Morgunblaðið - 18.04.1980, Blaðsíða 16

r* r
16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. APRÍL 1980
Sex nafnbreytingar
Zimbabwe á einni öld
Salishury. 17. apr. — AP.
RHODESÍA, síðasta nýlenda Breta í Afríku.
breytir um nafn á miðnætti í nótt (17. apríl), og
hlýtur þá endanlega nafnið Zimbabwe. Er þetta
sjötta nafnbreyting landsvæðisins á tæpri öld.
Robert Mugabe forsætisráðherra gaf þessu
nýja sjálfstæða Afríkulýðveldi Zimbabwe-nafnið
eftir samnefndu ríki i Suður-Rhódesíu, sem þar
blómstraði fyrir þúsund árum, og var mjög
auðugt af gulli. Með nafnbreytingunni er endan-
lega fellt niður Rhódesiunafnið, sem hvítir
landnemar gáfu landsvæðinu þegar þeir komu
þangað fyrst á síðasta áratug fyrri aldar. Nefndu
þeir landið eftir brezka landkönnuðinum Cecil
John Rhodes, sem nam sVæðið fyrir Viktoríu
Bretadrottnigu. Fyrir þann tíma var þetta
landsvæði þrískipt eftir þjóðflokkunum, sem þar
bjuggu, og hétu þessi þrjú svæði þá Manicaland,
Mashonaland og Matabeleland.
Árið 1923 var tekið upp nafnið Suður-Rhódesía
eftir að landið fékk fulla stjórn innanríkismála í
eigin hendur, þótt það væri þá enn brezk nýlenda,
og var nafnbreytingin gerð til aðskilnaðar frá
Norður-Rhódesiu, sem var brezkt verndarsvæði.
Þegar svo Norður-Rhódesía fékk sjálfstæði árið
1964 og tók upp nafnið Zambia. varð Suður-
Rhódesía á ný Rhódesia.
Þcgar Abel Muzoreva biskup varð fyrstur
blökkumanna til að setjast í embætti forsætisráð-
herra Iandsins á fyrra ári. var nafninu breytt í
Zimbabwe-Rhódesía, og vildi Muzoreva halda
báðum nöfnum til að móðga hvorki hvíta menn né
svarta. Það nafn hélzt í hálft ár, eða þar til
samningar náðust milli striðandi aðila i landinu
um breytingar á stjórnarskránni, og við völdum
tók nýr ríkisstjóri Breta. Soames lávarður, til
bráðabirgða, meðan nýjar kosningar voru undir-
búnar. Varð landið þá enn á ný brezka nýlendan
Rhódesía, þar til í dag að Zimbabwe-nafnið tekur
við.
Brezki landkönnuðurinn Cecil
John Rhodes.
Banvæn
flenza
Colinwood. Englandi. 17. apríl — AP.
Á UNDANFÖRNUM hálf-
um mánuöi hafa 45 manns
látizt úr veirusjúkdómi í
Bretlandi, sem læknar
segja nú að sé áður óþekkt
afbrigði af inflúenzu.
í fyrstu voru vísindamenn ráð-
lausir hvernig vinna ætti gegn
þessum sjúkdómi, sem leggst verst
á aldraða með skert öndunarfæri.
í dag skýrðu svo læknar við
heilsugæzlustöð í Colinwood frá
því að þeim hafi tekizt að greina
sjúkdóminn, sem sé afbrigði af
svonefndri B-inflúenzu.
Dollar og gull
lækka talsvert
Eondon. 17. apríl. AP.
DOLLARINN lækkaði talsvert gagnvart öðrum helztu
gjaldmiðlum í dag í kjölfar vaxtalækkunar í Bandaríkj-
unum. Gullverð lækkaði og gull virðist ætla að flæða
yfir markaðinn.
Miklar sveiflur voru á verði
dollars um daginn og viðskipti
voru í meira lagi. Í Frankfurt var
dollarinn skráður á 1,85 mörk við
lokun miðað við 1,88 í gær og um
tíma hrapaði hann í 1,84 mörk.
Lækkun dollars fylgdi í kjölfar
ofsahræðslu sem greip um sig í
New York þegar fréttist um þá
ákvörðun Chase Manhattan-
bankans að lækka vexti úr 20%,
sem var met, í 19,75%.
I Zúrich var sagt: „Gullmark-
aðurinn er gersamlega dauður. Öll
viðskipti hafa beinzt til gjaldeyr-
ismarkaðarins."
Þeir sögðu að gullverðið hefði
orðið fyrir barðinu á frétt um að
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hygg-
ist selja fimm milljónir únsa af
gulli til að styrkja hluta af lánum
sjóðsins til lands sem eiga við
greiðsluhalla erfiðleika að stríða.
Skipt á olíu
og hlutabréfum
Ósló — 17. apríl —
Frá Jan Erik Lauré fróttaritara MorKunhlaósins.
NORÐMENN og Svíar eru í þann veginn að semja um
olíuviðskipti til langs tíma. í skiptum fyrir olíu fá
Norðmenn 50% hlutabréfa í stóríyrirtækinu Eelektro-
lux og 49.5% í hlutabréfum í Granges Alluminium.
Verðmæti þessara hlutabréfa er
um milljarður norskra króna, en
einnig er á döfinni samningur um
stofnun iðnvers í Noregi, og verða
olíuvörur notaðar sem hráefni
þar.
Það er blaðið „Norges handels
og sjöfartstidning", sem segir frá
þessu í dag, en fréttin hefur enn
ekki verið staðfest af hálfu hins
opinbera, en að undanförnu hefur
verið unnið að víðtækri samvinnu
Norðmanna og Svía í iðnaðar- og
orkumálum. Verði af þessum
samningum aukast mjög Iíkurnar
á því að nýr Volvo-samningur sjái
dagsins ljós, en slíkur samningur
fór út um þúfur ekki alls fyrir
löngu vegna andstöðu norskra
stjórnmálamanna og hluthafa
Volvo í Svíþjóð.
Veður
víða um heim
Akureyri 10 skýjað
Amsterdam 17 heíðríkt
Aþena 23 skýjað
Barcelona 16 skýjað
Berlín 22 heiðríkt
Brússel 21 heiðríkt
Chicago 9 skýjað
Oyflinni 15 heíðrikt
Feneyiar 14 þokumóða
Frankfurt 23 heiðríkt
Genf 14 skýjað
Helsinki 11 skýjað
Jerúsaiem 20 heiðríkt
Jóhannesarborg 24 heiðríkt
Kaupmannahöfn 16 heiðríkt
Las Palmas 20 lóttskýjaö
Líssabon 23 heiðríkt
London 17 heiðríkt
Los Angeles 31 heiðríkt
Madrid 13 heiðríkt
Malaga 17 léttskýjað
Mallorca 18 skýjað
Miami 23 heiðríkt
Moskva 4 skýjað
New York 9 heiðríkt
Óslð 14 skýjað
París 20 skýjaö
Reykjavík 5 súld
Rio de Janeiro 26 rigning
Rómaborg 20 skýjað
Stokkhólmur 15 heiðríkt
Sydney 23 heiöríkt
Tel Aviv 24 heiðríkt
Tókýó 12 skýjað
Vancouver 17 skýjað
Vínarborg 18 heiðrfkt
Fer ekki fram
— styður Ronald Reagan
Wa.shington. 17. apríl — AP.
BANDARÍSKI þingmaðurinn Philip. M. Crane frá Illinois
hefur dregið sig út úr keppninni um forsetaframboð á vegum
Repúblikanaflokksins og lýst yfir stuðningi við forsetafram-
boð Ronalds Reagans, að því er talsmenn þingmannsins
skýrðu frá í dag. Fylgir það fréttinni að Crane muni gefa
yfirlýsingu þessa efnis fljótlega, og muni ráðgast við Reagan
um hvenær sú yfirlýsing komi að beztum notum. Bent er á að á
þriðjudag í næstu viku verður prófkjör í Pennsylvaníuríki, og
er reiknað með opinberri yfirlýsingu Cranes fyrir þann tíma.
Aftökur í Túnisborg
Túnisborií. Túnis, 17. april. AP.
þRETTÁN menn sem voru dæmdir til dauða fyrir þátt
þeirra í árás skæruliða í janúar á námabæinn Gafsa í
Vestur-Túnis þegar rúmlega 40 biðu bana voru hengdir
í dögun í morgun í fangelsinu í Túnisborg.
Tveir aðrir úr hópi 59 sakborninga sem voru leiddir
fyrir rétt í síðasta mánuði voru dæmdir til dauða að
þeim fjarstöddum og munu hafa flúið til Líbýu.
I opinberri tilkynningu um
aftökurnar er minnt á að 45 biðu
bana og 108 særðust í árásinni á
Gafsa 27. janúar. Skæruliðar
sem sóttu inn í Túnis frá
grannríkinu Líbýu gerðu árásina
sem beindist að stöðvum lögregl-
unnar og hersins.
Túnisstjórn hélt því fram að
Líbýa hefði þjálfað skæruliðana
og veitt þeim fjárhagslegan
stuðning. Líbýa neitaði þessum
ásökunum og sagði að uppreisn
hefði verið gerð gegn Túnis-
stjórn, sem síðan kallaði heim
sendiherra sinn frá Tripoli og
rak sendiherra Líbýu úr landi.
Tíu sakborningar voru dæmdir
til ævilangrar nauðungarvinnu,
fimm að þeim fjarstöddum, fimm
voru dæmdir í 20 ára nauðung-
arvinnu og níu voru dæmdir í
fimm ára nauðungarvinnu til sex
mánaða skilorðsbundinnar nauð-
ungarvinnu. Tuttugu voru sýkn-
aðir.
ERLENT
Kosningar um sjálfstæði Quebec ákveðnar
Frá íréttaritara Morgunbladsins
í Washington Önnu Bjarnadóttur.
RENE Levesque, forsætisráð-
herra Quebecfylkis í Kanada.
tilkynnti á þriðjudag ákvörðun
stjórnar hans um að halda
kosningar í fylkinu 20. maí n.k.
um samband Quebecs við Kan-
ada í framtíðinni. í kosningun-
um verða kjósendur beðnir um
að gefa Levesque umboð til að
semja við Kanadastjórn um
sjálfstæði Quebec og efnahags-
bandalag þess við Kanada.
Pierre Trudeau, forsætisráð-
herra Kanada, sagði í ræðu í
þinginu í Ottawa á þriðjudag, að
sjálfstæði Quebec kæmi ekki til
greina.
Sambandsslit við Kanada hafa
ávallt verið á stefnuskrá flokks
Levesque, Parti Quebecois. Hann
Iagði þó fyrst og fremst áherzlu
á heiðarlega fylkisstjórn, hag-
vöxt og félagsumbætur í kosn-
ingabaráttunni 1976, en þá vann
flokkurinn meirihluta í fylkinu í
fyrsta sinn. Barátta Levesques
og flokksins fyrir sjálfstæði
fylkisins hefur verið hæglát og
það er talið hafa aukið vinsældir
hreyfingarinnar. Það, að Leves-
que hefur nú ákveðið kosninga-
daginn, þykir benda til þess, að
hann sé vongóður um sigur.
Trudeau ásakaði hann á þriðju-
dag um lævísi, og sagði, að ef
Quebecbúar yrðu spurðir um-
búðalaust, hvort þeir vildu sjálf-
stæði, yrði svarið ótvírætt nei.
í Quebec búa 6.3 milljónir
manns, og 80% þeirra eru
frönskumælandi. Franskir siðir
og menning hafa ráðið þar
ríkjum frá þeim degi, er Samuel
de Champlain tók sér bólfestu
við St. Lawrence ána árið 1608.
Enskumælandi fólk settist að í
héruðunum í kring og Quebec er
eina fylkið í Kanada þar sem
meiri hluti íbúa talar frönsku.
íbúar Kanada eru nú alls um 23
milljónir.
Sjálfstæði Quebec hefur borið
á góma af og til allar götur síðan
Bretar réðu ríkjum í Kanada
1759—1867. Þó hefur aldrei kom-
ið til kosninga fyrr en nú. Ibúar
fylkisins hafa ávallt óttazt um
menningu sína og tungu og
barizt fyrir jafnrétti sínu við
enskumælandi Kanadamenn.
Franska var gerð að ríkismáli í
Kanada til jafns við ensku með
lögum árið 1969. Starfsmönnum
ríkisins var þá gert skylt að
kunna bæði tungumálin. I reynd
er enska þó enn höfuðtunga
þjóðarinnar.
Quebec er stærra og fjölmenn-
ara og býr yfir meiri náttúru-
auðæfum en flestar aðildarþjóð-
ir Sameinuðu þjóðanna. Það
getur því auðveldlega orðið
sjálfstætt ríki efnahagslega séð.
En sjálfstæði Quebec gæti stofn-
að framtíð Kanada í hættu.
Quebec skilur fylkin við Atl-
antshafið frá stærri fylkjunum
fyrir vestan Quebec og þar með
frá höfuðborginni, Ottawa í Ont-
ariofylki. Hætt er við, að sjálf-
stæðisbarátta gæti þess vegna
hafizt í ^tlantshafsfylkjunum
og jafnvel einnig í stærri fylkj-
unum vestan við Ontario.
Trudeau, sem sjálfur er
frönskumælandi Quebecbúi,
sagði á þriðjudag, að hann
myndi ekki hika við að beita
hörku til að halda Kanada sam-
an. Harðri kosningabaráttu er
spáð næstu vikurnar. Síðustu
skoðanakannanir í Quebec sýndu
að 48% aðspurðra eru fylgjandi
stefnu Levesque, 43% á móti
henni og 9% óákveðnir.
ab.