Morgunblaðið - 19.08.1980, Blaðsíða 17

leið og askan hrundi niður til
jarðar valt gasið út úr flókun-
um og helltist niður hlíðar.
„Aldrei áður hef ég séð
þetta fyrirbæri," sagði dr. Sig-
urður, „en það var talið að það
hefði verið í Heklugosinu
1947.“ Dr. Sigurður taldi að
aðal öskugosið myndi standa í
hálfan dag og hraunrennsli
fara vaxandi á sama tíma.
Stóð sú spá og þegar við
flugum aftur yfir eldstöðvun-
um um kvöldið hafði dregið
verulega úr öskufallinu og var
þá minni hætta fyrir flugvélar
á svæðinu. Vél okkar hafði
lent í mikilli hættu fyrr um
daginn þegar við lentum í
óvæntu „skýfalli" af ösku og
grjóti, sem hafði farið í vit-
lausa átt miðað við vindstefnu,
en slíkt getur hent þegar
krafturinn í gígunum er afar
mikill. Steinvala á við fing-
urnögl skall framan á flugvél-
inni en í nokkrar sekúndur
féllu allt í kring um vélina
steinar sem voru hnefastórir.
Strax við upphaf eldgossins
varð sprungan liðlega 5 km
löng, en um kvöldið rifnaði
jörðin lengra til suðurs þannig
að sprungan varð liðlega 6 km
löng. Aldrei áður hafa sprung-
ur í Heklugosi rifnað svo langt
til suðurs, en áður en rifan til
suðurs opnaðist má segja að
sprungan hafi verið nákvæm-
lega eins og í gosinu 1947.
Það var stórkostlegt að sjá
Heklu þverrifna, en hætturnar
eru margar samfara Heklu-
gosi, fyrst og fremst vegna
búpenings og beitarlands, en
einnig vegna mannvirkja á
virkjunarsvæðum.
Hraunstraumurinn frá
Heklu var aðallega á fjórum
stöðum, en víða runnu lænur
niður hlíðar úr sprungunni í
efstu brúnum.
Ekki var unnt að kanna
svæðið norðan Heklu vegna
öskufalls sem barst víða um
Norðurland, eða um svæði þar
sem vesturjaðarinn var við
miðjan Skagafjörð og austur-
jaðarinn náði að Mývatns-
sveitinni. Víða í þorpum og
bæjum á þessu svæði var aska
vel merkjanleg á bílum t.d.
Dr. Sigurður hafði á orði að
hann hefði fylgst með upphafi
11 eldgosa frá 1947, eða öllum
eldgosum sem hafa orðið á
þeim tíma, þ.e. Hekla 1947,
Askja 1961, Surtsey 1963,
Hekla 1970, Krafla 20. des.
1975, Krafla 27. apríl 1977,
Krafla 8. sept. 1977, Krafla 16.
marz 1980, Gjástykki 10. júlí
1980, Hekla 17. ágúst 1980.
Aðeins eru liðnar 5 vikur
síðan eldgosið í Gjástykki stóð
yfir og er hér um að ræða
stytsta tíma sem liðið hefur á
milli eldgosa á íslandi á
tveimur stöðum.
Árið 1725 varð gos suðaust-
an í Heklu, en á sama tíma
voru Mývatnseldar í gangi og
árið 1783 varð eldgos úti af
Reykjanesi þegar Nýey reis úr
sæ, en á sama tíma var eldgos
í Lakagígum.
Jarðfræðingarnir vildu engu
spá um framgang gossins, en
töldu líklegt að það myndi
standa a.m.k. i nokkra mán-
uði, en það má minna á að
gosið 1947 stóð í 13 mánuði og
gosið 1970 í tvo mánuði og
styrkleiki eldgossins sem nú
stendur er talinn einhvers-
staðar þarna á milli. — á.j.
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. ÁGÚST 1980 1 7
Þessa mynd tók Ian Hutchin i Skjólkvíum á sömu mínútu og eldgosið hófst í Heklu. en andartaki siðar varð hann að flýja sem fætur toguðu
undan hrauni og ösku.
Þessa mynd tók Kristinn ólafsson ljósmyndari Mbl. af hraunjaðrinum þar sem hann var farinn að hægja á sér við veginn upp að Heklu.
Ljosmvnd Mbl. Árni Johnsrn.
Línan B-C sýnir gossprunguna sem liggur þvert í gegnum Heklu en sprungan opnaðist í einum rykk í upphafi eldgossins. Línan frá B-A sýnir
hins vegar þann hluta sprungunnar sem opnaðist lengra til suðurs um kvöldmatarleitið á sunnudagskvöld og er það lengsta gossprunga sem
orðið hefur í Heklugosi. því þótt gosið hafi eilítið sunnar á svæðinu bæði árið 1554 og 1725 var það utan við hið eiginlega Ileklusvæði. Þar sem
D er komu mestu öskuflóðin sem um getur í greininni, en örvaruddarnir sýna í hvaða áttir meginhraunstraumurinn hefur runnið.