Morgunblaðið - 02.09.1980, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. SEPTEMBER 1980
Gerningar
og uppákomur
Þetta er svo sem gott og blessað,
vel má vera að Jóni Gunnari hafi
tekist að magna svo upp hugsanir
sínar og þær hafi borist langa
vegu til viðtakanda. Væri fróðlegt
að fá frá honum skýrslu um
hvernig tilraunin tókst. Hitt er
svo ljóst að flest nýlistarverk
styðjast við hjálpartæki hinna
hefðbundnu eldri listgreina. Liti,
pappír, filmu, látbragð, tóna
o.s.frv. Þarna skilur enn frekar á
Lelkllst
eftir ÓLAF M.
JÓHANNESSON
milli uppákomulistar barna og
hliðstæðrar listar nýlistarmanna.
Því börnin, laus við þjóðfélagslega
ábyrgð, geta leyft sér að nota við
tjáningu sína hvað sem til fellur,
fullgildur listamaður í heimi
hinna fullorðnu verður hins vegar
að nota fullgilt efni eða í það
minnsta fara með efnivið sinn sem
fullgildur handverksmaður sem
ber ábyrgð gagnvart handverki
sínu, því sköpunarverki sem hann
beitir fyrir vagn hugmynda sinna.
Ef nýlistarmaðurinn hefði hins
vegar náð því marki að geta sent
hugmyndir sínar hjálparlaust —
væri frjáls gagnvart efninu — þá
gæti hann sest á tígrismottuna
nakinn, óháður því sjálfstæða lífi
sem við köllum sköpunarverk. Lífi
sem í sjálfu sér er óháð öllu öðru
en skynjun viðtakanda þess sem
nýtur listarinnar. Þessar skorður
sem nýlistarmönnum sem og öðr-
um listamönnum eru settar sjást
glögglega ef við lítum á gerning
sem var nýlega framinn í sjón-
varpinu. Gerningur þessi fór
þannig fram að listamaðurinn
makaði litum á glerplötu, barði
síðan hausnum í plötuna. Um
tilgang mannsins með þessu at-
ferli vitum við það eitt sem hvert
okkar skynjar í sínu brjósti á
augnabliki verknaðarins. Þ.e.
gerningurinn er safn þeirra við-
bragða sem hann kallar fram hjá
áhorfandanum (plús gerandan-
um). Viðbrögðin gætu til dæmis
hafa verið á þann veg að einum
finnist glerbrotið „sniðugt", öðr-
um „fáránlegt", menntamálaráð-
herra gæti hugsað „svona fara
þeir með styrkina bansettir".
Hvað um það kjarni þessa máls er
sá að svokölluð — nýlist — eða —
tilraunamyndlist — (hvort
tveggja tengt orðinu concept sem
þýðir eiginlega: hugmynd í víðu
samhengi eða ný hugmynd) er oft
á mörkum leiklistar og því ekki úr
vegi fyrir gagnrýnanda á því sviði
að rýna á þessa tegund mannlegs
atferlis, vonandi frá nýrri hlið,
a.m.k. annarri en hinni myndlist-
arlegu sem þegar hefur verið gerð
ágæt skil hér í blaðinu af Braga
Ásgeirssyni og Valtý Péturssyni.
Hvað má þá kalla leikrænt í —
nýlistinni—. Jú þar fer oft fram
ýmiss konar látbragð og athafnir
sem tengjast þá gjarnan ein-
hverskonar myndverkum. Nefna
má þessar athafnir gerninga
(performance) nokkurskonar litlir
leikþættir, einnig er þarna um að
ræða uppákomur (happening) sem
eru tilviljanakenndari. Hér verður
ekki farið útí sögulega þróun
þessarar listgreinar sem að því er
mér virðist á sér ansi langt
þróunarferli með upphaf sitt í
leikjum barna, slíkum sem gjarn-
an verða til á stað og stund með
nálægum hjálpartækjum. Er gott
Jón Gunnar Árnason sendir
hugsanir.
til þess að vita að lokapúnkt
heimslistarinnar sé að finna í
upphafi sínu: leiknum. Hinu er svo
ekki að leyna að tilgangur nýlist-
armanna er annar en barnanna.
Virðist mér þeir stefna margir að
beinum meðvituðum flutningi
hugmynda milli manna. Þannig að
við náum því stigi sem háhyrn-
ingar hafa þegar náð, að senda
myndir milli heilabúa. Þarna
stendur nýlistin undir nafni því
hvað segja ekki dulsálarfræðingar
okkur um hugsanaflutning og
hver er ekki þróunin í fjarskipt-
um. Vil ég bara minna í þessu
sambandi á hugarorkustöð Jóns
Gunnars Árnasonar á Korpúlfs-
staðasýningunni, þar sem hann
magnaði upphugsanir og sendi
langa vegu og fjarskiptatjald und-
ir húsvegg fjóss Thor Jensen þar
sem Dani einn hafði stöðugt
samband við vini sína á Norður-
löndum.
Lsitamaðurinn hefur ekki stjórn á
viðbrögðum þeirra sem eru vitni
að listframleiðslu hans. Hann
getur ekki kallað fram þær hug-
myndir hjá áhorfendum sem hann
kýs. Hins vegar getur hann ráðið
11
yfir verki sínu, að einhverju
marki. Sé litið á fyrrnefndan
gjörning sem sjálfstætt verk þá er
hér um að ræða: (A) Liti sem
makað er á ferhyrnt gler í ákveðið
margar sekúndur. (B) Gler sem
brotið er á leikrænan hátt með því
að listamaðurinn stangar það.
Hvers krefst þetta verk af lista-
manninum. í fyrsta lagi þarf hann
að geta makað litum á glerplötu, í
öðru lagi þarf hann að hafa nógu
sterkar taugar (og hauskúpu) til
að brjóta hið sama gler með
hausnúm. Hefðu nú sumir talið að
eitthvað meira þyrfti til að koma,
ef gerningurinn ætti að standa
undir nafninu: listaverk. Jú, þriðja
atriðið kemur hér inní: að láta sér
detta i hug að framkvæma verkið
og láta verða af því. En það er
einn aðal kostur nýlistarinnar að
þar eru framkvæmdir hlutir sem
aðrir láta sér nægja að dreyma
um. Er spurning hvort nýlistin
gegni ekki sama hlutverki og
Á.T.V.R. er fram líða stundir.
Fotosafari44 í Þórsmörk
LJÓSMYNDASTOFA Mats
stendur að „íotosafari“ inn í
Þórsmörk nk. sunnudag. 7.
september.
„Fotosafari" mætti kannski
þýða ljósmyndaferðalag; menn
ferðast í því augnamiði að taka
ljósmyndir. Starfsfólk Ljós-
myndastofu Mats mun aðstoða
áhugamenn í þessari Þórs-
merkurferð, og leggja fyrir þá
Ijósmyndaþrautir. Síðan er
fyrirhuguð ljósmyndasam-
keppni þátttakenda.
Skráning þátttakenda fer nú
fram í Ljósmyndavöruverzlun
Mats að Laugavegi 178, og
lýkur henni kl. 19 á föstudag.
Lagt verður af stað frá verzlun
Mats kl. 8 að morgni sunnu-
dagsins og ráðgert er að koma
í bæinn aftur um kvöldmatar-
leytið.
Engin aldursmörk eru sett
þátttakendum.
GF-1754H
er „féiagi" meö LW, MW, og FM bylgjum og
hljóöstyrk sem er 1400 m wött. Meö sjálfvirkrl
upptöku, sjálfvirku stoppi á en kassettu og
innbyggöum hljóönema. Bæöi fyrir 220v og
rafhlööur B. 280 mm. H. 205 mm. D. 84
mm. Þyngd 2,1 kg.
Veró kr. «2.200
Voldugasti þessara
„félaga" og þeirra full-
komnasti Steríótækl fyrir
tvær kassettur. Auóveld
upptaka af einu bandi
á annaö 4 bylgjur. 4
hátalarar Hljóöstyrkur
2x11 wött. 2 innbyggöir
hljóönemar. Og auö-
vitaö sjálfvirkur laga-
! veljari sem finnur allt aö 8
lögum hér og þar á
kassettunni Bæöi
fyrir 220v og rafhlööur.
B 530 mm. H. 320 mm. D.
150 mm Þyngd 9 kg.
Verö 491.000.-
er „félagi" meö mörgum möguleik-
um, 3 bylgjum LW. MW. og FM
bylgjum, og hljóöstyrk 2500 m wött.
Meö „Pásu" — og leitarstökkum og
APPS sjálfvirkum lagaveljara (leitar
aö rétta laginu). Bæöi fyrir 220v og
rafhlööur. B 318 mm. H. 210 mm. D. 91
mm. Þyngd 2,9 kg.
Verö kr. 131.000.- .—
GF-8585H/HB
STEREO « APÍ4J
Meiriháttar „félagi” í
steríó. 4 bylgjur: LW, 1
MW, FM, KM og hljóö- §
styrk 2x4 wött 4 hátal- fl
arar Normal og Cr02 fl
stilling. Mælir. teljari, §
hljóönemi — þaö er allt |
hér ♦ bassa og diskant I
stylli. Sjálfvirkur leitari I
á kassettu, sem getur ™
fundiö allt aö 7 lögum hér
og þar á bandinu. —
Geri aörir betur. Ð.
502 mm. H. 270 mm. D.
115 mm. Þyngd 6,1 kg.
Bæöi fyrir 220v og raf-
hlööur.
Verö kr. 313.100.-

GF-6060H* APSS
STEREO
Nýjasti „félaginn" er
meö 4 bylgjum, FM-
bylgju og segulband í ster-
íó. 4 hátalarar Cr02
stillingu, tónstillingu
og fl. og fl Bæöi fyrir
220v og rafhlööur. B. 450
H. 258. D. 125 mm.
Þyngd 5 kg.
Verö kr. 215.000.-
GF-3800H « APSS
Lltli, stóri „félaginn"
meö Öllu: LW. MW og
FM bylgjum og hljóö-
styrk 2800 m wött.
Meira og minna
sjálfvirkt meö mælum
og teljara, APPS laga-
veljara. stórum hátal-
ara og tengingar-
möguleikum Bæöi
fyrir 220v og rafhlööur.
B. 335 mm. H. 225
mm. D. 115 mm.
Þyngd 3,4 kg.
Verö kr. 166.500.-
GF-9494H/HB ^‘
STEREO «, »PLD > ,3ÍP
.Felagi' i aigerum meiri hattar
flokki Þetta tæki eijneö öllum þeim
möguleikum sem hin tækin hafa og
fleirum aö auki. og hljómurinn er
komdu og hlustaóu Bæöi fyrir
220v og rafhlööur. B. 556 mm. H. 310
HH mm. D. 136 mm. Þyngd 7,9 kg.
Verö kr. 425.700.
HLJÓMTÆKJADEILD
Útsölustaðir: Karnabær Laugavegi 66 — Karnabær Glæsibæ
Eplió Akranesi — Eplió Isafirói — Alfhóll Siglufiröi — Cesar Akureyri —
Hornabær Hornafirói — Eyjabær Vestmannaeyjum
LAUGAVEG 66 SIMI 25999