjarðarholti. Síðan er
alltaf líkt og að koma heim að
ganga þar um garða og margt
öðlingsfólkið fyrr og síðar, sem ég
hef átt kynni við og tengst sterk-
um böndum. Við Heiðar kynnt-
umst fyrir tuttugu og sjö sumrum;
þá var lífið framundan svo langt
sem augað eygði og hver dagur
fullur af eftirvæntingu og kátri
gleði, áhyggjur af bagsi og
brauðstriti ekki komnar til sög-
að hann væri andvígur hreyfing-
unni, heldur líklega fremur af
einhverskonar hlédrægni. Hann
komst þó ekki hjá því að sitja í
hreppsnefnd eitt kjörtímabil eða
svo, og sóknarnefndarmaður
kirkju sinnar að Staðarhrauni var
hann lengi, og lengst af formaður
hennar. Leitarstjóri í haustieitum
á upprekstrarsvæði Hítardalsrétt-
ar var hann yfir 40 ár.
Þess er áður getið að Guðjón
byrjaði ungur búskap í Lækjar-
bug. Þann 7. dag júnímánaðar
1913 gekk hann að eiga yndislega
konu, sem var tæpu ári yngri en
hann, Valgerði Stefánsdóttur frá
Jörfa í Kolbeinsstaðahreppi. For-
eldrar hennar voru Stefán Stef-
ánsson, fyrrum bóndi í Skutulsey
og kona hans, Ingibjörg Jónas-
dóttir. Þetta sama vor byrjuðu
ungu hjónin búskap á halfri jörð-
inni, eins og áður er sagt. Með
Kristínu Illugadóttur hafði Guð-
jón þá eignast son, Valtý, fyrrver-
andi bæjarstjóra og útibússtjóra í
Keflavík, og var Guðrún fóstra
hans í uppvextinum. Hann er
giftur Elínu Þorkelsdóttur frá
Álftá. Þau Guðjón og Valgerður
eignuðust tvær dætur, Guðrúnu
gifta Gísla Þórðarsyni í Mýrdal
Kolbeinsstaðahreppi, og Guðríði
(Gyðu) gifta Franklín Jónssyni
verkstjóra í Reykjavík.
Ungu hjónin í Lækjarbug nutu
sinnar lífshamingju litla stund,
eða aðeins í fimm og hálft ár, því
þessi elskulega, unga kona varð
spönsku veikinni að bráð. Hún
andaðist 22. des. 1918, á 28.
aldursári. Þá urðu dapurleg jól í
Lækjarbug, eins og víðar á voru
landi, á því sorgarinnar ári. — Nú
stóð bóndinn ungi uppi, með telp-
urnar sínar tvær móðurlausar,
aðra fimm en hina tveggja ára,
auk drengsins, sem þá var átta
ára. En Guðrún ljósmóðir, fóstra
hans, átti enn mikið eftir af sinni
miklu starfsorku, kona, fimmtíu
og þriggja ára gömul. Hún tók nú
telpurnar að sér líka, en drengur-
inn hafði alist upp hjá henni. Og
heimilinu í Lækjarbug var borgið
um sinn.
En atvikin í lífi manns geta
stundum verið margslungin. —
Ung kona í sveitinni, María Guð-
mundsdóttir á Álftá, giftist um
þetta leiti efnilegum ungum
manni, Sveinbirni Sveinssyni, sem
verið hafði um skeið vinnumaður
hjá bróður hennar, bóndanum á
Álftá. Þessi ungu hjón reistu bú á
bæ í fjarlægri sveit. En eftir fá ár
missir María mann sinn. Leitar
hún þá aftur heim í sveitina sína,
með kornunga dóttur þeirra
hjóna, Sigríði að nafni, síðar
hjúkrunarkona í Reykjavík. —
unnar, hvað þá heldur að annað
hvarflaði að en framtíðin hlyti að
verða ljómandi dægileg. Ég er
meira að segja i um, að það
hefði vakið ugg með okkur, þótt
við hefðum vitað, að tímaglasið
hans vantaði þá ekki nema nokkur
ár upp á að vera hálft. Á þessum
árum er dauðinn fjarlægur og
ákaflega óraunverulegur ungu,
fólki og óráðnu.
Síðan vorum við vinir, þótt
kannski tognaði á þeim böndum,
hvort færi sinn veg og oft væri vík
milli vina mörg síðustu ár. Hann
er mér dýrmætur þáttur æskuára
minna og fyrir það er þakkað nú,
þegar klippt hefur verið á þau
bönd um sinn. Ég sendi konunni
hans og börnunum og öðrum þeim
sem þótti vænt um hann samúð-
arkveðjur.
Jóhanna Krístjónsdóttir.