Morgunblaðið - 18.04.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. APRÍL 1980
19
Það var afar áhrifamikið
Íegar fjármálaráðherra
sraels, Jigal Horowitz, kallaði
aðra ráðherra skyndilega á
sinn fund til atkvæðagreiðslu
um það hvort ísraelska pundið
skyldi afnumið og að i þess stað
kæmi shekel, sem væri jafnvirði
tíu punda.
Aðalbankastjóri ísraels-
banka taldi að nauðsyn væri á
þvi að efla álit annarra þjóða á
efnahagsiífi ísraels með þessum
ráðstöfunum. Sannast að segja
er timi til kominn, þvi að
EINU
NÚLLINU
janúar síðastliðnum gerðist það
í fyrsta skipti í fjöldamörg ár að
innflutningur minnkaði en út-
flutningur jókst.
Þessir sigrar styrkja aðstöðti*
hans í deilum við hina ráðherr-
ana um efnahagsmálin. Horo-
witz vísaði öllum fjárumleitun-
um hinna ráðherranna á bug
með þeim ummælum að hann
hefði ekkert aflögu. Hann lét
aðeins fé af hendi rakna til
varnarmála og íbúðabygginga.
Af þessum sökum hafa blöðin
FÆRRA I ISRAEL
verðbólgan hefur verið 7 af
hundraði á mánuði eða um 80 af
hundraði á ári. og hafa ísraels-
menn sjálfir misst traust á
eigin gjaldmiðli.
En það var fleira en þetta sem
vakti fyrir Horowitz: Hann vill
láta skylda alla til þess að
afhenda skattayfirvöldum eigna-
framtal innan þriggja mánaða.
Á þann hátt ætlar fjármálaráð-
herra að fá vitneskju um eignir
manna, sem aldrei hafa verið
gefnar upp til skatts, og sem
talið er að úi og grúi af. Auk þess
vill Horowitz fá leyfi fyrir
skattalögreglu sína til þess að
geta skyggnzt í bankahólf
manna.
Þetta fannst Begin forsætis-
ráðherra of langt gengið og
kallaði það óþolandi hnýsni yfir-
valda í einkalíf einstaklinga.
Ovíst er því hvort eignaframtal-
ið kæmi því að nokkru gagni. En
það verður erfitt að leika á
skattayfirvöldin í þetta skipti,
því hvér sá sem ætlar að skipta
méira en 15000 gömlum pundum
í nýja gjaldmiðilinn (shekel)
verður að geta þess sérstaklega
og getur átt á hættu að beina
athygli skattayfirvalda að sér.
Nokkrum dögum síðar datt
Horowitz enn eitt snjallræði í
hug. Hann vill láta innleiða að
ekki sé leyfilegt að eiga meira en
jafnvirði 500$ í erlendum gjald-
eyri og að öll gjaldeyrisviðskipti
skuli ganga í gegnum banka með
En gjaldmiðils-
skiptin ein munu
þó naumast duga
gegn efna-
hagsöngþveitinu
ferðaávísunum. Óvíst er talið að
fjármálaráðherra efli heiðar-
leika landsmanna í skattamál-
um, og viðbrögð kauphallarinnar
létu ekki á sér standa: Gengið
féll enn um 15 af hundraði. Þetta
er fyrsta áfall sem Horowitz
hefur orðið fyrir síðan hann var
útnefndur í nóvember síðastliðn-
um. Hann kom verðbólgunni úr
10 í 7 af hundraði á mánuði, og í
uppnefnt hann Jigal öreiga. í
fyrsta skipti í sögu þjóðarinnar
verða ríkisútgjöldin lægri en
fjárlög fyrra árs og það um heila
6 af hundraði.
Stjórnarandstaðan og verka-
lýðsfélögin vöruðu strax við því
að þessi stranga fjármálastefna
gæti haft atvinnuleysi í för með
sér, en hagfræðingar ísraels-
banka líta málið öðrum augum.
Þeir telja að fjárlagafrumvarp
þetta muni kynda undir verð-
bólgunni á nýjan leik af því að
það muni reynast hærra en ráð
væri gert fyrir í upphafi. Þar að
auki sþá þeir að verkalýðssam-
tökin muni krefjast hærri launa
en fjármálaráðherra geri ráð
fyrir.
Horowitz má heldur ekki
gleyma greiðslujöfnuðinum, því
þótt tekin yrði upp stefna hans í
efnahagsmálum væri samt ekki
hægt að komast hjá nokkrum
halla. Einnig er sú staðreynd að
ísraelsmenn hafa skilað olíu-
lindunum á Síaní, og verða þeir
því að greiða um einum milljarði
Bandaríkjadala meira fyrir olíu-
kaupin en á fyrra ári.
Menn eru heldur ekki á eitt
sáttir um fé það sem ætlað er til
nýrra búsetusvæða. í nýju fjár-
lögunum er gert ráð fyrir 470
milljónum shekel til þeirra
framkvæmda. Ekki er þar samt
kveðið á um hve stór hluti
fjárins verður notaður á her-
teknu svæðunum. Horowitz er
fylgjandi herskáu stefnunni, og
myndi hann því heldur styðja að
reistar yrðu borgir en þorp á
þeim svæðum ef nægilegt fjár-
magn væri fyrir hendi. I viðtali
við dagblað sósíalista, Davar,
lýsti hinn umdeildi fjármálaráð-
herra því yfir að aðeins væri
hægt að koma í veg fyrir stofnun
ríkis Palestínuaraba eða sovézk-
ar herstöðvar með því að stofn-
setja stór byggðarlög í Júdeu og
Samríu. En hann sagði einnig að
færi efnahagslíf ísraelsmanna
úr skorðum kæmi það þeim
einum í koll en ekki Rússum eða
Palestínumönnum. Því væri það
algert forgangsmál að koma
fjárhag landsins á réttan kjöl
áður en farið yrði að hugsa til
þess að stofna ný byggðarlög.
Dag og nótt stendur
lögregluvörður við íbúð
Andrei Sakharovs í
Moskvu en síðan þessi
baráttumaður fyrir
mannréttindum var
rekinn í útlegð hefur
tengdamóðir hans öldr-
uð verið ein í íbúðinni.
Tilgangur Sovétstjórn-
arinnar með þessari
ráðstöfun er að girða
fyrir það að erlendir
fréttamenn hafi spurn-
ir af Nóbelsverðlaunahaf-
anum, en nýlega tókst
Kevin Klose hjá Wash-
ington Post þó að ná
tali af Ruf Bonner, sem
er 79 ára að aldri. Segir
hér frá þeirri heim-
sókn.
Frú Bonner er grannholda og
ellin, fangelsisvist á Stalíns-
tímanum og mótlætið nú hafa
sett á hana sitt mark. Um leið
og hún dreypir á kaffinu sínu
lýsir hún því hvernig er að
komast ekki út fyrir hússins
dyr, en það hefur hún orðið að
sætta sig við frá 4. marz sl.
þegar verðirnir tóku sér stöðu
fyrir utan húsið. Að vísu hefur
hún heimild til að fara inn og
út, en hún getur ekki fengið af
sér að ganga fram hjá lögreglu-
vörðunum. Tvö börn Jelenu
Bonner, eiginkonu Sakharovs,
sem hún átti í fyrra hjónabandi,
eru búsett í Bandaríkjunum.
Ruf Bonner hefur vegabréfs-
áritun, sem gerir henni kleift að
fara og heimsækja þau, en hún
treystir sér ekki til að fara ein
síns liðs.
Með mat og fregnir er þessi
gamla kona algjörlega upp á
vini og kunningja komin, þá
sem lögreglan heimilar aðgang
að húsinu. Liza Alexejeva, 24
ára gömul kona, tæknifræðing-
ur að mennt er ein þeirra, sem
fá að koma og fara. Hún er Ruf
Bonner innan handar og hefur
sótt um vegabréfsáritun til að
fara með henni til Bandaríkj-
anna, en slík fyrirgreiðsla hefur
ekki verið veitt.
Það er daglegt brauð að
lögreglumennirnir — venjulega
tveir kraftalegir menn með
byssur, kylfur og kalltæki —
vísi frá þekktum sovézkum and-
ófsmönnum er þeir hafa litið á
skilríki þeirra. Enginn útlend-
ingur fær aðgang að íbúðinni.
Jafnan hegða varðmennirnir
sér kurteislega, en þeir eru
ósveigjanlegir. Yfirleitt standa
svartir bílar álengdar mannaðir
óeinkennisklæddum lögreglu-
mönnum.
Embætti saksóknara í
Moskvu hefur varað frú Bonner
við og ráðlagt henni að slíta öll
tengsl við útlendinga, og þá sem
talið sé að hafi gerzt brotlegir
við lögin, ella geti hún búizt við
því að sæta ákæru.
Sálræn einangrun frú Bonner
virðist mjög mikil, og Liza
Alexejeva segir að hún sé mjög
niðurdregin og kvíðin um þess-
ar mundir.
Á keisaratímanum var fjöl-
skylda frú Bonner í útlegð og
sjálf gekk hún í kommúnista-
flokkinn um það leyti sem
byltingin var gerð 1917. Síðan
hefur hún verið félagi í flokkn-
um, en Jelena dóttir hennar
skilaði sínu flokksskírteini fyrir
mörgum árum. Eiginmaður Ruf
Bonner var háttsettur starfs-
maður flokksins á sínum tíma
en á fjórða áratugnum var hann
tekinn af lífi. Eftir það var hún
í fangelsi, fangabúðum og út-
legð í alls 17 ár. Þegar Krúsjeff
var við völd og þíðu varð vart á
ýmsum sviðum þjóðlífsins á
sjötta áratugnum var hún látin
laus, fékk uppreisn æru og var
fengin þessi tveggja herbergja
íbúð.
Nú situr hún á svefnsófanum
í eldhúsinu og kveðst þess
fullviss, að yfirvöld ætli að
senda hana í útlegð innan
landamæra Sovétríkjanna enn
á ný.
„Það verða örlög okkar
beggja," segir hún og bendir á
Lizu Alexejevu, sem situr hin-
um megin við borðið. „Þeir vilja
ná af mér íbúðinni svo dóttir
mín verði að hætta að koma til
Moskvu."
Urskurður Æðsta ráðsins,
undirritaður af Brésneff for-
seta, tekur ekki til Jelenu Bonn-
er, eiginkonu Sakharovs. í þess-
um úrskurði er Nóbelsverð-
launahafinn sviptur öllum veg-
tyllum og vísað til Gorki. í
blöðum var honum borið á brýn
að hafa látið Vesturlandabúum
í té ríkisleyiidarmál, og hafa
slíkar ásakanir verið endur-
teknar nýlega. Síðan Sakharov
fór í útlegðina hefur Jelena
nokkrum sinnum komið til
Moskvu, og þangað til lögreglu-
vörðurinn var settur við húsið,
sem er í miðri Moskvu, hélt hún
nokkrum sinnum blaðamanna-
fundi í íbúðinni. Nú er von á
henni á næstunni, en enda þótt
móðir hennar hlakki til að sjá
hana nægir sú tilhugsun vart til
þess að yfir henni hýrni.
Hún segir að lögreglan fæli
frá henni vini hennar úr hópi
elztu bolsjévikanna. „Þetta er
fólk, sem annað hvort barðist
fyrir Sovétríkin gegn nazistum í
síðari heimsstyrjöldinni eða var
ofsótt vegna skoðana sinna,“
segir hún. „En nú eru þau orðin
gömul og þora ekki lengur að
koma hingað. Samt lögðu þau
svo mikið af mörkum fyrir
þetta land.“
„Ég hef ekki einu sinni heim-
ild til að taka við pósti lengur,"
segir hún. „Allt samband við
fjölskylduna hefur verið slitið.
Ég hef ekki fengið neinar
myndir af langömmubörnunum
mínum. Ekkert hef ég frétt af
barnabörnunum og þetta kalla
þeir mannúð."
Þegar tengdasonur hennar
var að leggja af stað í útlegðina
í Gorki. fékk hún honum að
skilnaði nafn á konu, sem hafði
hjálpað henni fyrir þrjátíu ár-
um — þegar hún var sjálf í
útlegð í Gorki.
„Og þetta kalla
44
peir mannúð