Morgunblaðið - 20.09.1980, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 1980
Prydum landió-píontum tijam'
Hákon Bjarnason:
Hauststörfin
Þótt Ár trésins sé brátt á enda má þaö ekki verða
endasleppt. Haustverkin eru öll eftir, en oft vill þaö undir höfuö
leggjast aö sinna þeim. Séu þau rækt af alúö, flýta þau vexti og
þrifum þess, sem gróðursett var í vor, og aö auki létta þau
störfin aö vori og sumri. Grein þessi er skrifuð til aö minna á
þau.
Haustverkin eru ekki bundin við nýja garöa, en þar er þeirra
mest þörf. Gamlir garöar þurfa ekki síður athygli viö, en störfin
eru aö mestu á annan hátt. Fyrst veröur því vikiö aö störfum í
nýjum görðum, en síöan aö þeim, sem eldri eru.
Þrennar hættur eöa fernar steöja aö öllu ungviði hér á landi.
Fyrst og fremst verður að verja þaö fyrir biti húsdýra, sauöfjár
og hrossa.
Þar sem búfé leikur lausum hala, sem er því miöur alltof víöa
her á landi, verður aö treysta á öflugar giröingar. Þess vegna
veröur að hafa vakandi auga meö þeim og hliöargrindum.
Næst er þaö frostlyfting í jarövegi, sem getur oröiö ungum
plöntum að aldurtila eöa stórskemmt þær og dregiö úr vexti
um mörg ár. En til er einfalt og allöruggt ráð viö þessari hættu.
Þaö er aö leggja húsdýraáburð kringum hvern nýgræöing
snemma á hausti, eina til tvær skóflur eftir atvikum. Hafi menn
ekki húsdýraáburð viö hendina má nota torfusnepla og fella þá
vel aö plöntunni, en áburöur hefur þaö fram yfir torfiö, að hann
bætir jarðveginn til muna.
Þá er næst að skýla ungum barrplöntum meö skjólgrindum
eöa á annan hátt fyrir þurrustu og hvössustu vindáttunum. Er
þetta ærin nauðsyn, því aö ung barrtré mega helst ekki missa
barr á fyrstu árum ævinnar. Þegar þau eldast veröur barrið
stinnara og vaxbornara, svo aö það þolir mikil veður, án þess
að láta á sjá. Skýligrindur má gera á ýmsa vegu úr
úrgangstimbri á ódýran hátt. Bestar reynast þær, sem hafa um
5 cm breiða rimla meö aöeins grennra opi á milli, t.d. 4,5 cm.
Bak viö slíkar grindur er ávallt logn í allt aö 2 metra fjarlægð
frá þeim.
Skýligrindur er auövelt aö smíöa og efnis í þær má afla úr
allskonar úrgangstimbri, svo sem kassafjölum og mörgu öðru,
sem annars er hent á hauga. Grindurnar þurfa aö vera aðeins
hærri en þær plöntur, sem þær eiga aö skýla. Þær eru festar í
jörö meö hælum eöa styttum. Skýligrindur má nota ár eftir ár
og jafnvel bregða þeim upp hvenær sem er á sumri þegar mikil
rok geisa.
Lauftré þurfa engar skýligrindur yfir háveturinn, en á
vindasömu vori getur þaö komiö sér vel aö eiga skýligrindur
fyrir þær meðan fyrstu laufin eru að springa út.
Loks má minna á, aö öllu ungviði er nokkur hætta búin yfir
veturinn af leikjum barna eöa ærslum unglinga. Því getur komið
sér vel aö verja plöntur meö styttum eöa mjóum staurum svo aö
ekki sé traökað á þeim í ógáti.
Þá er hiö helsta upptaliö, sem gera þarf til aö verja og hlífa
ungum trjám og runnum á fyrsta og ööru ári eftir gróöursetn-
ingu frá hausti til vors.
Á hausti er tími aö klippa og stýfa limgerði þegar lauf eru
fallin, og þá má einnig klippa og laga vaxtarlag lauftrjáa.
Ennfremur er haustið líka grisjunartími í gömlum göröum, en því
atriöi veröa gerö skil síöar í annarri grein.
Um klippingu limgeröa geta menn aflað sér upplýsinga í
Skrúðgarðabókinni eöa öörum garöyrkjubókum, en hér er rétt
aö benda á, aö eigi limgeröin aö veröa nægilega þétt, jafnt aö
ofan sem neöan, má ekki láta þau hækka mjög ört. Þau mega
flest hver ekki hækka nema um 15 til 30 cm á ári og breidd
þeirra verður aö vera innan hæfilegra marka. Sjálfsagt er aö
strengja bönd meðfram þeim og ofan viö þau, áöur en klippt er,
til þess að klippingin veröi jöfn. Til þessa verks er nauðsyn aö
hafa góö og beitt limskæri.
Mörgum lauftrjám hættir til að veröa tví- eða margstofna
eöa mynda gildar og viðamiklar hliöargreinar neöarlega á
stofni, ef þau eru látin hiröulaus með öllu. Mjög er auðvelt aö
koma í veg fyrir þetta ef fylgst er meö vexti trjánna frá upphafi
og þaö er sáralítið verk. Nægir oftast að klippa alla aukastofna
af á hausti, en grófar hliöargreinar má ýmist stytta eöa klippa af
viö stofn.
íslenskum reyniviö hættir til aö mynda aukastofna frá rót,
einkum og sér í lagi þegar hann er gróðursettur í ófrjóa mold.
En silfurreynir og gráreynir mynda oft viðamiklar hliðargreinar
neöarlega á stofni. Sama máli gildir um birki, álm og hlyn, en
alaskaöspin er yfirleitt beinvaxin og þarf minni aðgæslu en
hinar tegundirnar. Hún myndar aðeins rótarskot þar sem
jarðvegur er ófrjór. Sumum trjátegundum hættir til aö mynda
tvítoppa, einkum þeim, sem hafa gagnstæö brum og blöð, svo
sem hlyn. Mikil tvítoppamyndun leiöir til þess aö trén breiða
mjög úr sér, skyggja á annan gróður og taka upp alltof mikið
rými.
Af því, sem hér hefur verið fram tekið, ætti aö vera Ijóst, aö
garðræktendur veröa að fylgjast meö vexti trjáa og runna á
hverju ári, ef þeir vilja ná góöum árangri af starfi sínu. Því miður
hefur víöa skort á aö þetta hafi verið gert. Dæmi þess höfum
viö daglega fyrir augum þegar litiö er á fjölda garöa um land
allt. Víða standa tré alltof þétt, oft svo mjög aö þau skaða hvert
annað, en aö því mun ég víkja síðar í haust, á þeim tíma sem
hentugt er aö grisja.
A
HLAÐVARPINN
brátt fyrir ágætis veður voru óvenju íáir mættir á æíingu hjá
„Hádegisverðarliðinu“. L)«imynd Mbl. Kristján
„Lunch
United“
Hafa leikið knatt-
spyrnu í hádeginu
í 10 ár
íþróttaáhugi íslendinga hefur
ailtaf verið umtalsverður og þeg-
ar á landnámsöld iðkuðu kapp-
arnir knattleiki. Það hefur þó
oftast verið þannig að meirihlut-
inn lætur sér nægja að horfa á
keppnismennina í stað þess að
iðka einhverjar íþróttir sér til
ánægju og yndisauka. En fyrir 10
árum tóku nokkrir kappar sig til
og hófu að leika knattspyrnu i
hádeginu þrivegis i viku, i stað
þess að safna spiki við matar-
borðið.
Upphaflega voru þetta aðeins
fjórir knáir karlar, en fljótlega fór
hópurinn að hlaða utan á sig,
nokkrir komu fyrir forvitni sakir
og aðrir til að skoða þessa furðu-
fugla, en það fór svo að flestir
mættu við hvert tækifæri eftir
það. Þessi harðsnúni hópur hlaut
nafnið „Lunch United". Þeir fengu
aðstöðu til fataskipta og þvotta á
Melavellinum og sparka svo knett-
inum þar á vellinum á vetrum og
votviðrasömum dögum, en þegar
sumrar bregða þeir sér á grasflöt-
ina við Þjóðminjasafnið. Svo mik-
ill er áhuginn að veður hamlar
aldrei æfingum og beri æfinga-
dagana upp á helgidaga er skotið
inn nýjum dögum, og einu sinni
fengu þeir vallarvörðinn til að
opna fyrir sig á nýársdag og
launuðu honum greiðann með
koníaki.
í hópnum eru bæði kunnir
keppnismenn frá fyrri tímum og
þeir sem ekki hafa náð jafn langt,
en eru ekki síður áhugasamir.
Meðal þeirra sem þarna eru má
nefna Framarann Erlend Magn-
ússon, Víkinginn Örn Guðmunds-
son, KR-inginn Sverri Herberts-
son, Þróttarann Halldór Arason
og Skagamanninn Jóhannes Guð-
jónsson, en auk þessara þekktu
kappa eru þarna arkitektar,
endurskoðendur, ritstjórar og svo
framvegis.
„Lunch United" hefur einnig
lítillega reynt fyrir sér í keppni
við firmalið og oftast borið sigur
úr býtum, þó það sé kannski ekki
endilega aðalatriðið.
Hún malbikar í
Vestmannaeyjum
í Vestmannaeyjum er nú unnið að malbikun
við flugvöllinn, en þar er verið að ganga frá 6
þúsund fermetra flughlaði og bílastæði og verða
alls malbikaðir þar um 7 þúsund fermetrar og
áætlað að framkvæmdirnar kosti um 70
milljónir.
Það þykir kannski ekki svo fréttnæmt að
verið sé að malbika á þessum stað eða hinum, en
það þykir kannski fréttnæmt að í malbikunar-
flokknum er ein stúlka og mun það fremur fátítt
að stúlkur vinni slík verk enn sem komið er.
Karlmenn hafa talið sig eina hæfa um slíkt
hingað til, en stúlkan sú arna hefur nú afsannað
þá kenningu og gefur hún piltunum hvergi eftir
við vinnuna. Það er orðið talsvert algengt í
Vestmannaeyjum að konur vinni verkamanna-
vinnu og stafar það að verulegu leyti af því hve
lítið hefur verið um fiskvinnuna í sumar og að
sögn manna þar eru þær langt frá því að vera
nokkrir eftirbátar karlmannanna.
Hún gefur karlmönnunum ekkert eftir
þessi og kann vel viö sig i malbikuninni.
íleiðinni... íleiðinni...
Aftur kemstu
niður hvurnin?
Egill Jónasson, hagyrðingur frá Húsavík, fór eitt sinn að
heimsækja kunningja sinn, Baldur Baldvinsson að Ófeigsstöðum
í Köldukinn. Er Egill kom að bænum var Baldur að fara upp í
háan súrheysturn og lýsti þá Egill tilfinningum sínum svo:
Þegar ég sé í endann á þér upp í turninn,
i angist minni er þaö spurnin,
aftur kemstu niður hvurnin?
I annað sinn kom Egill í Ófeigsstaði og var þá þar fyrir
gestkvæmt mjög og fannst honum hann fara heldur varhluta af
viðræðum og viðurgjörningi. Honum sárnaði þetta og orti:
Um vistarsveltu vesæls manns
vitnar beltisstaður:
Er í keltu oddvitans
utanveltumaður.
Baldur svaraði þegar, eins og frægt er orðið:
Illa föngin endast þeim
oft er svöngum býður,
þar sem löngum hópast heim
hungurgöngulýður