Morgunblaðið - 19.08.1980, Blaðsíða 1

48 SIÐUR MEÐ 8 SIÐNAIÞROTT ABL AÐI
185. tbl. 68. árg. ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1980 Prentsmiðja Morgunblaðsins.

IIEKLUELDAR. Hekla loKandi í fyrrinótt þejjar stöðugt gaus úr liðlega 6 km langri sprungu þvert í gegnum fjallið. Myndina tók ólafur K. Magnússon ljósmyndari Mbl. skammt
frá Skarði i Landsveit á þriðja tímanum aðfaranótt mánudags.
Brezkur jarðfræðinemi átti fótum sínum fjör að launa í Heklueldum:
„Hrauni og: gjalli
rigndi yfir mie44
„Gleðin breyttist fljótt í skelfingu“
IfEKLUELDARNIR ruddust fram án þess að
fjallið gerði nokkur boð á undan sér sl. sunnudag,
en engir jarðskjálftar urðu fyrr en í sömu mund og
Hekla þverklofnaði af nærri G km langri sprungu á
sama stað og í Heklugosinu 1947 sem er talið með
stærstu gosum í heimi. Dr. Sigurður Þórarinsson
jarðfræðingur sagði í samtali við blaðamenn
Morgunblaðsins yfir eldstöðvunum skömmu eftir
upphaf gossins að hér virtist vera um mikið gos að
ræða þótt ekki væri það eins kröftugt og eldgosið
1947. Urðum við vitni að miklu öskuflóði úr
gígunum þar sem aska og eiturgufur þyrlast upp
og velta síðan niður hlíðar, en slíkt hafa menn ekki
Hraun ruddist fram á nokkrum
stöðum í miklu magni í hlíðum
Heklu í gær, en í gærkvöldi höfðu
eldar minnkað í suðurhlíðum Heklu
þótt hraun rynni stöðugt og gaus þá
meira í austurhlíðum og á tindi
fjalladrottningarinnar. Rann hraun
Skjólkvíamegin og við Litlu-Heklu,
en nokkrir gígastjakar voru virkir í
suðurhlíðinni sem glóði öll fyrstu
nótt eldgossins. Jón Ólafsson bóndi í
Geldingaholti sagði í samtali við
Mbl. í gærkvöldi að aldrei hefði
hann séð eins mikla Hekluelda og á
sunnudagsnótt," en nú eru þeir mun
minni hér sunnanmegin," sagði
hann, „og logar þó tignarlega í
nokkrum gígum suðurhlíðarinnar."
í Morgunblaðinu í dag er sagt frá
Heklueldunum á bls. 16, 17, 18, 19,
20, 29, 30 og 31, en hér fer á eftir
viðtal Sighvats Blöndahls blaða-
séð fyrr í cldgosum hér á landi þótt talið sé að
fyrirbærið hafi átt sér stað í fyrri gosum. Slík
eiturský hafa reynzt mjög mannskæð í eldgosum
erlendis, t.d. á Martinque þar sem það varð 29 þús.
manns að bana á broti úr mínútu. Bændur á Suður-
og Norðurlandi fóru í gær inn á afrétti til að huga
að fé vegna öskufalls. Verst var ástandið á afrétti
Landmanna- og Holtahreppa og er þcgar búið að
reka til byggða um 1000 fjár af 4000 sem voru í
afréttinum og í gær smöluðu Gnúpverjar um 7000
fjár af framafréttinum niður í Þjórsárdal. Verður
það fé réttað á miðvikudag í Skaftholtsrétt.
gjallið og stærðarinnar hraunmolar,
að berast með vindinum þangað sem
ég var staddur.
Mér var greinilega ekki til set-
unnar boðið og tók þegar til fót-
anna, þótt sár væri, en það var
einmitt vegna fótasáranna, sem ég
hafði tafist þarna innfrá, Andrew
var farinn niður undir veg. -
Meðan ég hljóp um fimm kíló-
metra leið í áttina að tjaldi okkar,
sem var um miðja vegu niður á veg,
buldi á mér gjallið og hraunmolarn-
ir og það eina sem ég hafði með til
skjóls var gömul kortamappa, sem
ég bar yfir höfðinu. Yfirleitt voru
þetta litlir fíngerðir molar, sem
lentu á mér, en nokkrum sinnum
voru þetta molar um 10 sentimetrar
í þvermál og í eitt sinn fékk ég svo
hraunmola í höfuðið, sem var um 25
sentimetrar í þvermál, þá munaði
manns Mbl. við brezka jarðfræði-
stúdentinn Ian Hutchins sem var í
lífshættu í upphafi eldgossins og
átti fótum fjör að launa undir
skæðadrífu af hrauni og vikri:
„Það kvað við gífurleg sprenging
rétt fyrir hálftvö og nær samstundis
steig mikill gosmökkur upp frá tindi
Heklu, en þá var ég staddur í
Skjólkvíunum, þar sem nefnist við
Rauðkembinga," sagði Ian Hutch-
inson, brezkur jarðfræðistúdent frá
Oxford í samtali við Morgunblaðið í
gærdag, en Ian og félagi hans
Andrew McKenzie, voru einu menn-
irnir, sem voru við fjallið þegar
gosið hófst.
„Eg var í fyrstu mjög glaður, —
gat það verið, að mér auðnaðist, að
sjá fjalladrottninguna gjósa, en sú
gleði breyttist fljótlega í skelfingu,
því um fimm mínútum síðar fór
Ian Hutchin lýsir reynslu sinni
fyrir hlaðamanni Mbl.
minnstu að ég ryki um koll svo
mikið var höggið. Sá hnullungur
mölbraut tvo blýanta, sem voru í
kortamöppunni.
Við komum svo nær samstundis
að tjaldinu, ég og Andrew, en hann
hafði þegar lagt af stað í átt að
tjaldinu á torfærumótorhjólinu
okkar, þegar hann gerði sér grein
fyrir því hvað var á seyði. Við veginn
voru hollenzkir ferðamenn, sem
ætluðu að hefja gönguna yfir hraun-
ið í átt að Heklu, þegar Andrew
lagði af stað. Þeir sögðu mér, að
hann hefði hreinlega ekið sem óður
yfir fjöll og firnindi, en hefði ekki
reynt að þræða auðveldustu leiðina,
svo mjög var honum brugðið.
Eina hugsunin þegar við skriðum
inn í tjaldið, var að taka með okkur
svefnpoka og einhvern mat og koma
okkur síðan eins langt í burtu og
hægt var. I öllum asanum gleymd-
um við peningum okkar svo og
vegabréfunum. Það var þó ráðin bót
á þvi í gær, þegar vinir okkar frá
Búrfellsvirkjun fóru og sóttu dótið
okkar, margt af því var heldur illa
farið, t.d. tjöldin. Vil ég nota
tækifærið og þakka þeim, alveg
sérstaklega.
Eg þarf ekki að fara í neinar
grafgötur með það, að þetta er
mesta lífsreynsla, sem ég hef
nokkru sinni lent í. Ég var ekki lítið
hræddur, þegar ég hljóp í ofboði yfir
hraunið. Það, sem hinsvegar verður
mér örugglega minnisstæðast af
þessu öllu saman, er þegar ég sá
hvar mikill vatnsflaumur æddi
niður hlíðar Heklu frá efsta hluta
hennar, en þegar í byrjun gossins
hafði hinn mikli hiti, sem í fjallinu
er, brætt litla skriðjökulinn, sem
liggur undir tindi fjallsins, og það
var hann, sem ruddist þarna niður
fjallshlíðina," sagði Ian að síðustu.
Þeir félagarnir hafa verið við
rannsóknir og kortlagningu í kring-
um Heklu síðustu fimm vikurnar, en
það er einn hluti náms þeirra í
jarðfræði við háskólann í Oxford, og
það kom ennfremur fram hjá Ian, að
líklegast tækist þeim að Ijúka verki
sínu í vikunni, þrátt fyrir þessi
ósköp.