Morgunblaðið - 23.09.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. SEPTEMBER 1980
15
Kritszhner
fræðileg málefni heldur mest
megnis um kirkjurnar sem tvo
söfnuði. Þær munu snúast um
meiri einingu safnaðanna. Mark-
miðið er að auka skilning milli
kirknanna og þá einnig landanna
sem þær eru í. Markmiðið er ekki
að kirkjurnar tvær verði ein og
sama kirkjan með sama nafni
heldur að þær verði eitt í Kristi.
Þetta er mikið og háleitt markmið
og enginn veit hvort eða hvenær
það næst.“
„Erfiðar viðræður
framundan44
Lútherska kirkjan hefur þegar
hafið einingarviðræður við kaþ-
ólsku- og anglikönsku kirkjuna og
undirbýr nú viðræður við orto-
doxu kirkjuna og meþódista.
„Viðræðurnar við þá ortodoxu
verða örugglega þær lengstu og
erfiðustu. Ortodoxa kirkjan hefur
svo lengi lifað einangruð og fólk á
vesturlöndum veit afskaplega lítið
um þá kirkju. Það gegnir öðru
máli um þær kirkjur sem eru
yfirleitt í sömu löndum og þær
lúthersku og við þekkjum betur.
Sumum finnst þessar viðræður
kannski vera eintómt hjal. Ég veit
ekki hvernig Islendingar líta á
þær, en ein ástæða þess að við
vildum að þessar undirbúningvið-
ræður ortodoxanna færu fram á
íslandi er sú að við viljum að sem
flestar lútherskar kirkjur taki
beinan þátt í þeim. Þótt kirkjan
hér sé ekki stór og íslendingum
finnist þeir ekki hafa nokkuð gagn
af viðræðunum þá tilheyra þeir
einnig heimssambandi lútherskra
kirkna. Það ætti líka að vera
hagur hverrar lútherskrar kirkju
að kynnast því hvernig V4 hluti
hins kristna heims hagar sínu
safnaðarlífi.
Okkur fannst það líka mikil-
vægt að ortodoxarnir kæmu
hingað til að kynnast hinu lút-
herska samfélagi sem hér ríkir.
Kirkjan hér er um margt sérstæð
og á sér sérstaka sögu. Það er t.d.
allt öðru vísi andrúmsloft sem
leikur um hana hér en t.d. í
Rússlandi eða Jerúsalem."
„Kirkja Krists er ein44
— Ef einingarviðræður lúth-
erska og ortodoxa fá farsælan
enda. Hverju mun það breyta?
„Við munum vita meira um
trúarvenjur ortodoxana og það
mun hjálpa prófessorum verulega
við guðfræðikennslu. Kirkjurnar
geta heldur ekki haldið óbreyttri
núverandi stefnu. Við verðum að
gera öllum það ljóst að hver
kirkjudeild er ekki einangraður
hluti án sambands við þá næstu,
heldur eru allir kristnir hluti af
heilögu samfélagi Krists.
Hver kirkja verður auðvitað að
þróast á sinn hátt en ekki einangr-
uð án sambands við aðrar. Þær
verða að taka mið af hver annarri.
Ég er ekki hér með að segja að
okkar helgisiðir séu ekki nógu
góðir heldur er kirkja Krists
aðeins ein. Hér er um að ræða það
að hlýða þeirri bæn Krists að
' hans sameinist."
Kll rvj.. ..
„Ortodoxan beint fram-
hald frumkristninnar“
„Fyrir okkur eru lútherskir
siðir ákaflega mikilvægir. Við
höfum ekki meðtekið siði og
reglur kaþólsku kirkjunnar og
viðurkennum ekki páfadóminn i
Róm frá miðöldum. Því var það
ákaflega mikilvægt fyrir okkur
ortodoxa er fólkið innan kaþ-
ólsku kirkjunnar stóð upp og
mótmælti," sagði John S. Rom-
anides guðfræðingur við háskól-
ann í Þessalóniku i Grikklandi.
Romanides er fæddur í Grikk-
iandi en var alinn upp i Banda-
rikjunum. Hann tók þátt i undir-
búningsviðræðunum í Skálholti
fyrir hönd ortodoxu kirkjunnar i
Grikklandi.
„Fyrr á öldum voru ortodoxar
vel þekktir á vesturlöndum en nú
vita mjög fáir hverjir við erum.
Þeir kalla okkur grísk-ortodoxa og
við erum orðnir vanir því. Sjálfir
lítum við á okkur og köllum okkur
rómversk-ortodoxa. Fyrr á öldum
voru patriarkarnir 5 og var páfinn
í Róm einn þeirra. Þegar hann var
handtekinn settu Frankar sinn
eigin mann í páfastól. Þá fóru
Frankarnir að kalla okkur grísk-
kristna. Við teljum okkur hins
vegar vera þá einu sem réttilega
eru komnir frá gamla söfnuðinum
í Róm og köllum okkur rómversk-
kristna. Þá sem tilheyra kaþólsku
kirkjunni og páfanum í Róm
köllum við frank-kristna vegna
þess að Franki var settur á
páfastól en ekki Rómverji.
— Hver er megin munurinn á
ortodoxu- og lúthersku kirkjunni
út frá guðfræðilgu sjónarmiði?
„Ortodoxan er beint framhald
af frumkristninni. Fljótlega vor-
um við ortodoxar umkringdir ar-
öbum og tyrkjum og einangruð-
umst frá öðrum kristnum söfnuð-
um. En á vesturlöndum voru tíðar
styrjaldir og sigurvegararnir
oftast kristnir. Hver sigurvegari
setti sinn biskup til valda og voru
breytingar tíðar. Þannig þróuðust
kristnar kirkjur á vesturlöndun-
um og urðu fyrir áhrifum frá hvor
annarri. En ortodoxa kirkjan var
einangruð og fékk ekki tækifæri
til að þróast eða verða fyrir
áhrifum.
Himinn og helvíti
Sem dæmi um það hversu þessi
þróun héfur breytt boðun kirkn-
anna er hversu mismunandi þær
líta á himin og helvíti. Lútherska
kirkjan boðar þá kenningu Agúst-
ínusar að himinn og helvíti séu
tveir aðskildir staðir. Ortodoxa
kirkjan telur hins vegar að sjálfur
Guð sé bæði himinn og helvíti. Það
stendur svo í gamla testamentinu
og þannig var það boðið í frum-
kristni. Allir munu sjá Guð ein-
hvern tíma og ef þeir eru sjálfs-
elskir og með forhert hjarta sjá
þeir Guð sem logandi helvíti en ef
þeir eru kærleiksríkir án sjálfs-
elsku sjá þeir Guð sem dýrðlegan
himinn. Við trúum sem sé ekki á
fordæmingu til helvítis eða frels-
un til himna eins og þeir lúth-
ersku."
„Erum afslappaðir og
frjálslegir við messur44
— Hvernig er almennt safnað-
arlíf innan ortodoxu kirkjunnar?
„Ef ég tek dæmi um Grikkland
Rætt við John
S. Romanides
guðfræðing
þá eru messur þar á sunnudags-
morgna frá kl. 7 til kl. 9.30 (5Vfe
milljón ortodoxa eru í heiminum,
þar af eru 2—3 milljónir Grikkir).
I kirkjunum eru engin sæti og
John S. Romanides:
„Viö köllum okkur sjálfir róm-
versk-ortodoxa.“
getur fólk komið og farið hvenær
sem það vill. Engar sérstakar
messur eru fyrir ungt fólk eða
börn heldur koma allir til sömu
messunnar. Jafnvel ungbörn koma
með mæðrum sínum.
Okkur finnst það mjög skritið
að koma inn í lútherska kirkju og
sjá alla sitja kyrra. Hjá okkur er
fólk afslappað og gengur um og
öllum er sama þótt eitthvert
barnið gráti eða hlaupi um. Það
truflar ekkert."
— En hvernig er háttað andlegu
lífi safnaðarmeðlima?
— I andlegum þroska eru þrjú
stig. Fyrsta stigið er hreinsun
hjartans án tillits til umhverfis
eða hugsunar. Annað stigið er
þegar viðkomandi kafar það djúpt
í hjarta sitt að hann yfirgefur
heiminn á vissan hátt, hugur hans
tæmist og hjartað er heilt í
bæninni. Þriðja og síðasta stigið
er upphafning mannsins (gloryfic-
ation).
Það er öllum eðlilegt að trúa á
Guð en það eru ekki allir sem
notfæra sér það á réttan hátt.
Hindúar nota svipað hugleiðslu-
form og ortodoxar en þegar þeir
hafa tæmt hugann hafa þeir náð
hámarkinu. En það er þá sem
bænin kemur inn í hjá okkur og þá
fer manneskjan að öðlast meiri
kærleika, óeigingjarnan kær-
leika.“
— Telur þú að viðræður ykkar
og lútherskra muni koma til með
að breyta einhverju?
„Alla vega munum við skilja
hvora aðra mun betur en við
höfum gert hingað til,“ sagði
Romanides að lokum.
„Með viljanum einum
stígum við stórt skref “
í forsvari fyrir hópi ortodoxu
prestanna er Jóhannes metropoii-
tan, eða biskup, i Finnlandi.
„Tiigangurinn með þessum fundi
okkar hér er að undirbúa eining-
arviðræður við Lúthersku kirkj-
una. Við erum að skipuleggja
umræðurnar frá okkar hálfu,
koma með tillögur um það hvað
skuli rætt og hvernig haga skuli
áframhaldandi undirbúningi.
Þetta er þriðji sliki fundurinn
sem við hnldum innan ortodoxu
kirkjunnar. Sá fyrsti fór fram i
Sigtuna i Sviþjóð og annar fund-
urinn var haldinn i Þýskalandi á
siðasta ári.
Flestar ortodoxar kirkjur í
heiminum eiga fulltrúa hér, einn
eða tvo. Þeir eru t.d. frá Sovétríkj-
unum, Tékkóslóvakíu, Rúmeníu,
Finnlandi, Grikklandi, Israel og
Þýskalandi. Á næsta ári höfum
við ákveðið að reyna að halda fund
á sama stað og sama tíma og
nefnd sú innan lúthersku kirkj-
unnar sem undirbýr viðræðurnar
af þeirra hálfu. Með því viljum við
leggja enn frekari áherslu á
grundvöll til einingaviðræðna. Við
munum ekki ræða formlega við
fulltrúa lúthersku kirkjunnar á
næsta ári, en það verður gott fyrir
okkur að vita hvorir af öðrum og
kynnast betur.
Þessar væntanlegu viðræður
okkar við lúthersku kirkjuna er
þáttur í enn stærra verkefni. Við
höfum hafið eöa ráogéFum að
hefja viðræður við sem flestar
kristnar kirkjur í heiminum. Við
höfum þegar hafið viðræður við
anglikönsku-, kaþólsku-, gömlu
kaþólsku- og oriantísku kirkjurn-
ar. Við ráðgerum einnig að hefja
brátt viðræður við kalvínsku
kirkjuna en undirbúningur þeirra
viðræðna hefur enn ekki hafist.
„Eining í trúnni44
“Tilgangur allra þessara við-
ræðna er einfaldlega sá að auka
tengsl kirknanna. Við setjum ekki
guðfræðileg sjónarmið á oddinn,
heldur spurr.inguna um einingu í
trúnni."
— Eruð þið að vonast eftir
nokkurs konar sameiningu allra
kristinna kirkna?
„Að vissu leyti. Formið á helgi-
og messusiðum þarf ekki að vera
hið sama. Heldur að kirkjurnar
virði hvora aðra, þekki hvora aðra
og eigi það mikið sameiginlegt að
söfnuðurnir viti það að þeir til-
heyra sömu trú og geti lifað
sameinaðir í trúnni."
— Hvað er það í stórum drátt-
um sem aðskilur þessar tvær
kirkjur ef frá eru taldir helgisið-
irnir?
„Þetta er mikið spurning sem
erfitt er að svara nákvæmlega. En
í stórum dráttum má segja það að
lútherska kirkjan hefur innleitt
kirkjusiði vesturlanda sem eru
komnir frá kaþólsku kirkjunni en
ekki þeirri ortodoxu. Ortodoxa
kirkjái'i telur aö allt það sem fram
fór á fyrstu öld kristninnar beri að
varðveiia Og bvggir starf sitt á
því. Lútherska kirkjafi byggir
Rætt við Jóhann-
es metropolitan
frá Finnlandi
starf sitt og siði meiri í raun á
Biblíunni sjálfri."
„Verða langar viðræður44
„Við sem erum hér saman
komnir erum frá mörgum og um
margt ólíkum ortodoxum kirkjum.
Sumar þeirra eru gamlar og rót-
grónar, aðrar minni og nýrri. I
Grikkiaiíui er ertodoxa kirkjan til
dæmis eina kirkjan þar í ianái en
í Finnlandi eru þær fleiri og er
ortodoxa kirkjan ákaflega fá-
Jóhannes metropoiiián ÍTÍ Finnlandi:
„Ortodoxa kirkjan byggir starf sitt á
frumkristninni."
menn. í landinu öllu eru um 60.000
ortodoxar sem er um 1,2% af
fólksfjöldanum. Þrátt fyrir það er
staða ortodoxu kirkjunnar sú
sama og hinnar lúthersku. Þessar
tvær kirkjur eru þjóðkirkjur í
Finnlandi.
Þar sem ortodoxar eru meðal
annarra kirkna, t.d. í Finnlandi og
fleiri vesturlöndum, vita þeir
meira um siði og hagi annarra
kristinna kirkna og hafa meira
samband við þær en þeir ortodox-
ar sem lifa einangraðir frá öðrum
kristnum kirkjudeildum, t.d. í
Grikklandi. Þetta gerir umræð-
urnar fiókfiári 9g við megum
búast við að þær dragist á iafig-
inn.“
— Búist þið við miklum árangri
af fundi ykkar hér?
„Hingað til höfum við hlustað á
fyrirlestra um það hvernig við,
ortodoxar, lítum á kirkjuna okkar
og lífið innan hennar. Við komum
ekki til með að ákveða annað en
það hvernig beri að haga áfram-
haldandi undirbúningi. Hann
verður að öllum líkindum langur
og strangur og ekki má búast við
árangri af viðræðum okkar við
lúthersku kirkjuna fyrr en eftir
mörg ár.
En það er mikilvægt að vilji
fyrir samræðum sem þessum er
fyrir hendi. Það var fyrst á þessari
öld að slíkur vilji kom fram og
með honum einum er stigið stórt
skref," sagði Jóhannes að lokum.
SJÁ NÆSTU SÍÐU