Morgunblaðið - 19.08.1980, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1980
39
* -
Loreley aA grotna niður.
hægt var að láta þá marggera
sama hlutinn án þess að ofbjóða
kúnnanum. Oftast þurfti maður
að smíða úti í frosti, snjó og
vindgjósti. Skipasmiðirnir voru í
smekkbuxum og fóru heim á
hjólum, sumir voru sérvitrir."
„Hvenær komu fyrstu íslensku
lysti-seglbátarnir til sögunnar?"
„Karl Einarsson í Bátanaust
og Hjálmar Árnason smíðuðu
fyrsta siglarann 1932. Við kom-
um með siglara ’41, 22 feta Capý,
smíðuð eftir amerískri teikn-
ingu. Endalok hennar urðu að
hún sökk í höfninni. Svo voru til
skektur sem sigldu vel. Við pabbi
áttum eina þegar ég var fjórtán
ára. Þetta var smíðað úr finum
viði og lakkað. Ef maður fór ekki
að sigla, fór maður að pússa. En
nú er bara plast."
„Var ekki slæm aðstaða?"
„Þá var miklu betri aðstaða
fyrir smábáta í vesturhöfninni.
En nú fylla þeir höfnina upp.“
„En hvar fengust teikningar?"
„Þá höfðu menn úr litlu að
spila en ekki vantaði áhugann,
bátablöðin voru stúdéruð og
menn teiknuðu sína báta sjálf-
ir.“
„Hvenær var Loreley smíð-
uð?“
„Karl og Hjálmar smíðuðu
hana 1944, fyrir tvo ríka karla.
Hún fór upp í Bátanaust ca. '64
og hefur staðið þar síðan og er
að grotna niður,“ sagði Jón og
rétti út lófa og yppti öxlum.
„Ætli hún sé ónýt?“
„Ja, hún er langt komin.“
„Hefur enginn viljað kaupa
hana?“
„Hinsta ósk eigandans var að
hún yrði ekki seld úr fjölskyld-
unni og þar virðist enginn hafa
áhuga.“
„Hvað viltu segja um plastið?"
„Við förum bráðum að kynna
okkur plast, en reynum að koma
vitinu fyrir menn. Þeir tala um
viðhald, en sá sem málar og
pússar bátinn sinn kynnist hon-
um. Fiskibátar geta verið snyrti-
legir og við viljum að fiskveiðar
séu sport, ekki bara dráp. Plast-
bátar fiska minna en trébátar
því þorskarnir sjá í gegnum
plastið, þó vitlausir séu.“
Jón tók ofan af hillu kopar-
plötu með ágröfnu ensku letri, á
henni stóð:
— Ef Guð hefði ætlað okkur
að smiða trefjaplastbáta hefði
hann skapað trefjaplast tré. —
„Þetta fengum við frá enskum
siglingamanni,“ sagði Jón og hló.
Rætt við skipasmið
Jón um borð I skútunni sinni.
Greinarhöfundur hjólaði
Kleppsveginn mót vindi einn
mánudag eftir hádegi. Förinni
var heitið inn í Elliðavog til að
taka viðtal við Jón á Ellefu,
kallaður það því hann bjó á
Framnesvegi 11. Hann er skipa-
smiður og ætlaði að segja mér
frá lystibátum í gamla daga.
Bílar brunuðu fram úr og vind-
hviður feyktu mér til hliðar. Ég
var uppgefinn í fótum og það
brakaði í keðjunni. Skammt frá
bátasmíðaverkstæði Jóns Ö. Jón-
assonar, eins og hann heitir
réttu nafni, stóð gömul seglskúta
í vanhirðu; búið að brjóta rúð-
urnar, málningin veðruð af og
fúablettir í skrokknum. Hún var
plankabyggð um 30 fet að lengd
og stóð inn í skýli sem net var
breitt yfir og vindurinn hvein í.
Það var Loreley.
Jón var ekki á verkstæðinu er
ég kom, Agnar sonur hans var að
moka frá teinum í brautinni því
taka átti upp fiskibát á flóðinu.
. Maður í samfesting var að vinna
við sjómælingabát er stóð í
slippnum. Stormsvalan, stór
seglskúta, stóð þarna líka, segl
var breitt yfir hana. Inni í húsi
stóð skúta þeirra Jóns og Agn-
ars, Fortuna. Hún er 32 fet,
langkjöla, plankabyggð, smíðuð
’76; traustvekjandi og fallegt
fley. Verið var að pússa hana og
lakka, gera klárt fyrir sumarið.
Hún minnti á vandað handbragð
muna sem standast timans tönn.
Á verkstæðinu var nær full-
gerð julla með sveigðu skvettu-
borði úr maghony. Á miðju gólfi
stóð klossuð bandsög sem ógur-
legur hávaði er frá þegar er í
gangi og þarf tíma til að ná sér á
fulla ferð. Með henni eru eik-
arplankar ristir. Þarna voru
ýmis rafmagnsverkfæri, tveir
hefilbekkir og handverkfæri á
hillum. Á gólfinu lag af spæni og
ryk í gluggum.
Agnar og vinnumaðurinn fóru
í kaffi og ég settist hjá þeim á
kaffistofunni og japlaði á rún-
stykki og jólaköku, sem ég hafði
keypt í bakaríi, og skolaði niður
með kóki. Eitt sinn hafði ég
verið að vinna hjá Jóni og er ég
sat á þögulli kaffistofunni við
mal í litlum rafmagnsofni,
dustaðist ryk af gömlum minn-
ingum.
Loks kom Jón. Hann var
þrekvaxinn og vaggaði í göngu-
laginu.
Á höfðinu hafði hann alpa-
húfu sem hann myndaði skyggni
á. Hann settist við skrifborð og
losaði lok á neftóbaksdós.
„í dag er skipasmíðin bara
og mjókka og nú eru þetta
sjókæfur."
„En breytast tímarnir ekki í
iðngrein?" spurði ég.
„Þessi nýja tækni, kölluð
fjöldaframleiðsla, er að útrýma
skipasmíðinni. Mangi í Báta-
stöðinni og pabbi smíðuðu bát
sem sökk, en þeir smíðuðu ekki
fleiri eins.“
„Var þetta ekki erfitt þegar
ekki voru rafmagnsverkfæri?"
Jón með áletruðu koparplötuna.
nafnið. í gamla daga voru skipa-
smiðirnir ekta og smíðuðu af-
skaplega fína báta,“ sagði Jón.
„Karlarnir fóru erlendis til að
vinna á lystibátaverkstæðum og
þegar þeir komu til baka voru
þetta ósviknir jaktsmiðir.
Karl Einarsson fór til Dan-
merkur fyrir stríð, kenndi hin-
um er hann kom heim. Þegar nýr
fiskibátur kom frá Danmörk
fóru þessir menn niður á höfn til
að skoða. Þá var ekki verið að
kenna Gunnar á Hlíðarenda í
Iðnskólanum. Ennþá eru bátarn-
ir á réttum kili, því þetta voru
alvöru skipasmiðir. Fiskibátarn-
ir voru þá djúpir og breiðir, svo
komu reglur, bátarnir grynnka
„Við höfðum bandsög, hitt var
allt gert með handverkfærum.
Meira að segja skrokkurinn var
höggvinn að utan, og var það
jafn vel gert og heflað væri. Þá
voru menn oft beðnir að skrifa
nafnið sitt á stykkið sem þeir
voru að smíða."
„Hvenær byrjaðir þú?“
„Ég byrjaði 14—15 ára í þessu.
Þá höfðu lærlingar lítið kaup og
Tllkynning M IÖnlána-
sjóði um breytt lánskjör
Með samþykki fíkisstjómar hefur uerið ákveðin breyting á
lánskjörum nýnra lána Iðnlánasjóðs og tekur hún gildi
1. september 1980.
Lánskjör Iðnlánasjóðs uerða þannig:
Vélalán
Lánstími 5-7 ár, uextir2,5%, lántökugjald 1%.
Lánin eru uerðtryggð miðað uið lánskjaravísitölu.
Byggi ngarlán
Lánstími 12—15 ár, uextir4%, lántökugjald 1%.
Lánin eru uerðtryggð miðað uið lánskjarauísitölu.
Lánskjör eldri lána uerða óbreytt.
Reykjauík, 8. ágúst 1980.
Iónlánasjóður
------------------£-----
Iðnaóarbankinn
Lækjargötu 12 101 Reykjavík
Sími 20580
Ásgeir Þórhallsson:
Sitflingar III