Morgunblaðið - 23.09.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1980
Hreinræktun kynstofna
manna — eða þjóðrækni
Ólafur
Ingólfsson;
Laugardaginn 6. september sl.
birtist í blaðinu grein eftir Helga
nokkurn Geirsson, sem hann kall-
aði Við eigum að gæta hræðra
okkar. Tilefni skrifanna var grein
eftir Björn Friðfinnsson þar sem
hann mælir með því að við Islend-
ingar leggjum fram nokkurn skerf
til hjálpar nauðstöddum bræðrum
okkar úti í heimi með því meðal
annars að skjóta skjólshúsi yfir
nokkra þeirra sem hvergi eiga
höfði að halla. Síðast talda atriðið
fór ákaflega í taugarnar á þessum
Helga. Ekki ætla ég mér þá dul að
ég geti sannfært Helga Geirsson
um eitt eða neitt með þessum
skrifum mínum, það er trúlega
vonlítið verk. Hins vegar er hugs-
anlegt að einhverjir hafi gleypt
við sumum af rökum hans eða hafi
sjálfir komist að svipuðum niður-
stöðum og þykir mér því ástæða
til að skrifa þetta greinarkorn.
Einnig vil ég nota tilefnið til
ýmissa hugleiðinga um þessi efni
þótt ekki séu allar beinlínis svar
við skrifum H.G.
Ritstjórar Mbl. birtu með grein
H.G. stutta athugasemd, sem þó
hitti naglann beint á höfuðið, þeir
ráðlögðu H.G. að fylgjast með
Helförinni í sjónvarpinu. Það var
e.t.v. kaldhæðni örlaganna að
grein H.G. skyldi birtast einmitt á
þeim tíma sem verið var að sýna
þennan myndaflokk. Ekki er þó
víst að H.G. fái séð samhengið þar
á milli. En Helgi hefur greinilega
farið að orðum ritstjóranna og
fylgst með Helförinni því að hann
skrifar heilsíðugrein um hana í
eitt dagblaðanna 11. sept. sl. Hins
vegar er greinilegt að Helgi hefur
ekki haggast í trú sinni, hann
reynir að hvítþvo nasista líkt og
ýmsir hafa tignað Stalín og Pol
Pot og ekki viljað trúa neinu
misjöfnu um þá. Því finnst mér
það koma úr hörðustu átt þegar
H.G. talar um „einfalt fólk sem
leggur ekki á sig að leita stað-
reynda“. Ekki er ástæða til að elta
ólar við þessi skrif Helga um
Helförina. Þó má til gamans geta
þess að Hitler talaði um „die
Endlösung" en ekki „The final
Solution" eins og Helgi segir í
grein sinni því að hann mælti og
skrifaði á þýska tungu en ekki
enska, að því er best er vitað.
Blaðaskrif
vegna komu
fióttafólksins í fyrra
Ef mér skjátlast ekki, þá er
H.G. sami maðurinn og „Helgi“ sá
sem skrifaði flest lesendabréf í
dagblöðin gegn komu Víetnam-
anna þegar hugmyndir komu upp
um það í fyrrasumar að taka við
þeim; orðbragðið og þankagangur-
inn er sá sami. Reyndar væri
æskilegra að blöð birtu ekki slík
bréf nema höfundurinn gefi upp
fullt nafn og heimilisfang og
jafnvel stöðu því að svo til allir
hér á landi eiga sér marga nafna
og flestir allnokkra alnafna og
verður þá kannski saklausum
kenndur króginn.
Þessar miklu umræður hófust í
júní þegar nokkrir kynþáttasinnar
hringdu til eins blaðsins til þess
að mótmæla hugmyndum um að
taka á móti fáeinum Víetnömum,
sem nú eru 1/7000 af íbúafjölda
landsins. Þeir sem samþykkir voru
komu flóttafólksins — hinn þögli
meirihluti — tóku nú hraustlega
við sér til að andmæla þeim sem
höfðu hringt. Næstu vikur birtust
um fjórir tugir bréfa um þetta
efni og var yfirgnæfandi meiri-
hluti bréfritara hlynntur því að
taka á móti fólkinu, hinir voru
flestir einfaldlega á móti hörunds-
dökku fólki eða sáu ofsjónum yfir
þeim fáu krónum sem fyrirtækið
myndi kosta. Æstastur allra var
þessi „Helgi", hann skrifaði a.m.k.
fjögur bréf á þessu tímabili. Auk
þess hafði hann skrifað áður um
„kynþáttamál", t.d. 1. júní 1979,
þar sem hann segir að íslenskum
kynstofni stafi bráð hætta af því
að leyft sé að „flytja inn í landið
negra, Filippína og aðrar þvílíkar
manntegundir á vegum hersins". í
líkum dúr voru skrif hans gegn
komu Víetnamanna. Rökin voru
m.a. þau að „kynþáttahagsmunir
íslenzku þjóðarinnar" væru í
hættu og verið væri að „kalla yfir
íslenzku þjóðina átök og blóðsút-
hellingar sem gætu jafnast á við
öld Sturlunga".
„Helgi" fékk það líka óþvegið
frá ýmsum bréfriturum, sem
blöskraði slíkt orðbragð, og bentu
sumir á skyldleika þess við nas-
isma. Ekki vildi „Helgi" viður-
kenna slíkt og taldi þetta ofsóknir
gegn sér, sagðist bara vera „ís-
lenzkur þjóðernissinni".
Hverjir eru
bræður okkar?
í Morgunblaðsgreininni kemur
fram sama hugsunin, en hana vil
ég nefna kynþáttafordóma eða
rasisma og ekkert annað. Kyn-
þáttavandamál stafa eimmitt af
slíkum hugsanagangi en ekki lit-
arhætti fólks. H.G. er „algjörlega
mótfallinn" því að „leyfa búsetu
fólks á íslandi sem er af gjörólík-
um kynþætti þeim [sem] Islend-
ingar eru af“. Hér er það sem sé
fyrst og fremst ytra útlit fólksins
sem haft er fyrir kennimark. Og
H.G. vill ekki að setið sé við orðin
tóm, hann segir: „Það blessað fólk
sem nú er búsett á íslandi og er af
kynstofni gjörólíkum Islending-
um, verður að hverfa af landinu,
hvernig sem það er tengt íslensk-
um einstaklingum." Hér á landi
býr nú fjöldi fólks, auk Víetnam-
anna, sem ekki er af hvíta kyn-
stofninum, hvað þá „aríar", marg-
ir hverjir eiga íslenskan maka og
börn, einnig eru hér allmörg
ættleidd börn. „Burt með það“,
segja menn eins og H.G. Er þetta
nú ekki farið að minna á aðfarir
nasista?
H.G. eys óþverralegum svívirð-
ingum yfir Rauða krossinn og
Björn Friðfinnsson vegna flótta-
mannamálsins og viðhefur orð-
bragð sem ærlegir menn hljóta að
hafa skömm á. Ekki ætla ég þó að
þrátta við H.G. um það, Rauða-
krossmenn hafa bein í nefinu til
að svara fyrir sig ef þeim finnst
ástæða til. En dylgjur og rógur
H.G. um Víetnamana, sem hingað
komu, þykja mér hins vegar öllu
lítilmótlegri. Hann tekur sér í
munn orð víetnamskra kommún-
ista, hrarðstjóra sem voru að
reyna að gefa skýringar á því
hvers vegna fólk vildi leggja líf
sitt í hættu til þess að komast úr
„sæluríkinu". Reyndar voru
ástæðurnar í mörgum tilvikum
hliðstæðar ástæðunum fyrir því
að hingað komu nokkrir gyðingar
frá Þýskalandi fyrir stríð, það er
að segja áreitni og ofsóknir vegna
uppruna. I öðrum tilvikum flúði
fólk einfaldlega vegna kúgunar
stjórnvalda, enda er ekki nema
hluti flóttamannanna af kín-
versku bergi brotinn, hinir eru
alvíetnamskir.
Þjóðerni,
kynþættir,
mannúðarstefna
Menn hafa margskonar hug-
sjónir og áhugamál. Ein hugsjónin
er þjóðernisstefna, önnur er
alþjóðahyggja og hin þriðja
mannúðarstefna. Þessar þrjár
stefnur geta farið saman — þótt
sumir telji svo ekki vera — ef hin
fyrstnefnda gengur ekki út í öfgar
og fer að blandast saman við
kynþáttastefnu. Ég hygg að flestir
íslendingar séu fremur þjóðern-
issinnaðir í jákvæðri merkingu
þess orðs, þeim er t.d. yfirleitt
annt um tungu sína og menningu.
Við viljum halda áfram að vera
sérstök þjóð með okkar einkenni
en án þess þó að það þurfi að þýða
að við eigum að hatast út í aðrar
þjóðir eða aðra kynþætti eða
einangra okkur frá þeim. Reyndar
er fáránlegt að tengja þetta
tvennt saman eins og H.G. gerir.
Mannúðarstefna sú, sem flestir
íslendingar aðhyllast nú og er
grundvöllur lýðræðis okkar og
einnig alþjóðastofnana eins og
Rauða krossins, tók ekki að breið-
ast um heiminn að marki fyrr en
fyrir um 200 árum þótt undirstaða
hennar sé kærleiksboðskapur
kristninnar. Frelsi, jafnrétti,
bræðralag sögðu frönsku bylt-
ingarmennirnir. Það þýddi m.a. að
allir væru fæddir. jafnir en slíkt
var byltingarkennt á þeim tíma.
Aður hafði annar hugsanagangur
tíðkast, menn tóku stéttaskiptingu
sem sjálfsagðan hlut og ætterni
skipti öllu máli. Þjóðfélög til forna
voru yfirleitt ættarsamfélög, fjöl-
skyidu- og ættartengsl voru mun
sterkari en nú tíðkast t.d. á
Vesturlöndum. Hins vegar eru
ættarsamfélög enn við lýði að
meira eða minna leyti víða í
heiminum. Einstaklingarnir njóta
verndar og styrks ættarinnar en
hafa minna athafnafrelsi sjálfir
og hafa strangar skyldur við
ættina, jafnvel hefndarskyldu
langt fram í ættir. Á Sikiley
þekkist blóðhefnd enn þann dag í
dag en okkur er hún kunnust úr
íslendingasögunum. Meðal forn-
þjóða hirtu menn lítt um rétt eða
friðhelgi einstaklinganna sem
slíkra til að lifa í friði, vernd
þeirra var fólgin í því hve ættin,
húsbóndinn eða konungurinn voru
voldug. Ef einhver átti sökótt við
einn úr ættinni eða höfðingjann
gat hann alveg eins tekið það út á
öðrum. Einnig var vinnufólk
manna talið sem eins konar hus-
dýr þeirra og sömuleiðis voru
þegnar konunga nokkurs konar
eign þeirra. Helgi Geirsson mikl-
ast yfir forfeðrum okkar íslend-
inga. Einn þeirra, Egill Skalla-
Grímsson, reiddist eitt sinn föður
sínum og gerði sér þá lítið fyrir og
drap húskarl hans þann sem
honum var kærstur. Og formæður
okkar, Hallgerður og Bergþóra,
létu drepa húskarla hvor annarrar
líkt og krakkar nú á dögum geta
átt það til að skemma ieikföng
hvert fyrir öðru ef þeim sinnast.
Ekkert höfðu þessir húskarlar til
saka unnið enda kom það ekki
málinu við í augum þeirra sem
réðu þeim bana. Konurigar og
höfðingjar herjuðu á ríki annarra
konunga sem þeim var uppsigað
við og varðaði þá ekkert um það
þótt þeir rændu og dræpu saklaust
fólk. Reyndar þurftu menn ekki að
eiga neitt sökótt við fyrirmenn
þeirra þjóða sem þeir herjuðu á,
sérstaklega ef þjóðin var fjarlæg
og óskyld. Hinir hraustu forfeður
vorir, víkingarnir, rændu fé og
hnepptu fólk í þrældóm eða drápu
án þess að sjá neitt athugavert við
það ef fólkið var af annarri þjóð
en þeir sjálfir, þeim þótti það allt
að því eins sjálfsagt og okkur
finnst að fara út á sjó og fiska.
Ef til vill vilja sumir segja að
þetta sé nú allt löngu liðið og
breytt enda séu Vesturlandabúar
búnir að vera kristnir í margar
aldir. Ekki virtist þó kristnin
breyta mjög miklu um virðingu
fyrir mannréttindum, hún var
jafnvel notuð sem yfirvarp til að
stunda hernað, t.d. krossferðir eða
aðrar trúarstyrjaldir, bæði milli
kristinna manna innbyrðis eða
gegn „heiðingjum". „Heiðingjarn-
ir“ svöruðu í sömu mynt, t.d. með
því að höggva strandhögg hér við
land árið 1627. Menn stunduðu
þrælasölu af kappi og brytjuðu
niður blámenn og indjána sem
voru fyrir þeim, rétt eins og við
eyðum refum og minkum. Reynd-
ar er sagt að slíkt gerist enn þann
dag í dag í Suður-Ameríku enda
telja margir af hinum „göfuga"
hvíta kynstofni indjána vart til
manna.
Ekki verður annað sagt en að
róðurinn hafi verið þungur fyrir
mannúðarstefnuna og 4föllin hafi
verið mörg, jafnvel bendir ýmis-
legt til að hún sé sums staðar á
undanhaldi á okkar dögum, svo
sem sést á því að algengt er orðið
að saklaust fólk sé tekið í gíslingu
eða drepið til að refsa öðrum.
Þýskir nasistar voru þekktastir
fyrir slíkt í stríðinu en ekki virðist
vera neitt lát á því nú nema síður
væri. Benda má á að þeir, sem
mest stunda mannrán og gísla-
töku nú á dögum, koma einmitt
frá þjóðfélögum þar sem ættar-
samfélög og einangrunarstefna er
ríkjandi.
Kynþátta-
stefna
Sagt hefur verið að varla sé til
það svið þar sem breiðara bil sé á
milli hugmynda almennings og
niðurstaðna vísindamanna heldur
en einmitt hvað varðar kynþætti
manna, einkenni þeirra og mis-
mun. Og að mörgu leyti er hugtak-
ið kynþáttur (rasi) aðeins hug-
arsmíð. Til dæmis rugla menn oft
saman þjóðum og kynþáttum eða
jafnvel málsamfélögum og tala
kannski um íslenskan kynþátt,
breskan eða þýskan kynþátt eða
eitthvað álíka fráleitt. Þá hafa
komið upp hugmyndir um yfir-
burði eins kynþáttar fram yfir
aðra og má að allnokkru leyti
rekja þær til Joseph Arthur de
Gobineau greifa, sem samdi fjög-
urra binda ritverk um ójöfnuð
kynþátta um miðja síðustu öld.
Auðvitað voru hugmyndir þessar
ekki nýjar af nálinni en Gobineau
leitaðist við að færa þær í fræði-
legan búning og gera úr þeim
einhvers konar vísindi sem féllu í
góðan jarðveg meðal menningar-
vita þess tíma. Og ekki stóð á
undirtektunum, menn hrifust
mjög af fræðum þessum, stofnuðu
Gobineau-klúbba og skrifuðu
doðranta í sama dúr og hafa
reyndar verið að langt fram á
þessa öld, aðallega nasistar. Fræði
eins og þessi hentuðu Vestur-
landabúum mjög vel þegar þeir
voru sem óðast að leggja undir sig
lönd í fjarlægum álfum og ýmist
kúguðu íbúana til undirgefni eða
hreinlega ruddu þeim úr vegi.
Varla var hægt að telja saknæmt
að drepa eða fara illa með þessa
„frumstæðu" menn fyrst „fræði-
menn“ töldu þá óæðri mannteg-
undir. Og eins og mönnum er í
fersku minni náði kynþáttastefna
og glæpsamlegar afleiðingar
hennar hámarki á Hitlerstíman-
um. Þar tengdist kynþáttastefnan
— sú falskenning að einn kynþátt-
ur geti verið öðrum æðri, göfugri,
sterkari og því rétthærri — hern-
aðarstefnu, þjóðernishroka og ein-
angrunarstefnu nasismans og
fyrirlitningu hans á mannúð og
lýðræði; einstaklingar áttu engan
rétt, hagsmunir ríkisins og kyn-
þáttarins voru öllu ofar („úber
alles"). Ekki held ég að sé ör-
grannt um að eitthvað af þessum
hugmyndum hafi slæðst hingað til
lands og lifi jafnvel enn, svo
siðlausar sem þær eru.
Þjóðrækni
á villigötum
Þeir eru þó fleiri sem engan
veginn geta talist haldnir nasista-