Morgunblaðið - 20.09.1980, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. SEPTEMBER 1980
Stjórn S.U.S. 1930 á Þingvöllum. í henni voru Torfi Hjartarson
úr Reykjavík, Sigríður Auðuns frá ísafirði, Kristján Steingríms-
son frá Akureyri, Árni Mathiesen frá Hafnarfirði og Guðni
Jónsson úr Reykjavik.
haldsskólanema boðuðu til mótmæl-
anna. Komu þar við sögu Hreinn
Loftsson, Óskar Einarsson, Gunnar
Birgisson og Árni Sigfússon. Annar
mótmælafundur var haldinn af
sama tilefni í nafni Sambands
ungra sjálfstæðismanna, Einingar-
samtaka kommúnista og nokkurra
annarra félaga nokkru síðar, og
voru formaður S.U.S. og formaður
Heimdallar ræðumenn þar.
„Sótt fram“
eða staðnæmzt?
Úr útgáfu stjórnmálarita dró,
þegar leið að lokum sjötta áratugar-
ins, en sambandið hóf þá ráðstefnu-
hald og námskeið. Þetta var tímabil
tækniræðis, menn héldu, að sætta
mætti ólíkar stjórnmálaskoðanir, að
„hugmyndafræðin væri dauð“. Land-
búnaðarráðstefna var haldin 1957,
sjávarútvegsráðstefna 1959 og iðn-
aðarráðstefna 1960. Efnt var til
fjölmargra stjórnmálanámskeiða,
og fundir alþjóðasamtaka voru sótt-
ir. Segja má, að á viðreisnarárunum
hafi fremur borið á slíku starfi
en nýrri stefnumörkun. Sambandið
hafði hafið útgáfu tímaritsins
Stefnis 1950 undir ritstjórn Magn-
úsar Jónssonar, þáverandi for-
manns sambandsins, og Sigurðar
Bjarnasonar alþingismanns frá Vig-
ur, og var það einkum blómlegt
undir ritstjórn þeirra og Matthíasar
Johannessens. Ráðstefnur voru
haldnar um sveitarstjórnarmál
1962, um húsnæðismál 1963, um
tæknivæðingu atvinnulífsins 1963,
um vísindi og tækni 1964 og fjöl-
margar aðrar, einkum um atvinnu-
lífið, næstu árin. Gefnir voru út
bæklingar um fundarsköp 1962 og
ræðumennsku 1965 og nokkrir kosn-
ingabæklingar. Haldnir voru „þjóð-
málafundir" og háð „byggðaþing".
Rannsókna- og upplýsingastofnun
ungra sjálfstæðismanna var stofnuð
1964 og starfaði í nokkur ár, þangað
til málefnanefndir Sjálfstæðis-
flokksins tóku við hlutverki hennar.
Starfað var af miklum dugnaði í
sambandinu á sjöunda áratugnum
og fram á hinn áttunda, en það starf
var fremur inn á við en út á við og
olli lítilli geðshræringu andstæð-
inga Sjálfstæðisflokksins. Sam-
bandið gaf út Þætti úr fjörutíu ára
stjórnmála8Ögu eftir dr. Bjarna
Benediktsson forsætisráðherra,
skömmu eftir hið sviplega lát hans
10. júlí 1970. (Það rit var síðan birt í
Landi og lýðveldi, III. bindi 1975.)
Ráðizt að
ríkisbákninu
Sömu hræringa tók að gæta með
frjálslyndum mönnum á íslandi og í
öðrum vestrænum löndum á miðjum
áttunda áratugnum. Árin 1976 og
1977 sátu ungir sjálfstæðismenn á
rökstólum. Þeir ræddu um þann
vanda, sem steðjaði eins að íslend-
ingum og öðrum vestrænum þjóð-
um: Ríkisafskipti höfðu aukizt úr
hófi í nafni „félagslegra sjónar-
miða“, valdsmenn seildust niður í
vasa einstaklinganna eftir fé, sem
þeir notuðu til að kaupa sér atkvæði
fyrir á markaði stjórnmálanna,
þungar byrðar voru lagðar á at-
vinnulífið, svo að það gat ekki vaxið
sem skyldi og skilað aukinni vel-
megun, verðbólga jókst. 1977 gaf
sambandið út blaðið Báknið burt,
sem vakti mikla athygli og olli
hörðum deilum, bæði innan Sjálf-
stæðisflokksins og utan. Þar var það
lagt til, að seld yrðu nokkur ríkis-
fyrirtæki, þjónusta opinberra stofn-
ana væri seld á sannvirði, þannig að
kostnaðaraðhald væri veitt í rekstri
þeirra, og niðurgreiðslum landbún-
aðarvara hætt. Meginhugmyndin
var sú að draga úr ríkisbúskapnum
til þess að búa markaðsbúskapnum
betri skilyrði. Að blaðinu vann
„samdráttarnefnd" þeirra Þorsteins
Pálssonar ritstjóra, dr. Þráins Egg-
ertssonar hagfræðings og Baldurs
Guðlaugssonar lögfræðings og rit-
nefnd þeirra Vilhjálms Egilssonar
viðskiptafræðings, Skafta Harðar-
sonar verzlunarmanns, Sveins Guð-
jónssonar blaðamanns og Einars K.
Guðfinnssonar félagsfræðinema, en
Friðrik Sophusson hafði sem for-
maður sambandsins forystu um
þetta mál.
Stjórn S.U.S. 1961 —1963 á fundi. Frá v.: Þórir Einarsson, Hörður Einarsson, Magnús Þórðarson,
Árni Grétar Finnsson, Þór Vilhjálmsson, Jóhann Ragnarsson, Sigfús Johnsen, Birgir ísleifur
Gunnarsson.
Aukaþing S.U.S. 1968 — Birgir ísl. Gunnarsson, formaður sambandsins, í ræðustól. Á þessu þingi
urðu greinar með mönnum, og samþykkt var stefnuskrá undir kjörorðinu „Sækjum fram“, sem
laða átti ungt fólk að Sjálfstæðisflokknum.
Hannes H. Gissurarson:
hinn austræna einræðisherra, sem
samverkamenn komu upp um, og
Vinaminni sama ár, þar sem tínd
voru til orð framsóknarmanna og
alþýðuflokksmanna hverra um aðra,
en flokkar þeirra höfðu þá bundizt
samtökum í „Hræðslubandalaginu".
Það var hvalreki á fjörur ungra
sjálfstæðismanna, þegar þeim bár-
ust skjöl nokkurra ungra sameign-
arsinna, sem stunduðu nám í sam-
eignarríkjunum í austri. Höfðu
sameignarsinnarnir með sér félag,
SÍA eða Sósíalistafélag íslendinga
Austantjalds, og skiptust hrein-
skilnislega á skoðunum í þessum
skjölum. Voru í þessum hópi til
dæmis Hjörleifur Guttormsson, ið-
naðarráðherra í ríkisstjórn Gunn-
ars Thoroddsens, Hjalti Kristgeirs-
son og Árni Bergmann. Þessi skjöl
birtust í Morgunblaðinu 1963, og
Heimdallur gaf þau út í bók sama
árið, Rauðu bókinni — leyniskýrsl-
um SÍA. Höfundar skjalanna höfð-
uðu mál gegn Heimdalli fyrir að
birta skjölin án heimildar og kröfð-
ust höfundarlauna, og voru þeim
dæmd launin.
Frelsið varið —
ófrelsinu mótmælt
Ungir sjálfstæðismenn hafa ekki
einungis sýnt hug sinn til sameign-
arstefnunnar í orði, heldur einnig í
verki. Þeir skipulögðu með ýmsum
Varðarfélögum það lið, sem tók að
sér að hjálpa lögreglunni að verja
Alþingishúsið fyrir árásum róttækl-
inga 30. marz 1949. Komu þar við
sögu Jóhann Hafstein, Gunnar
Helgason, Ásgeir Pétursson og
fleiri. Þeir mótmæltu innrásinni í
Ungverjaland við sendiráð Kreml-
verja í Reykjavík 7. nóvember 1956,
og voru í þeim hópi Matthías
Johannessen, Gunnar G. Schram,
Magnús Óskarsson og fleiri. Þeir
mótmæltu innrásinni í Tékkósló-
vakíu 1968 á útifundi, sem S.U.S.
boðaði til samdægurs. Þeir minnt-
ust ásamt ungum framsóknar-
mönnum og alþýðuflokksmönnum
tíu ára afmælis innrásarinnar í
Tékkóslóvakíu á útifundi 20. ágúst
1978, en Hreinn Loftsson, forvígis-
maður samtakanna „Lýðræðissinn-
uð æska“, sem hafði starfað í
nokkrum framhaldsskólum, sá um
fundinn. Ræðumenn ungra sjálf-
stæðismanna þar voru Jón Magn-
ússon og Jóhanna Thorsteinsson.
Þeir mótmæltu innrásinni í Afgan-
istan við sendiráð Kremlverja í
Reykjavík 10. janúar 1980, en Vaka
og samtök lýðræðissinnaðra fram-
„Á grundvelli ein-
staklingsfrelsis...“
Hugmyndir til
lausnar kreppum
Fróðlegt er að bera saman stefnu-
mörkun ungra sjálfstæðismanna á
áttunda áratugnum og hinum
fjórða. Þeir hafa eins og þá hug-
myndir, sem er ekki mjög vel tekið
af eldri mönnunum, og þessar hug-
myndir eru eins og þá sprottnar af
nýjum veruleika, sem eldri menn-
irnir sáu ekki — sprottnar af
kreppu, sem varð líklega ekki leyst
með viðteknum og venjulegum hug-
myndum. Kreppan 1930—1940 var
að flestra mati kreppa einkafram-
taksins, „óhefts kapítalisma", og
reynt var að leysa hann með aukn-
um ríkisafskiptum. Þetta var tíma-
bil Keyness og Roosevelts, Hitlers
og Stalíns. Hafnað var viðteknum
skoðunum, horfið frá markaðskerfi
til „blandaðs" hagkerfis. En krepp-
an 1970—1980 er að flestra mati
kreppa ríkisafskiptanna, „óhefts og
sívaxandi velferðarríkis", og reynt
er að leysa hana með því að taka
verkefni af ríkinu og fela þau
einstaklingum á markaði. Þetta er
tímabil Hayeks og Friedmans, Hel-
muts Schmidts og Margrétar
Thatchers. Enn er viðteknum skoð-
unum hafnað, enda „blandan" orðin
of sterk, og horfið frá „blönduðu"
hagkerfi til markaðskerfis. Jónas H.
Haralz benti á þetta í afmælisriti
Varðar 1976. Hann sagði, að „efna-
hagskreppa undanfarinna tveggja
ára, fyrsta meiriháttar efnahags-
kreppa, sem orðið hefur síðan
heimsstyrjöldinni síðari lauk, sé að
gera menntamennina að
íhaldsmönnum".
Smárit og
f jölrit S.U.S.
Tíu bæklingar um stjórnmál hafa
verið gefnir út í ritröðinni Smárit
S.U.S., sem hófst 1975, til dæmis
eftir Alexander Solsénitsyn, Fried-
rich A. Hayek, Ólaf Björnsson og
Jónas H. Haralz. Síðasta smáritið er
hin kunna ræða Jónasar H. Haralz
1979, Endurreisn í anda frjáls-
hyggju, en þar var að dómi ungra
sjálfstæðismanna vísað á leið út úr
þeim ógöngum, sem íslenzka þjóðin
hefur ratað í á þessum áratug.
Einnig hafa verið gefin út fjölrit frá
þeim ráðstefnum, sem sambandið
hefur haldið síðustu árin um utan-
ríkismál: Utanríkisþjónusta og
utanrikisviðskipti 1976, Málefni
Evrópu 1977, Varnarstöðin i Kefla-
vik 1978, Umbrotatimar i alþjóða-
málum 1979. Hefur Baldur Guð-
laugsson séð um þessa útgáfu. Geta
má einnig þess, að Hannes H.
Gissurarson, Kristján Hjaltason og
Skafti Harðarson gáfu út blaðið
Samvinnu Vesturlanda með grein-
um eftir Jónas Haralz, Davíð
Oddsson, Björn Bjarnason og fleiri
1977, sendu það til allra framhalds-
skólanemenda á landinu, skoruðu á
„herstöðvaandstæðinga" til kapp-
ræðna um varnarmál og héldu á
annan tug funda veturinn 1977—
1978 í framhaldsskólunum. Á þess-
um fundum töluðu m.a. Baldur
Guðlaugsson, Davíð Oddsson, Frið-
rik Sophusson og Steingrímur Ari
Arason.
Afmælisrit S.U.S. er nýkomið út
undir heitinu „Hugmyndir ungra
manna" í umsjón Björns Hermanns-
sonar og Jóns Orms Halldórssonar.
í það skrifa m.a. Árni Sigfússon,
Hreinn Loftsson, Friðrik Friðriks-
son, Gunnlaugur Sævar Gunnlaugs-
son, Auðunn Svavar Sigurðsson og
Skafti Harðarson.
Ungir sjálfstæðis-
menn á landsfundi
Á sjöunda áratugnum tóku ungir
sjálfstæðismenn að vinna að því, að
maður úr þeirra hópi væri kjörinn í
miðstjórn flokksins auk formanns
sambandsins, sem er sjálfkjörinn.
Bundust þeir samtökum á lands-
fundum til þess og náðu góðum
árangri. Fyrsti ungi maðurinn, sem
var kjörinn í miðstjórn, var Matthí-
as Á. Mathiesen 1965. Friðrik Soph-
usson var kjörinn í hana 1969 og Jón
Magnússon 1973, en tveir ungir
sjálfstæðismenn náðu kjöri í mið-
stjórn á landsfundi 1977, Kjartan
Gunnarsson lögfræðingur og Inga
Jóna Þórðardóttir viðskiptafræð-
ingur, og hafa síðan verið í mið-
stjórn. Þess má geta, að Styrmir
Gunnarsson var í kjöri á landsfund-
inum gegn Matthíasi 1%5 og féll,
Ólafur B. Thors í prófkjöri ungra
manna gegn Friðrik 1%9 og féll, en
náði kjöri í miðstjórn á landsfund-
inum 1971, Magnús Gunnarsson