Morgunblaðið - 13.07.1980, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JULÍ 1980
SKilKDlR
NOUDAL:
Litla stúlkan
í apótekinu
fyllir ekki munninn. Það gerir
ekkert mál nema íslenzkan." Og
endurminningarnar um Island,
hina dásamlegu náttúru þess, sem
líkist engum löndum, um íslenzkt
þjóðlíf og sérkenni þess, hafa
aukið víðsýni hennar og skilning,
svo að henni hefur orðið auðveld-
ara að lifa sig inn í hugsunarhátt
og tilfinningalíf annarra þjóða.
VI
En nú á ég eftir að segja eitt,
sem ég veit ekki, hvernig mér
gengur að láta ykkur skilja. Þegar
ég kalla Göggu „litlu stúlkuna í
Apótekinu," á ég ekki við, að hún
hafi einu sinni verið það, heldur
að hún sé það enn í dag. Þó að hún
sé orðin fullorðin, svona stór og
svona fræg, þá hefur hún alltaf
líka haldið áfram að vera barn.
Öll börn langar til að verða stór.
Og auðvitað eiga þau öll að verða
það, eiga að læra og þroskast og
starfa. En þau mega ekki halda, að
þetta sé alltaf eintóm framför.
Þau missa stundum ótrúlega mik-
Ungírú alheimur 1980. Shawn Weatherley frá Banda-
ríkjunum var nýlega kosin fegursta stúlka alheimsins á
þessu ári. Keppnin fór fram í Seoul í Suður-Kóreu.
Tvöfalt fleiri flýja
„sæluna í austriu
ekki að hafa vonda samvizku af
því, þó að aðrir steli Göggu handa
okkur við og við. Það er ekki nema
lítil uppbót fyrir það, hvað mörgu
hefur verið stolið frá okkur. Og
það er líka mikið til í því að Gagga
Lund sé íslenzk. Hún hefur að vísu
sínar meðfæddu gáfur frá foreldr-
um sínum, dönskum forfeðrum og
formæðrum. En hún hefði aldrei
orðið það sama, sem hún er, ef hún
hefðj ekki verið hér á íslandi á
barnsaldri.
Gagga hefur alls staðar vakið
undrun manna með hæfileikum
sínum að læra og tala tungumál.
Auðvitað hefur hún að upplagi
verið mjög næm á þetta. Meðal
annars er alveg furðulegt, að hún
skuli hafa haldið íslenzkunni
svona vel við, eins ung og hún var,
þegar hún fór héðan, eins slæm
skilyrði og hún hafði haft að læra
hana sem barn og sjaldan tæki-
færi að tala hana síðan. Það er
almennt álitið að börn séu fljót að
læra og fljót að gleyma. En við
vitum, að fullorðnir íslendingar
geta farið burt, verið innan um
aðrar þjóðir tvö eða þrjú ár og
komið aftur með meiri útlendan
málhreim en Gagga. Einmitt
þetta, tröllatryggðin við íslenzk-
una, að eiga tvö móðurmál, hefur
gert henni miklu auðveldara að
læra önnur mál, gert heyrn henn-
ar skarpari og tungutakið liprara.
Hún elskar íslenzkuna og hefur
alveg sérstakt yndi af að tala hana
og syngja. Hún skrifaði einu sinni
frá Danmörku: „Mér þykir svo
leiðinlegt að fá ekki að tala
íslenzku. Auðvitað veit ég, að ég
tala dönskuna betur. En danskan
Engel Lund og dr. Ferdi-
nand Rauter.
ið, um leið og þau læra og eignast
annað.
Lítil börn eru að sumu leyti
miklu vitrari en fullorðið fólk. Þau
kunna að horfa á þessa undur-
samlegu veröld opnum og spurul-
um augum. Þau langar til að vita
allt og skilja allt. Þau eru alvöru-
gefin og hugsandi, þau kunna að
undrast margt og dást að mörgu,
sem öðrum finnst vera hversdags-
legt, þau eru heil í gleði sinni og
heil í sorg sinni. Þegar þau
stækka, fara þau að herma eftir
fullorðna fólkinu og eldri krökk-
um, fara að verða hégómleg,
finnst það - dásamlega verða
ómerkilegt og það ómerkilega
mikils virði. Þau fara að harka af
sér, og síðan kemur smám saman
skel utan á þau, svo að tilfinn-
ingarnar sljóvgast. Þau halda að
vísu áfram að vera barnaleg,
einföld og óþroskuð að sumu leyti,
en hætta að vera barnsleg. Og það
er mikill munur á þessu. Fullorð-
na fólkinu hefur gengið illa að
skilja, hvað þau voru vitur áður,
og nú hættir því við að reyna að
gera þau sem allra heimskust.
Margar barnabækur eru til dæmis
alveg eins og þær væru samdar
handa hálfvitum eða umskipting-
um. Höfundarnir halda, að þeir
eigi að gera sig enn kjánalegri en
þeir eru, af því að þeir séu „bara
að skrifa fyrir krakka". En börn
geta einmitt, ef þeim er bent á það
og hjálpað ofurlítið til þess, skilið
margt af því allra bezta, sem til er
í bókmenntum og listum, betur en
flest fullorðið fólk.
Sumir eru þó svo lánsamir að
geta elzt og þroskazt og haldið
samt áfram að vera börn. Og þeir
eru bezta og hamingjusamasta
fólkið, sem til er. Jesús Kristur
sagði einu sinni við lærisveina
sína: „Hver, sem ekki tekur á móti
guðsríki eins og barn, mun alls
ekki koma inn í það.“ Þetta á engu
síður við jarðríki, öll undur nátt-
úrunnar og mannlífsins, en við
guðsríki eða himnaríki. Og það á
ekki sízt við ríki allra lista. Allir
sannir listamenn verða að eiga hin
opnu augu, einlægu hugsun og
viðkvæmu lund barnsins, verða að
finna, hvílíkt ævintýri það er að
vera til, skynja sorgina og gleðina,
hið fagra, stórkostlega og hræði-
lega í þessari dularfullu tilveru.
Þeir verða að vera lausir við allan
hégóma. Þó að þeir geti „gert
lukku" í svipinn með uppgerð og
tilgerð, þá kemst alltaf upp um þá
og fólk verður leitt á þeim fyrr eða
síðar.
I gömlum þjóðsögum er sagt frá
merkilegum kjörgripum, sem eru
kölluð fjöregg. Eigendur þeirra
gátu geymt þau þar, sem enginn
náði í þau, og síðan verið sjálfir í
alls konar hættum og háska, ef til
vill orðið sárir og illa leiknir, en
þeir lifðu alltaf góðu lífi, meðan
fjöreggið var heilt á sínum stað.
Það eru mikil sannindi í þessari
hugmynd eins og mörgu öðru í
þjóðsögunum. Það er til fólk, sem
á sér sína dýrmætustu fjársjóði,
hvort sem það er nú trú, von eða
ást eða eitthvað annað, geymt í
heimi fyrir ofan storma og hríðar,
þar sem ekkert getur grandað
þeim. Eigendur slíkra fjársjóða
eru alltaf lifandi manneskjur, þó
að margt geti orðið þeim erfitt.
Eitt af því, sem hægt er að geyma
svona, eru minningar frá barnsár-
unum.
Gagga Lund fór ellefu ára
gömul frá íslandi. Hún skildi við
allt það, sem íslenzkt var og hún
hafði lært að elska með sínum
opnu barnsaugum og næma barns-
huga. Hún hélt síðan í minn-
ingarnar um það með órjúfandi
tryggð, ekki neinum kveljandi
söknuði eða sársauka, heldur með
ást og gleði og ræktarsemi. Hún
flaug burt eins og „mávur úr
Norðurhöfum", fús að sjá ný lönd
og ný höf. En hvar sem hún fór,
andaði um hana blár svali frá
Esjunni, grænn ilmur frá gróandi
túnum, hvítleitur sjávarniður
utan af Nesi og máttugur hljómur
af íslenzkri tungu. Hún skildi
barnshjarta sitt eftir í þessum
heimi, og þar er það enn á vísum
stað. Það er fjöreggið hennar, sem
ekkert getur grandað. Hún á enn
barnslundina, samhliða öllum sín-
um ríku gáfum, menntun og
reynslu fullorðinsáranna. Hún á
gleði barnsins, svo að stundum
getur manni fundizt, að það sé
hennar aðaleinkenni, hvað hún er
fyndin og gamansöm og getur
glaðzt af öllu, sem er skemmtilegt.
En hún á líka alvöru barnsins, hún
er mikil trúkona og ber djúpa
lotningu fyrir undrum tilverunnar
og mannlífsins. Og hún er algjör-
lega laus við hégómaskap og
uppgerð. Allt þetta hefur gert
henni auðvelt að skilja einlæg-
ustu, innstu og upprunalegustu
tilfinningar óspilltrar alþýðu í
öllum löndum og túlka þær með
ósvikinni list, þegar hún fer með
og talar um þjóðkvæðin og þjóð-
lögin. Þetta er leyndardómurinn,
sem ég hef viljað segja ykkur frá,
um sigurfarir litlu stúlkunnar í
Apótekinu.
VinarborK. 11. Júli. AP
TALA flóttamanna frá rikjum
A-Evrópu til Austurríkis meir en
tvöfaldaðist i júnímánuði. að þvi
er innanrikisráðuneytið skýrði
frá i Vínarhorg i dag. Alls hafa
781 sótt um hæli 1 Austurriki sem
pólitiskir flóttamenn og veldur
þetta austurriskum yfirvöldum
miklum áhyggjum og erfiðleik-
um. í sama mánuði i fyrra sóttu
382 um hæli í Austurríki sem
pólitískir flóttamenn.
Flestir komu frá Tékkóslóvakíu,
eða 329 en í sama mánuði í fyrra
voru þeir „aðeins" 47. Að sögn
Fyrir ári bað fyrirtækið Sovét-
menn um leyfi til að setja Lada
Sport saman í Kanada þar sem þeir
voru ekki fáanlegir þar um tíma.
Fékk fyrirtækið leyfi til að athuga
möguleika á slíku. John Wright,
sölustjóri Lada í Kanada, segir að
niðurstöður rannsóknanna ættu að
liggja fyrir í lok þess árs. Sagði
hann að meðal þess sem þyrfti að
athuga væri t.d. að hve miklu leyti
bílarnir yrðu settir saman í Kanada
og hvort verð þeirra myndi haldast
óbreytt.
Wright sagði að verksmiðjurnar i
ráðuneytisins segjast flestir hafa
flúið af efnahagslegum ástæðum,
en talsmaður ráðuneytisins vildi
ekki geta sér frekar til um ástæð-
ur þessarar aukningar. Margir
hafa bent á það, að í kjölfar
versnandi sambúðr austurs og
vesturs, þá óttist íbúar járn-
tjaldslandanna, að landamærun-
um verði algerlega lokað.
Hinn mikli fjöldi flóttamanna
hefur sett austurrísk stjórnvöld í
vanda, því erfiðleikar eru með að
koma öllu þessu fólki fyrir.
Stjórnvöld vonast þó til, að ríki
eins og Astralía og Kanada muni
taka við hluta flóttamannanna.
Sovétríkjunum gætu ekki annað
eftirspurn eftir Lada Sport. Um 520
slíkir bílar hafa verið pantaðir til
Kanada þó að fyrsta sending komi
ekki til landsins fyrr en í ágúst.
Upphaflega átti að afhenda bifreið-
arnar fyrir einu ári.
Þrátt fyrir andsovéskan áróður í
kjölfar innrásarinnar í Afghanistan
hefur sala Lada-bílanna aukist mik-
ið í Kanada. Fyrstu fjóra mánuði
ársins jókst hún um 66%. Á næsta
ári býst Wright við að selja í
Kanada að minnsta kosti 15.000
Lada-bíla og 5000 Lada Sport.
Strokufangi sneri aftur
Lundúnum. 11. júli. AP.
FANGAVERÐIRNIR í Wormwoodfangelsinu í Lundúnum ætluðu
vart að trúa eigin augum, þegar Gcorge Wicks, strokufangi. hankaði
upp á fangclsisdyrnar og bað um að sér yrði hleypt í klefann sinn á
nýjan leik. Wicks flýði árið 1970 — fyrir 10 árum með því að fela sig
í brauðbfl. Þrátt fyrir leit, hafði brezku lögreglunni ekki tckist að
hafa upp á honum.
Þegar Georgc Wicks komst undan hafði hann afpiánað 9 mánuði
af fangelsisdómi sinum en alls átti hann að sitja inni f 7 ár. Með
góðri hegðun hefði hann gctað verið kominn út mun fyrr.
Fangelsisstjórinn í Wormswood neitaði alfarið að gefa upp ástæður
Wicks fyrir að snúa aftur.
Kanadamenn sækja um leyfi
til framleiðslu Lada-bifreiða
FORSVARSMENN fyrirtækisins Lada Cars of Canada. sem hefur
einkarétt á sölu sovéskra bifreiða í Kanada, segjast vonast til þess að
geta fljótlega farið að flytja hilana til landsins i pörtum og setja þá
saman sjálfir. Þetta kemur fram í frétt í hlaðinu The Wall Street
Journal.