Morgunblaðið - 23.10.1980, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 1980
í grein minni um haustverk í
görðum, sem birtist í Morgun-
blaðinu fyrir fjórum vikum,
benti ég á nokkur atriði, sem
byrjendur í trjárækt þyrftu að
sinna á þessu hausti. Hér koma
svo ábendingar til þeirra, sem
eiga eldri garða eða hafa þá
undir höndum.
í nær öllum eldri görðum við
hús og híbýli um land allt, að
mínum eigin garði meðtöldum,
hefur grisjun trjáa verið van-
rækt. Trén bæta furðu miklu við
vöxt sinn á hverju sumri og sé
ékki fylgst með vexti þeirra ár
Grisjun
trjáaog
hirðing í
gömlum
görðum
9
frá ári, og þau grisjuð og snyrt
hæfilega þegar þörf krefur, rek-
ur að því að þau þrengja hvert að
öðru, varpa skugga á annan
gróður og byrgja jafnvel sólar-
sýn.
Fyrir nokkrum tugum ára
voru tré sjaldséð við heimili
manns, einkum í sveitum. Mér er
minnisstæður mjög fallegur
garður á Suðurlandi, enda var
hann landsfrægur meðan trén
voru í uppvexti. En hér mátti
helst ekki fella eitt einasta tré
og afleiðingin varð sú, að trén
urðu að háaum renglum og
garðurinn að einu myrkviði. I
stað þess að vera bæjarprýði
varð hann bæjarlýti. Á þeim
árum var mönnum nokkur vor-
kunn þótt þeir væru tregir til að
fella tré í görðum því að þau
voru fágæt og erfitt að afla
góðra trjáplantna.
Trjám verður að planta allþétt
í upphafi, bæði til þess að þau
hafi skjól hvert af öðru og breiði
ekki of mikið úr sér. Ennfremur
er nauðsyn að eiga fyrir van-
höldum, svo og til að hafa
nokkuð úrval þegar að grisjun
kemur, því að trén eru eins og
mannfólkið, misjöfn að þroska
og fegurð. Þau keppa um ljós og
yl, og í jarðveginum er barist um
næringarefnin. í samkeppninni
koma eiginleikar þeirra fram, en
þegar þau fara að þrengja hvert
að öðru er kominn tími til að
grisja og gefa þeim bestu aukið
vaxtarrými.
Auðvelt er að gefa einfaldar
reglur fyrir grisjun á prenti, en
oft reynist erfitt að fylgja þeim
þegar á hólminn er komið. Áðal-
reglan er sú, að gefa þeim trjám
hæfilegt vaxtarrými, sem standa
eiga til frambúðar. Vaxtarrýmið
á að koma smám saman og fyrir
því á að grisja vægilega á fárra
ára fresti. Hafi grisjanir verið
vanræktar um of verður ekki hjá
því komist að menn gerist stór-
höggir við fyrstu grisjun.
Svo virðist haga til um land
allt, að í flestum görðum, sem
eru orðnir 25 ára eða eldri,
standa fleiri tré en hófi gegnir. I
tilefni af Ári trésins ættu garð-
eigendur að hyggja að trjánum
og athuga hvort ekki sé grisjun-
ar þörf, skoða krónur trjánna nú
þegar þær eru að verða lauf-
lausar. Þá sést best hvernig
greinar slást saman og hvað
skuli nema burt. Til viðbótar má
taka fram, að haustið og fyrri
hluti vetrar er hentugasti grisj-
unartíminn. Samtímis skyldi
snyrta tré, sem þess þurfa með,
t.d. stytta eða saga burt greinar,
sem breiða of mikið úr sér og
taka óhóflegt rými.
Grisjun er allerfitt verk þegar
um stór tré er að ræða og er
tæplega á færi annarra en
þeirra, sem kunna til verka. Því
verða garðeigendur að leita til
garðyrkjumanna, sem hafa
reynslu og þekkingu. Á síðari
árum hafa margir dugandi ungir
menn bætst í hóp þeirra svo að
varla þarf að standa á vinnufús-
um höndum.
Viður sá, sem fellur við grisj-
un gildra trjáa, er til margs
hæfur. Hann má. t.d. saga niður
í eldivið fyrir opin eidstæði.
Reyniviður hentar vel til margs-
konar rennismíði, birki má nota
til hverskonar smíða og bæði
álmur og hlynur eru kjörviðir
ásamt lerki. Rétt er að geta þess,
að menn skyldu ekki nota furu-
eða grenivið í opin eldstæði. Sá
viður skýtur mörgum gneistum
vegna þess hve mikið er af
harpix í honum.
Þá er og annað atriði, sem
gæta þarf að í gömlum görðum.
Það vill gleymast, að með því að
illgresi, grasrótum og laufi er
fleygt á sorphauga ár eftir ár
minnkar frjósemi jarðvegsins og
yfirborð hans lækkar. Áf þeim
sökum er oft tilfinnanlegur
áburðarskortur í gömlum görð-
um. Þetta lýsir sér í vanþrifum
trjánna svo sem grönnum og
stuttum árssprotum, stuttum og
stingandi nálum á barrtrjám og
maðkar, lýs og önnur óþrif mega
sín meira.
Af þessum sökum er sjálfsagt
að dreifa húsdýraáburði og mold
í gamla garða við og við. Mörg-
um finnst óþrif af húsdýra-
áburði og einhverntíma var
bannað að nota hann í garða í
Reykjavík. En sé mold og hús-
dýraáburði blandað saman
hverfa bæði óþefur og óhrein-
indi. Af langri reynslu minni
efast ég um að unnt sé að halda
við frjósemi í görðum til lengdar
án þess að nota húsdýraáburð.
Tilbúinn áburður er ágætur til
síns brúks og sjálfsagt að nota
hann svo sem þörf krefur, en
myldni og eðliskostum jarðvegs
verður best við haldið með því að
nota húsdýraáburð öðru hvoru.
Þá skyldu menn og muna, að
grisjanir verka í sömu átt og
áburðargjafir. Þegar tré falla
hafa rætur þeirra, sem eftir
standa, meira svigrúm í jarðveg-
inum og eru fljót að nota sér það.
Þau auka því töluvert við vöxt
sinn næstu tvö til þrjú áriii eftir
hverja grisjun. Eru þau því fljót
að fylia í skörðin sem fram koma
við grisjanir.
Enn er eitt atriði, sem garð-
eigendur verða að gæta að.
Alltof víða vaxa greinar út yfir
gangstéttir og alfaraleiðir. Lág-
ar greinar geta verið hindrun á
umferð manna, og þær verður
skilyrðislaust að klippa af.
Ennfremur ættu menn að hafa
samkomulag um það við ná-
granna sína þar sem lóðir liggja
saman, hvaða trjágróður á að
vera á lóðamörkum, en um það
munu ekki til neinar reglur.
Ýmsir hafa spurt mig að þvi,
hvernig tré fari að verjast vetr-
arkuldum og laufgist óskemmd
að vori. Má vera að ég víki að því
atriði síðar þegar vel liggur á
mér.
Rikisstjómin:
Rannsókn á verð- og
tekjuákvörðunum sem
tengjast vísitölunni
— til að draga sem mest úr sjálfvirkninni
JAFNFRAMT því sem ríkis-
stjórnin stefnir að þvi að nýr
grundvöllur framfærsiuvisitölu
gangi i gildi kringum áramótin
er ætlunin að gera „víðtæka
rannsókn á giidandi reglum um
verð- og tekjuákvarðanir, sem
tengjast vísitöiunni, i þvi skyni
að draga sem mest úr sjálfvirkni
í þeim efnum,“ segir i kafia um
iauna- og lifeyrismál i þjóðhags-
áætlun Þjóðhagsstofnunar.
í kafla um stjórnarfars- og
skipulagsmál er þessarar rann-
sóknar aftur getið: „Ríkisstjórnin
mun láta gera víðtæka rannsókn á
þeirri sjálfvirkni, sem nú er við
lýði á fjölmörgum sviðum efna-
hagslifsins og stefna að því að
draga úr henni eins og frekast eru
föng á. Þetta á meðal annars við
um hvers konar sjálfvirkni í
verðákvörðunum og tekjuákvörð-
unum, sem tengjast vísitölunni.
í kafla um verðlag og tekjur
segir, að nú séu horfur á að
verðbólgan á árinu 1980 verði
52-54% miðað við hækkun fram-
færsluvísitölu frá upphafi til loka
ársins. „Þótt þannig hafi nokkuð
dregið úr hækkun verðlags í ár
miðað við síðasta ár, eru litlar
líkur á að áfram miði í rétta átt á
næsta ári, nema unnt verði að ná
betri tökum á þeim þáttum efna-
hagsmála, sem mestu ráða um
verðlagsþróunina. Víxlgangur
þessara þátta, hvort sem litið er á
verðlag, laun og gengi eða þróun
peningamála, virðist orðinn
rótgróinn í hagkerfinu." Síðan er
enn vikið að endurskoðun vísitölu-
kerfisins „í þeim tilgangi að draga
úr víxlgangi kostnaðar og verð-
lags. I verðlagsmálum verður mið-
að að því að draga smám saman úr
verðhækkunum á þeirri vöru og
þjónustu, sem er undir stjórn
verðlagsyfirvalda. Reynsla sýnir
hins vegar, að slíkar verðlagsregl-
ur, sem taka mið af ákveðnum
mörkum, eru vart haldgóðar nema
jafnframt takist að hafa hemil á
mikilvægustu innlendum kostnað-
arþáttum."
Síðan segir að mestu máli skipti
að hafizt verði handa við fram-
kvæmd þeirrar stefnu, sem ákveð-
in hafi verið. Verði henni fylgt
eftir „með markvissum aðgerðum
á næstu mánuðum, gæti meðal-
hækkun verðlags milli áranna
1980 og 1981 orðið nálægt 42%,
eins og miðað er við í fjárlaga-
frumvarpi. Þar sem verðlag um
næstu áramót verður líklega
rúmlega 20% hærra en ársmeðal-
talið 1980, fæli þetta í sér að
vcrðhækkun frá upphafi til loka
næsta árs yrði minni en meðal-
hækkun milli ára. Samkvæmt
þessum áformum yrði verðbólga
frá upphafi til loka árs 1981 innan
við 40%.“
Lampasýning
í Síðumúla
FYRIRTÆKIÐ Epal hí. efn-
ir þessa dagana til sýningar
á listrænum húsbúnaði, svo
sem fyrirtækið hefur áður
gert, og í þetta sinn eru
sýndir lampar cftir danska
hönnuðinn Poul Henning-
sen. Henningsen mun vera í
hópi þekktustu hönnuða
Dana, og kunnur víða um
heim.
Á sýningunni eru tugir
lampa, af hinum ýmsu
stærðum og gerðum, sem
Poul Henningsen hefur
teiknað. Sýningin er í húsa-
kynnum Epal hf. að Síðu-
múla 20, Rvk. og verður opin
á almennum verzlunartíma
fram til 8. nóvember.
Frá sýningu Epal hf.
Unglingaklúbburín húsnæðislaus:
„Höfum ekki mætt skiln-
ingi hjá Æskulýðsráði“
Unglingakiúbburinn, klúbbur
ungs fólks, sem stofnaður var til
að halda uppi dansleikjum fyrir
unglinga, er nú húsnæðislaus. í
september á síðasta ári fékk
klúhburinn aðstöðu tii dans-
leikjahalds í Tónabæ og hafði þar
reglulega dansieiki fyrir ungi-
inga þar til í ágúst á þessu ári.
Þá tók Æskulýðsráð, sem er
eigandi Tónabæjar, þá ákvörðun
að húsinu yrði brcytt i félags-
miðstöð og þar með var Ungi-
ingaklúhhurinn orðinn húsnæð-
islaus.
Einn forsvarsmanna Unglinga-
klúbbsins, Reynir Ragnarsson,
kom að máli við Morgunblaðið og
kvað unglinga hafa orðið fyrir
miklum vonbrigðum með þessi
málalok. Allir þeir dansleikir sem
Unglingaklúbburinn hefði verið
með í Tónabæ, tuttugu og einn að
tölu, hefðu farið vel fram. Hefðu
unglingarnir sjálfir séð um öll
störf á þessum dansleikjum í
sjálfboðavinnu og þannig skapast
mjög góður andi á staðnum.
Aldrei hefði komið til óláta hvorki
segir Reynir
Ragnarsson
í húsinu sjálfu né utanvið það,
aldrei hefði þurft að kalla til
lögreglu og ekki hefðu borist
kærur eða kvartanir til lögreglu
vegna þessara dansleikja.
Dansleikir Unglingaklúbbsins
voru ekki ágóðastarfsemi og var
aðeins tekið mið af því að starf-
semin stæði undir sér við rekstur-
inn. Miðaverð á dansleikina var
haft eins lágt og hægt var — í
upphafi 1500 kr, en í lokin 2000 kr.
Meðlimir Unglingaklúbbsins
fengu 500 kr. afslátt gegn því að
sýna skírteini, sem kostuðu 1500
kr., og giltu allan tímann meðan
starfsemi Unglingaklúbbsins var í
Tónabæ. Á tímabilinu greiddi
Unglingaklúbburinn alls 4.048.000
kr. í húsaleigu til Æskulýðsráðs
og 1.458.000 kr í söluskatt.
„Samstarfið við starfsfólk
Æskulýðsráðs var alltaf mjög gott
og á klúbburinn framkvæmda-
stjóra Æskulýðsráðs og umsjónar-
mönnum Tónabæjar mikið að
þakka," sagði Reynir. „En við
söknum þess að hafa ekki fengið
nægan skilning á starfi okkar frá
meðlimum Æskulýðsráðs — við
héldum að það unglingastarf sem
við stóðum að, væri einmitt starf-
semi af því tagi sem Æskulýðsráð
hefði áhuga á að styðja. En í því
efni hefur okkur greinilega skjátl-
ast.
Nú er svo komið að Unglinga-
klúbburinn er húsnæðislaus. Við
höfum leitað til margra aðila í því
skyni að fá húsnæði en allstaðar
fengið neikvæð svör — sumstaðar
hefur verið nóg að nefna unglinga
til að fá þvert nei og höfum við
sumstaðar ekki einu sinni fengið
tækifæri til að útskýra okkar mál.
En við höfum ekki enn þá gefist
upp, því við vitum að mikill áhugi
er fyrir áframhaldandi dans-
leikjahaldi hjá unglingum. Mark-
mið okkar er enn sem fyrr að
koma á fót dansstað fyrir ungl-
inga,“ sagði Reynir að lokum.